غذای 27 میلیون نفر در گرو تصمیم‌های شماست
در سیزده دولت گذشته، وزرای جهادسازندگی، کشاورزی و جهادکشاورزی همواره برنامه‌هایی مبتنی‌بر افزایش و رونق تولید ارائه داده و آمار، ارقام و وعده و وعیدهایی را جهت رسیدن به خودکفایی مطرح کرده‌اند.
اخبار سبز کشاورزی؛ متاسفانه در بسیاری از موارد، معاونان وزرا و نیروهای ستاد و صف از تهران تا مراکز خدمات کشاورزی و دهستان‌ها خود را موظف می‌دیده‌اند برای رسیدن به آمارها و وعده داده شده هر سال آب به آمار ببندند تا وزیر مربوطه در برنامه ارائه شده به مجلس و مقامات بالادستی سه قوه کم نیاورد.
اینکه آمار تولید محصولات کشاورزی هم‌اینک از 125 تا 135 میلیون تن در سال ارائه می‌شود، یعنی آمارها دست‌ساز و صد البته که همین آمارها با سرجمع تولید محصولاتی چون علوفه، نهاده‌های دامی، کاه و کلش، سبوس، شیر و گوشت محاسبه می‌شود، محاسبه‌های که عمدتاً غلط‌انداز و شبهه‌برانگیز است.
گذشته از مطلب فوق، مایه تاسف است که تاکنون هیچ وزیری در بخش کشاورزی تعهد نداده که ضایعات محصولات کشاورزی را به صفر برساند یا حتی به صفر نزدیک کند:
• محمدجواد عسکری، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، در این‌باره گفته است: آمار ضایعات بخش کشاورزی 20 تا 30درصد است که در صورت جلوگیری از آن، غذای 27 میلیون نفر تامین می‌شود.
• آمارها نشان می دهد 25 تا 30درصد محصولات کشاورزی(مواد اولیه تامین غذا) در کشور به ضایعات تبدیل می‌شود، یعنی سالانه 30 الی 37/5 میلیون تن و در مقابل آن سالانه 16 میلیارد دلار برای واردات غذا، ارز از کشور خارج می‌شود. این رقم برای جهان 17 الی 25درصد برآورد می‌شود.
• ضایعات مواد غذایی در دنیا می‌تواند غذای سالانه 150 میلیون نفر را تامین کند(که 27 میلیون نفر آن در ایران است).
• سرانه ضایعات مواد غذایی در سال 2021 در کشورهای اسلامی بین 80 تا 100 کیلوگرم برای هر نفر در سال برآورد شده است، در آمریکا 59 کیلوگرم و در سایر کشورهای توسعه‌یافته 60 الی 70 کیلوگرم، دانمارک و نروژ و انگلستان 75 کیلوگرم و ده‌ها آمار و ارقام دیگر که اگر این آمار دقیق هم نباشد، نزدیک به واقعیت است.
دکتر کریم ذوالفقاری، رئیس مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی، در آذرماه امسال آمار تکان‌دهنده‌ای از ضایعات محصولات کشاورزی ارائه و خوشبختانه راهکارهای منطقی و قابل اجرا پیشنهاد داده است.
اینکه چنانچه در مرحله برداشت غلات حداقل 5درصد ریزش دانه (که البته بیشتر از این است) محاسبه شود، حدود یک میلیون تن انواع غلات را از دست می‌دهیم.
اضافه می‌کنیم که بد برداشت کردن محصولات، به‌ویژه با دست یا برداشت محصول با ادوات غیردقیق، رقمی بین پنج تا 10 میلیون تن سیب‌زمینی، چغندرقند، گوجه‌فرنگی، پیاز، محصولات باغی و ... را از دسترس مصرف خارج می‌کند.
همچنین نبود بسته‌بندی صحیح و ناآگاهی کشاورزان(نسبت به اینکه درجه‌بندی محصول و نه در هم بودن آن سود مناسب‌تری دارد)، باعث دورریز درصد قابل‌توجهی از سبزی، صیفی و میوه می‌شود.
بسته‌بندی غلط محصولات کشاورزی در گونی، کیسه و ...، حمل و نقل غیراستاندارد، انبارهای غیرفنی، نبود یا کم بود سردخانه و ... نقش عمده‌ای در خرابی محصول، هدر رفت و معدوم‌کردن محصولات کشاورزی دارند. عدم شکل‌گیری زنجیره ارزش، پراکنده بودن مناطق تولید محصول و از طرفی دور بودن صنایع‌تبدیلی و تکمیلی از مناطق کشت، موجب از بین رفتن بخشی از محصولات می‌‌گردد.
در حقیقت حدود 17میلیون هکتار از خاک‌های اراضی کشاورزی ایران(علاوه‌بر اینکه تولید آنها در واحد سطح پایین است) در اثر ضایع‌شدن حدود 30 میلیون تن محصول کشاورزی، فقیرتر می‌شود یا نهاده‌های بیشتری مصرف می‌کند.
چون نیک بنگریم قسمتی از همین درآمد اندک کشاورزان(که بخشی مهمی از آن توسط دلالان و سلف‌خرها، میدان‌داران و ... جذب می‌شود) از هنگام برداشت تا زمان فروش از دسترس آنها خارج و کشاورزان فقیرتر می‌شوند.
دکتر ذوالفقاری در نشست مطبوعاتی 28 آذرماه امسال در این‌باره گفت: در حال‌حاضر 50درصد تراکتورهای کشور فرسوده و سالانه حداقل به 1200 دستگاه کمباین پیشرفته(علاوه‌بر تولید فعلی کمباین) مورد نیاز است.
اگرچه ظرفیت تولید 15 هزار واحد فعال صنایع‌تبدیلی و تکمیلی کشور، 95 میلیون تن اعلام شده، اما این واحدها با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند یا به‌روز نیستند علاوه‌بر آن عرضه انبوه محصولات در یک بازه زمانی(گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و ...) درصد ضایعات را نیز زیاد می‌کند.
متقاضیان احداث یا نوسازی واحدهای صنایع‌غذایی، تبدلی و تکمیلی حتی حاضرند وام با بهره 23درصد دریافت کنند، اما بانک‌ها و بانک مرکزی که وام‌های کم‌بهره ارزان از یک الی 7درصدی، 15درصدی و ... می‌دهند صنایع‌تبدیلی را مشمول وام ارزان نمی‌دانند، در حالی که وام‌های تاسیس واحدهای صنایع‌غذایی و تبدیلی نظارت شده بوده و وام‌گیرنده کمتر امکان سوءاستفاده از آن را دارد.
امید است وزیر کشاورزی، هیات دولت، کمیسیون کشاورزی مجلس، شورای عالی بانک‌ها، مجلس شورای‌اسلامی و رؤسای سه قوه به سخنان و راهکارهای رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع غذایی توجه بیشتری داشته باشند تا خواسته‌های ملی این بخش عملیاتی شود؛ یعنی در حقیقت بدون هزینه اضافی و با سطح زیر کشت موجود و صرفاً نوسازی و توسعه مکانیزاسیون و ایجاد خطوط صنایع‌تبدیلی صادرات‌محور امکان تولید محصولات کشاورزی و تامین مواد غذایی برای 27 میلیون نفر و حتی ارزآوری از این مسیر فراهم گردد.
