از کشت فراسرزمینی تا سرمایه‌گذاری خارجی؛ سپرهای دفاعی که نساختیم

ایران در طول دهه‌های اخیر به ‌درستی و با مجاهدت‌های بسیار توانسته در حوزه امنیت سخت (Hard Security) دستاوردهای بی‌نظیر و مهمی کسب کند.

اخبار سبز کشاورزی؛ ساختار دفاعی بومی، ظرفیت‌های نظامی بازدارنده و جایگاه راهبردی در معادلات منطقه‌ای، ایران را به بازیگری تاثیرگذار در حوزه دفاع و امنیت تبدیل کرده است اما در جهانی که امنیت صرفا در میدان نبرد تعریف نمی‌شود و قدرت نرم به ابزاری گاه موثرتر از سلاح بدل شده، غفلت از امنیت سفید یعنی همان امنیت برخاسته از دیپلماسی اقتصادی، سرمایه‌گذاری بین‌المللی، صادرات، واردات و شبکه‌سازی فرامرزی می‌تواند دستاوردهای امنیت سخت را نیز در معرض تهدید قرار دهد.

امنیت سفید، برخلاف تصور رایج، امنیتی لوکس یا صرفا تئوریک نیست. این نوع امنیت همان وابستگی متقابل اقتصادی، شراکت‌های تجاری، کشت فراسرزمینی و سرمایه‌گذاری‌های متقابل است که تصمیم‌گیری برای تقابل با کشور هدف را برای دشمنان، هزاران برابر پرهزینه‌تر و پیچیده‌تر می‌کند.

وقتی کشوری تامین‌کننده مواد غذایی حیاتی برای بازارهای بزرگ است، یا میزبان ده‌ها سرمایه‌گذار بین‌المللی است، حمله به آن به معنی تهدید منافع متحدان جهانی خواهد بود. اینجاست که امنیت نه از دل زرادخانه‌ها و اف ۳۵‌ها بلکه از دل قراردادها، زمین‌های کشاورزی و جلسات تجاری شکل می‌گیرد.

ایران با وجود موفقیت‌های بسیار عالی و بی‌نظیر در بازدارندگی نظامی، در حوزه شبکه‌سازی اقتصادی و امنیت سفید دچار عقب‌ماندگی ساختاری است.

تحریم‌ها، عدم‌ثبات در قوانین سرمایه‌گذاری و تمرکز صرف بر رویکرد دفاعی باعث شده فرصت‌هایی طلایی در تجارت بین‌الملل، دیپلماسی اقتصادی و کشت فراسرزمینی از دست برود.

در همین جنگ اخیر بین ایران و رژیم صهیونیستی، رجب صفروف، مدیر مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه صراحتا عنوان کرد که روابط اقتصادی ایران و روسیه آنقدر عمیق نیست که مسکو را به مداخله جدی و پرهزینه در این درگیری ترغیب کند.

این حرف تلخ نشان داد که روابط سیاسی بدون پیوند اقتصادی، ضمانت عملی ندارد. با این حال در ماجرای نیروگاه بوشهر که شرکت‌های روسی در آن حضور مستقیم دارند، شاهد بودیم که رسانه‌های روسی و مقاماتشان چندین بار هشدار دادند که به این نقطه استراتژیک نباید حمله شود. این دقیقا همان چتر نامرئی‌ای است که امنیت سفید ایجاد می‌کند.

ای کاش در تمامی این سال‌ها، در کنار توسعه صنایع نظامی و ساخت موشک، به‌ صورت همزمان توسعه دیپلماسی اقتصادی، کشت فراسرزمینی، قراردادهای صادراتی و سرمایه‌گذاری خارجی را هم جدی می‌گرفتیم. امروز امنیت ما می‌توانست نه‌‌فقط از طریق تهدید بلکه از طریق پیوندهای عمیق اقتصادی تضمین شود.

به هر حال در این خصوص سیاست‌هایی را که کشور ما باید اتخاذ کند به شرح زیر اعلام می‌دارم.

راهکار‌های پیشنهادی:

توسعه کشت فراسرزمینی:

سرمایه‌گذاری (چه مشترک و چه انفرادی) در کشاورزی کشورهایی همچون عراق، ارمنستان، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان و حتی آفریقا، علاوه بر تامین امنیت غذایی ایران، منجر به شکل‌گیری منافع مشترک و پیوندهای سیاسی بلندمدت خواهد شد.

شبکه‌سازی صادراتی:

با تبدیل ایران به صادرکننده اصلی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در منطقه، می‌توان وابستگی اقتصادی ایجاد کرد که جلوی بسیاری از تهدیدات سیاسی و امنیتی را خواهد گرفت.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی واقعی: ایجاد بسترهای شفاف و قابل پیش‌بینی برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی باعث حضور سرمایه‌های خارجی در بخش‌های کشاورزی، لجستیک و غذایی خواهد شد که خود سپری نامرئی در برابر درگیری‌های نظامی است.

انعطاف‌پذیری تامین با روابط چندجانبه: با الگوبرداری از مدل‌های کشور‌های پیشرفته، ایجاد زنجیره‌های جایگزین و شبکه‌های تامین چندمنظوره، باعث می‌شود ایران در برابر بحران‌های طبیعی، تحریمی یا حتی جنگی مقاوم‌تر باشد.

محمدعلی رضایی، رییس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران