برای محافظت از منابع روی زمین آب، خاک، هوا، جنگل و ...تلاش خود را به‌کار گیریم وبه درستی از منابعی که در اختیار داریم، مراقبت کنیم با عنوان مدیریت سبز یاد می‌شود
همه ما انسان‌ها مسئول هستیم که برای محافظت از منابع روی زمین همچون آب، خاک، هوا، جنگل و … تمام تلاش خود را به‌کار گیریم و تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی را به حداقل برسانیم. سیاره‌ای که روی آن زندگی می‌کنیم، مهم‌ترین چیزی است که ما انسان‌ها داریم؛ بنابراین باید به‌درستی از منابعی که روی زمین در اختیار داریم، مراقبت کنیم.این همان چیزی است که از با عنوان «مدیریت سبز» یاد می‌شود؛ به‌عبارتی می‌توان گفت مدیریت سبز استفاده مؤثر و کارآمد از تمامی منابع مادی و انسانی برای کنترل و هدایت سازمان برای رسیدن به اهداف زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی است. همان‌گونه که ارائه خدمات مناسب برای تمام ارگان‌ها و نهادها امری بسیار مهم و ضروری محسوب می‌شود، باید توجه به محیط‌زیست و منابع‌طبیعی نیز مهم باشد.
متاسفانه این موضوع در گذشته اهمیت بسیار کمی داشته؛ اما این روزها با توجه به اینکه میزان آلاینده‌های هوا بسیار افزایش یافته و همچنین تولید پسماندها و ضایعات رو به فزونی است، کره زمین با خطر جدی مواجه شده است. بنابراین مدیریت سبز اهمیت یافته و دیگر یک انتخاب به حساب نمی‌آید، بلکه یک ضرورت است.
تاریخچه مدیریت سبز در ایران
مدیریت سبز در کشور دارای سابقه‌ای بیش از 15 سال است که با توجه به سازوکار قانونی و شرایط سیاسی و اجتماعی با فراز و نشیب‌هایی زیادی روبرو بوده است.
مدیریت سبز از منظر قوانین و مقررات و اجرای آن در کشور به سال 1382 برمی‌گردد که هیات‌محترم وزیران در جلسه مورخ 17/01/1382 به استناد بند «پ» تبصره 20 قانون بودجه سال 1382 کل کشور مصوب کرد که به شرح زیر است:
مدیریت سبز برای کاهش هزینه‌های جاری دولت، اعمال سیاست‌های مصرف بهینه منابع، حفاظت از منابع پایه و محیط‌زیست، کلیه دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دولتی برای اجرای برنامه مدیریت سبز شامل مدیریت مصرف انرژی، آب، مواد اولیه و تجهیزات(شامل کاغذ)، کاهش مواد زائد جامد و بازیافت آن در ساختمان‌ها و وسایط نقلیه، بنابر آیین‌نامه‌ای که توسط دانشگاه حفاظت محیط‌زیست و دانشگاه مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تهیه و به تصویب هیات‌وزیران خواهد رسید، اقدام می‌کند و در این راستا سازمان مدیریت‌زیست و برنامه‌ریزی کشور، اعتبارهای لازم برای استقرار نظام مدیریت سبز را در ردیف بودجه دستگاه‌ها پیش‌بینی خواهند کرد.
سپس در ماده 66 برنامه چهارم توسعه به شکل "تمام دستگاه‌های اجرایی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی موظفند، برای کاهش اعتبارات هزینه‌ای دولت، اعمال سیاست‌های مصرف بهینه منابع‌پایه و محیط‌زیست و برای اجرای برنامه مدیریت سبز شامل: مدیریت مصرف انرژی، آب، مواد اولیه و تجهیزات(شامل کاغذ(، کاهش مواد زائد جامد و بازیافت آنها(در ساختمان‌ها و وسایل نقلیه) براساس آئین‌نامه¬ای که توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط تهیه و به تصویب هیات‌وزیران خواهد رسید، اقدام نمایند" .
و در ماده 190 برنامه پنجم توسعه با همان مضمون ماده 66 برنامه چهارم توسعه و در بند ز ماده 38 برنامه ششم توسعه به‌صورت "اجرای برنامه مدیریت سبز شامل مدیریت مصرف انرژی، آب، مواد اولیه، تجهیزات و کاغذ، کاهش مواد جامد زائد و بازیافت آنها در ساختمان‌ها و وسایل نقلیه، در تمام دستگاه‌های اجرایی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی در چهارچوب قوانین مربوطه "منظور شد و آیین‌نامه اجرایی بند ز ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه نیز پس از بحث‌های مفصل فنی و کارشناسی در سال 1398 توسط هیات‌محترم وزیران برای اجرا در طول برنامه ششم توسعه ابلاغ گردید.
الزامات اجرای قانون مدیریت سبز
در واقع مدیریت سبز مجموعه‌اي از مطالعات، اقدامات جامع، هدفمند و مستمري است كه در سطوح مختلف دستگاه‌هاي دولتي و غیردولتي صورت مي‌گیرد تا وضعیت موجود در سازمان را برای نیل به اصلاح الگوي مصرف و كاهش تولید پسماند هدایت نماید.
بی‌شک توجه به الزامات عملی، اجرای واقعی دستورالعمل‌ها و استانداردهای تهیه شده در قالب نظام مدیریت سبز می‌تواند این هدف مهم را برآورده سازد. برای پیاده‌سازی نظام مدیریت سبز در سطح کشور و ازجمله وزارت جهادکشاورزی توجه به شاخص‌های آن ضروری است که این شاخص‌ها عبارتند از:
• شاخص مدیریت مصرف انرژی
• شاخص مدیریت مصرف آب
• شاخص مدیریت پسماند
• شاخص مصرف سوخت وسایل نقلیه
• ساختمان و تجهیزات
• شاخص آموزش و فرهنگ سازی
براساس آیین‌نامه اجرایی بند ز ماده 38 قانون برنامه ششم ایجاد ساختار نظام‌مند مدیریتی برای پیاده‌سازی مدیریت سبز در دستگاه اجرایی نقش به‌سزایی در موفقیت و پیشبرد اهداف مدیریت سبز دارد این ساختار می‌تواند به‌صورت فرآیند سلسه مراتبی از بالاترین مقام دستگاه اجرایی شروع و به پایین‌ترین رده‌های شغلی در دستگاه اجرایی ختم شود.
چالش‌ها و راهکارهای اجرای مدیریت سبز
چالش‌هاي موجود در استقرار نظام مدیریت‌سبز در نهادها و ارگان‌ها را مي‌توان از سه جنبه كلي شامل مشكلات و موانع مديريتي در سطح كشور، مشكلات و موانع فني و فرهنگي بررسي نمود.
استقرار این نظام در سطح مديریتی كشور به‌علت فقدان ديد و مسئوليت‌پذيري مديران به‌طور جدي پيگيري نشده است. از نظر فني فقدان دانش موردنياز در زمينه‌هاي بهينه‌سازي مصرف مواد و انرژي به‌ويژه در بخش اجرا و همچنين نبود متخصصان كافي در اين زمينه از محدوديت‌هاي مهم است. درنهايت کمبود آگاهي‌رسانی و آموزش‌هاي ضروري نقش مهمي در دسترس نبودن به اهداف ياد شده دارند.
می‌توان اذعان داشت استقرار نظام مدیریت سبز در تمام دستگاه‌های اجرایی نیازمند توجه تمامی افراد از مدیران گرفته تا کارشناسان و کارمندان را طلب می‌نماید و ارزیابی شرایط موجود، برگزاری به‌موقع جلسات، تدوین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت مدیریت سبز، آموزش و اطلاع‌رسانی کافی به تمامی پرسنل در رابطه با ضرورت حفظ منابع و ذخایر کشور، تشکیل گروه‌های سبز، ارتقای دانش موردنیاز در زمینه‌های بهینه سازی مصرف آب و انرژی به پرسنل فنی در این زمینه می‌تواند راهگشای مشکلات و اجرای هر چه بهتر این ماده قانونی باشد.
مدیریت سبز در وزارت جهادکشاورزی
در سال 1398 به‌منظور استقرار نظام مدیریت سبز در وزارت جهادکشاورزی، آیین‌نامه داخلی تشکیل کارگروه تخصصی مدیریت سبز تدوین شد که ریاست این کارگروه با معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت جهادکشاورزی بوده و دبیر آن مشاور وزیر و مدیرکل دفتر محیط‌زیست و سلامت غذای است. ذیل این کارگروه سه کمیته شامل "تاسیسات و ساختمان"،" سامانه‌‌ها و نرم‌‌افزار" و" فرهنگ‌سازی و آموزش" تعریف شده است.
برمبنای این آیین‌نامه داخلی در سال ۱۳۹۸ نه جلسه برگزار گردید که ۷۳ مصوبه داشته است. اما با تغییر مدیریت‌ها متاسفانه این روند ادامه پیدا نکرده و در سال ۱۳۹۹ تنها یک نشست برگزار شد که خروجی آن، اقدام مناسب، درخور و شایسته برای اجرای این قانون نبود. امید است در ادامه این راه با اجرای صحیح روش‌های مدیریت سبز در وزارت جهادکشاورزی و تداوم اجرای آن شاهد اثرات مثبت این ماده قانونی باشیم.
کلام آخر
امروزه رشد مصرف انرژی در جوامع صنعتی علاوه‌بر خطر اتمام سریع منابع فسیلی، جهان را با تغییرات برگشت‌ناپذیر و تهدیدآمیز زیست‌محیطی و انباشت پسماندها مواجه نموده است. باید توجه داشت که زندگی بدون داشتن هوای پاک و محیط‌زیست سالم، سلامتی افراد را به خطر می‌اندازد.
بنابر اجرای مدیریت سبز و اشاعه آن از سطح دستگاه‌های اجرایی به کل جامعه راهکاری است که زمین را برای نسل‌های آینده سالم نگه می‌دارد. برای این منظور باید همگی دست در دست هم داده و با مصرف بهینه انرژی، آب و محصولاتی که قابل بازیافت هستند؛ به این مهم یاری برسانیم.
