زهر زنبور عسل؛ اقتصادی‌تر از نفت

اخبار سبز کشاورزی؛ زهر زنبور عسل با ارزش‌ترین فرآورده دارویی زنبور است که در نبود فرآوری، با قیمتی ارزان، خام فروشی می‌شود.

این روز‌ها باغات خراسان جنوبی از زنبور‌های عسل میزبانی می‌کنند؛ باغاتی که از آن‌ها مرغوب‌ترین عسل گیاهان دارویی دنیا برداشت می‌شود. خراسان جنوبی با تولید ۹۷ درصد زرشک دنیا و ۹۵ درصد عناب ایران، تولید کننده عسل‌های با کیفیت از این دو محصول استراتژیک است.

هر چند فصل سرما شروع شده، اما اینجا در شرقی‌ترین استان کشور بهار زنبورداری است؛ امسال برای نخستین بار است که زنبورداران خراسان جنوبی دست به کار استحصال زهر، ماده‌ای شگفت انگیز از زنبور عسل زده اند؛ ماده‌ای که فرآوری اش می‌تواند صنعت زنبورداری را زیر و رو کند.

زهر زنبور عسل، ماده‌ای زهرآگین است که کمتر کسی در جریان خواص اعجاب آور آن است؛ فرآورده‌ای که به سختی به دست می‌آید، اما دلالان به راحتی آن را از چنگ زنبورداران در می‌آورند و روانه بازار‌های خارجی می‌کنند.

صنعتی دلار ساز در دل کویر خراسان جنوبی

با تیم زهرگیری همراه می‌شویم تا شاهد گزش‌های دلار ساز زنبور‌های عسل بر جدار شیشه‌های پنل زهرگیری باشیم. یوسفی، رئیس اتحادیه زنبور داران خراسان جنوبی، فرآیند زهر گیری را اینطور برایم توضیح می‌دهد: زهر ماده‌ای بی رنگ است و بوی تند و تلخی دارد؛ در زهرگیری به زنبور شوک الکتریکی وارد می‌شود و زنبور عسل بدون نیش زدن، زهر خود را خالی می‌کند، بدون آن که تلف شود.

بعد از اینکه زنبور‌ها زهرشان را بر جدار شیشه‌ای دستگاه زهرگیر تخلیه کردند، این شیشه جدا و در مجاورت هوا به یک لایه سفید رنگ تبدیل می‌شود.

نوش دارویی در دل ذرات زهر

میلیتین ماده‌ای شیمیایی است که در صنعت داروسازی برای ساخت داروهای بیماری‌های مختلف از جمله انواع سرطان و حساسیت به کار می‌رود؛ این ماده که از زهر زنبور عسل استخراج می‌شود خواص درمانی شگفت انگیزی دارد.

میلیتین در مهار سرطان‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و خاصیت ضد سرطانی این ترکیب در درمان انواع سرطان مثل سرطان تخمدان، پانکراس و سرطان پستان، سرطان مالنوما، لوسمی و سرویکس گزارش شده است. خواص بی بدیل میلیتین استخراج شده از زهر زنبورعسل، باعث شده است تا این ماده به عنوان یک ماده موثر و بسیار ارزشمند در صنایع دارویی مطرح شود.

پویان مدیرمجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی و یک پژوهشگر با تجربه است؛ از او در رابطه با خواص بی نظیر زهر زنبور پرسیدم، او در پاسخ گفت زهر زنبور عسل در صنایع داروسازی دنیا استفاده‌های بسیار زیادی دارد و ظرفیتی ارزآور است که در استان و حتی کشور، کمتر به سراغ آن رفته ایم.

او زهر زنبور را حتی زیر بنای دارویی می‌داند که در بیشتر نقاط دنیا از جمله در هنگ کنگ، چین و کشور‌های اروپایی در حد وسیعی از زهر زنبور عسل برای فرآوری استفاده می‌کنند.

پویان گفت: در زهر زنبور عسل حداقل ۲۶ اسید آمینه بسیار مفید وجود دارد، از آنزیم‌های موجود در زهر برای بالا بردن سطح سیستم ایمنی و دفاع از بدن در برابر میکروب‌ها استفاده می‌شود.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه دنیا متوجه اثر زهر زنبورعسل در سلامت پوست شده است، گفت: زهر زنبور، ضد باکتری و ضد ویروس است و برخی کشور‌ها از جمله آلمان برای درمان ایدز و پیشگیری از آلزایمر از آن بهره می‌برند.

او با بیان اینکه به ازای یک در میلیون از زهر زنبورعسل می‌توان برای ۱۰۰ نفر مکمل‌های دارویی تولید کرد، گفت:صنایع داروسازی و شرکت‌های دانش بنیان باید برای تولید فرآورده‌های دارویی پای کار بیایند و برای ورود سرمایه گذاران می‌بایست حمایت‌ها و مشوق‌هایی طرح و عملیاتی شود.

ماده‌ای شفابخش که قیمتش شیرین‌تر ازعسل است

زهر زنبور عسل یکی از گران بها‌ترین فرآورده‌های زنبور عسل است که هر گرم آن در بازار‌های خارجی تا ۱۰۰ دلار به فروش می‌رسد؛ اما آنچه نصیب زنبوردار ایرانی می‌شود ۳۰ دلار برای خرید هر گرم زهر است. این وسط ۷۰ دلار در هر گرم، خیلی مفت به جیب دلال می‌رود.

یوسفی رئیس اتحادیه زنبور داران خراسان جنوبی هم گفت: ۶۰ درصد زهر زنبور عسل را ماده میلیتین تشکیل می‌دهد؛ ماده‌ای که هر گرمش تا هزار دلار در بازار‌های جهانی به فروش می‌رسد؛ این مقدار یعنی ۱۰ برابر قیمت یک گرم زهر!

او با اشاره به اینکه کیفیت میلیتین زهر زنبور‌های ایرانی بالای ۶۰ درصد است، گفت: اقلیم بکر کشور ما سبب شده تا زهر زنبور و به تبع آن میلیتینِ با کیفیت تری از سایر کشور‌های دیگر استحصال کنیم و همین باعث شده تا کشور‌های دیگر هم برای خرید این ماده از کشورمان تمایل نشان دهند.

یوسفی گفت: این در حالی است که زهر زنبورعسل به دلایل مختلف که مهم‌ترین آن نبود صنایع فرآوری است، خام فروشی و برای تولید فرآورده‌های با ارزش راهی کشور‌های خارجی می‌شود.

سرنوشت ۴۰۰ گرم زهر زنبورعسل ایرانی به گرجستان ختم شد

جالب است بدانید از هر ۱۰ هزار زنبور عسل تنها یک گرم زهر بدست می‌آید! فرآورده‌ای که زنبورداران آن را به سختی به دست می‌آورند، به راحتی از کشور خارج می‌شود و در صنایع داروسازی دنیا تبدیل به دارو‌های ضد سرطان و ضد دیابت می‌شود.

بانکی پور مدیر عامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور گفت: به تازگی موفق شدیم یک محموله ۴۰۰ گرمی زهر زنبورعسل را به کشور گرجستان صادر کنیم که قیمت جهانی هر میکروگرم میلیتین بیش از ۸۰ دلار است؛ در کشور گرجستان نیز میلیتین از زهر زنبور استخراج و سپس برای تولید دارو روانه بازار‌های اروپایی و آمریکای شمالی می‌شود.

او با اذعان به خام فروشی زهر زنبور گفت: نباید زهر را مستقیم و بدون فرآوری، خام فروشی کنیم بلکه این زهر می‌بایست در اختیار مراکز تحقیقاتی و دارویی قرار گیرد تا با ساخت فرآورده‌های مختلف، قیمت آن چند برابر ارتقاء پیدا کند و برای کشور خودمان سودآوری داشته باشد.

کیفیت فرآورده‌های زنبورعسل کانادا، به پای ایران نمی‌رسد

عیار میلیتین موجود در زهر زنبور ایرانی ۶۰ درصد و بالاتر از نمونه‌های خارجی آن است؛ این خلوص بالا خود کافی است تا صنایع داروسازی دنیا را مشتاق استفاده از زهر زنبور کشورمان در تولید دارو کند.

یگانه راد زنبوردار ایرانی مقیم کانادا و بزرگترین تولید کنده فرآورده‌های عسل در آمریکای شمالی است؛ او از ونکوور و در گفتگوی اینترنتی با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: کیفیت فرآورده‌های زنبور عسل کانادا به هیچ وجه به کیفیت فرآورده‌های زنبور عسل ایران نمی‌رسد؛ در ایران ما منابع طبیعی و عسل‌های ارگانیک داریم که باعث بالا رفتن مرغوبیت فرآورده‌های آن از جمله زهر زنبور شده است.

این زنبوردارموفق ایرانی گفت: میلیتین موجود در زهر زنبور ایرانی، خاصیت و تأثیرگذاری بهتری نسبت به زهری که در آمریکای شمالی تولید می‌کنیم دارد؛ داروهای تولید شده از میلیتین بر روی هزار نفر از بیماران دیابتی آزمایش شده است که بیشتر آن‌ها دیگر انسولین نمی زنند و از قطع عضو آن‌ها جلوگیری شده است.

حال سوال اینجاست چرا کشور‌های خارجی در ساخت فرآورده از زهر زنبورعسل به صنعتی ثروت آفرین رسیده اند، اما ما در داخل از ظرفیت بالای این طلای سفید غافل مانده ایم؟ جواب را از مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور جویا می‌شویم.

طلای سفید ایران چشم به راه فرآوری

زهر زنبور عسل هنوز محصولی ناشناخته در کشور است که قدم به قدم باید به مرحله تولید صنعتی برسد؛ در حال حاضر بزرگترین مشکل، عدم ورود شرکت‌های دانش بنیان و فرآوری این ماده ارزشمند است تا میلیتین استحصال شده از زهر در مرحله بعد به دست صنایع داروسازی برسد.

بانکی پور مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور در گفتگو با خبرنگار ما گفت: طی ۳ سال گذشته سرمایه گذاری‌های لازم برای تولید و استحصال زهر زنبور عسل در کشور فراهم شده، اما پیش از این برای تجاری سازی این فرآورده کاری انجام نشده بود.

او گفت: در حال حاضر زهر زنبور عسل جداسازی و میلیتین آن استحصال می‌شود که با ارتقای صنعت زنبورداری و مشارکت شرکت‌های دارویی و آرایشی به دنبال تولید محصولات مکمل، کرم دست، کرم ضد پیری، جوان سازی و کرم ضدالتهاب و درد از محصولات جانبی زهر زنبور عسل هستیم.

مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور گفت: اگر بتوانیم در زمینه بازارسازی برای زهر زنبورعسل چه در داخل کشور و چه در بازار‌های خارجی فعالیت کنیم، می‌توانیم درآمد زیادی را عاید کشور کنیم.

قیچی تلاش محققان ایرانی، روبان فرآوری زهر زنبور را برید

سراغ مؤسسات، شرکت‌ها و یا صنایع داروسازی که به سمت استحصال فرآورده از زهر زنبور رفته بودند را گرفتم، در بین فهرست بلند بالای کارخانه‌ها و شرکت‌های دارویی، تنها به نام دو مؤسسه که به تازگی سراغ استحصال و تولید فرآورده رفته بودند، برخوردم.

مدتی است که کار بر روی استحصال میلیتین از زهر زنبور در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شروع شده است؛ محرمی مسئول پروژه و همکارانش در این مؤسسه به نتایج خوبی از درمان‌های دارویی زهر زنبورعسل رسیده اند.

او با اشاره به اینکه از سال ۹۵ پروژه استحصال فرآورده از زهر زنبور عسل را شروع کرده ایم، گفت: مطالعه بر روی زهر زنبور در ۶ استان آغاز شده بود که برای شناسنامه دار کردن این زهر به سراغ استاندارد سازی آن رفتیم تا ارزش افزوده‌ای به آن بدهیم و توانستیم تا سال ۹۸ زهر جمع‌آوری شده از استان‌های مختلف را اینجا آرشیو کنیم.

محرمی گفت: در حال حاضر یک مجموعه بسیار گران بها از زهر زنبور عسل در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی داریم که این گنجینه بسیار با ارزش است.

از تلخی زهر زنبور تا شیرینی درمان سرطان

میلیتین استحصال شده در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی حالا راه را برای تولید دارو‌های مختلف برای درمان بیماری‌هایی مثل سرطان، دیابت، ام اس و روماتیسم باز کرده است.

نظری عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی گفت: تولید آزمایشی میلیتین در این مؤسسه خوب پیش رفته است و در حال حاضر به مرحله‌ای رسیده ایم که می‌توانیم از خروج زهر زنبور عسل به کشور‌های دیگر جلوگیری کنیم.

او افزود: درمان سرطان روده بزرگ آخرین نتیجه درمانی زهر زنبور عسل بود که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد و نتایج واقعا امیدوار کننده‌ای داشت.

نظری گفت: میلیتین خالص شده در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، روی ۶ روده سرطانی مورد آزمایش قرار گرفته و نتایج رضایت بخشی داشته و امیدواریم با کمک بیمارستان امام خمینی (ره) کشور بتوانیم در حوزه درمان سرطان به نتایج خوبی برسیم.

جای خالی داروهای ایرانی در ویترین فرآورده‌های دارویی زهر زنبور

هر چند محققان مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی با تلاشی چند ساله به دانش فنی استحصال میلیتین از زهر زنبور دست یافته اند، اما قدم‌های بزرگتر را باید شرکت‌های داروسازی بردارند و با تولید دارو‌های مختلف، کار را به سرانجام برسانند.

۸ میلیون کلونی زنبور عسل در کشور ظرفیت این را دارد که سالانه ۸ تُن زهر از آن تولید شود، ظرفیتی که با خام فروشی مفت و مجانی از دستمان می‌رود.

این در حالی است که با فرآوری می‌توان صنعت زنبورداری کشور را تکانی اساسی داد و درآمد هنگفتی را نصیب کشور کرد؛ همانطور که چین در این زمینه خوب درخشیده و توانسته با فرآوری زهر زنبور و تولید محصول از آن با درآمد‌های نفتی کشور ما برابری کند!

محققان این حوزه بر این باورند بایستی زنبورستان‌های تولید زهر از زنبورستان‌های تولید عسل و سایر فرآورده‌های زنبورمجزا باشند تا بتوان برای ذره ذره زهر استحصالی برنامه جامعی چید.

موضوع بعد جلوگیری ازخام فروشی و فرآوری زهر زنبور است، پژوهش‌های انجام شده نشان داده می‌توان از زهر زنبور ۴۰ تا ۶۰ فرآورده تولید کرد؛ بنابراین این تحقیقات باید از مرحله آزمایشگاهی خارج و وارد دنیای فرآوری و تولید محصول شود؛ این کار همت و قدم‌های بزرگ کارخانجات داروسازی و شرکت‌های دانش بنیان را می‌طلبد تا فرآورده‌های دارویی زهر زنبور ایرانی در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشند.