موتورسواری زنان: نه منع شرعی دارد، نه مصداق «تبرج» است! (تحلیل فقهی)
دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان تأکید می‌کند: موتورسواری زنان منع شرعی ندارد و مصداق تبرج (جلوه‌گری) نیست.
دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان: «برای کامیون و اتوبوس به زنان گواهینامه می‌دهیم، اما برای موتورسیکلت، نه!»
اخبار سبز کشاورزی؛ موضوع موتورسواری زنان مدت‌هاست که به یکی از جنجالی‌ترین بحث‌ها در جامعه تبدیل شده است. در حالی که به گفته زهرا بهروزآذر، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور، دولت مخالفتی با این موضوع ندارد و به‌دنبال اصلاح قانون آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی است، اما یک کلمه در تبصره بند ۲۰ قانون، مانعی بزرگ ایجاد کرده است: «صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای مردان، بر عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است.»
بیشتر بخوانید: جرم‌انگاری موتورسواری زنان: درس‌هایی که نگرفتیم؟ نگاهی به ریشه‌های اعتراضات و آینده رانندگی زنان
در این میان، برخی از صاحب‌نظران، دلایل شرعی را به‌عنوان علت اصلی این ممنوعیت در ایران مطرح می‌کنند. اما دکتر معصومه گل‌محمدی، قرآن‌پژوه و دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان، صریحاً این دیدگاه را رد می‌کند.
ممنوعیتی در شرع وجود ندارد
دکتر گل‌محمدی با تأکید بر اینکه هیچ محدودیت یا معذوریتی از نظر شرع برای موتورسواری بانوان وجود ندارد، می‌گوید: «من یکی از مخالفان عدم صدور گواهینامه موتور برای زنان هستم. وقتی یک زن می‌تواند گواهینامه پایه یک بگیرد و خودروی سنگین سوار شود یا حتی هواپیما و کشتی را هدایت کند، چرا اجازه گرفتن گواهینامه موتور را ندارد؟ با توجه به اطلاعات فقهی و قرآنی که مطالعه کرده‌ام، هیچ ممنوعیت شرعی در این زمینه وجود ندارد.»
او همچنین مقاومت‌ها را بیشتر ناشی از جدید بودن این موضوع و سنت‌های اجتماعی می‌داند: «من تصور می‌کنم چون این موضوعی است که از قبل وجود نداشته و جدید است، با آن مخالفت می‌شود. مقاومت در برابر تغییر همواره در طول زمان وجود داشته است. این موارد مسائل شرعی نیست و بیشتر به آداب و سنت‌های اجتماعی برمی‌گردد که ممکن است برخی از افراد جامعه، دیرتر بپذیرند.»
موتورسواری مصداق «تبرج» نیست
منتقدان گاهی موتورسواری زنان را مصداق «تبرج» یا همان جلوه‌گری ارزیابی می‌کنند. دکتر گل‌محمدی در پاسخ به این نقد، ابتدا به تعریف قرآنی این واژه می‌پردازد: «مسأله تبرج که در قرآن آمده است، بیشتر در مورد ظاهر زنان است. یعنی ظاهر زنان نباید طوری باشد که در جمع انگشت‌نما شوند. کلمه تبرج از ریشه برج می‌آید؛ همان‌طور که در میان ساختمان‌های بسیار، برج خودنمایی و جلب توجه می‌کند، تبرج نیز ناظر بر ظاهر نامناسب است.»
او نتیجه می‌گیرد: «اگر زنی با شرایط و ظاهری مناسب موتور سوار شود، هیچ مانع شرعی وجود ندارد و من خودم تقاضا دارم این مسأله بررسی شود. اگر هم خانمی با شرایط نامناسب موتورسواری کند، می‌توانیم مانند افرادی که پشت فرمان خودرو می‌نشینند، او را اعمال قانون کنیم. در این موضوع هم باید مانند خودرو برخورد شود و از نظر من هیچ مانع شرعی وجود ندارد.»
دو نظر کلی در میان فقها
دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان خاطرنشان می‌کند که در مورد موتورسواری و حتی دوچرخه‌سواری زنان، دو حکم کلی در میان فقها وجود دارد:
-حکم اولیه: جایز است. یعنی فی‌النفسه و ذاتاً مشکلی وجود ندارد.
-حکم ثانویه: مجاز نیست. مخالفان می‌گویند به دلیل مفاسدی که امکان دارد در پشت قضیه به وجود بیاید، مجاز نیست.
پیست و گواهینامه رسمی؛ دو مقوله مجزا
در همین زمینه، محمدرضا پازندمهر، رئیس فدراسیون موتورسواری و اتومبیل‌رانی، بر تفاوت گواهینامه‌های ورزشی و رسمی تأکید می‌کند: «کلاس‌های آموزشی ما برای بانوان دایر است و مدارک هم اعطا می‌شود، اما مدرک ارائه‌شده از سمت ما، ارتباطی با گواهینامه رسمی شهری ندارد.»
او توضیح می‌دهد: «ما در فدراسیون گواهینامه مسابقه در پیست را می‌دهیم که این به معنای گواهینامه برای موتورسواری در سطح شهر نیست. حیطه اختیارات فدراسیون فقط در آموزش آکادمی و مسابقات است.»
رئیس فدراسیون نیز ضمن ابراز امیدواری به تصمیم‌گیری نهایی مجلس، تأکید می‌کند که دولت منعی برای این موضوع ندارد تا پلیس بتواند گواهینامه رسمی برای زنان موتورسوار هم صادر کند.
دکتر گل‌محمدی نیز از قصد انجمن مطالعات زنان برای پیگیری این موضوع طی یک سلسله نشست با صاحب‌نظران خبر می‌دهد.
