کنترل سلول‌های سماتیک در شیر

اخبار سبز کشاورزی؛ طبق آمارهای ارایه شده سالیانه در حدود 12 میلیون تن شیر در کشور تولید می‌شود. اگر چه مصرف سرانه آن طی یک دهه اخیر روندی نزولی داشته و با نوساناتی گاه 90، 70،60 و 50 کیلو اعلام می‌شود، اما هر چه باشد بسیار دور از میانگین جهانی است و احتمالا با روندگرانی و افزایش تورم باید شاهد کاهش هرچه بیشتر سرانه مصرف آن باشیم.

جدا از کمیت مذکور، یکی از شاخصه‌های کیفی هر شیر مقدار سلول‌های سوماتیک موجود در آن است که باید در محدوده 100 هزار سلول در میلی لیتر باشد و افزون بر آن می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه در سیستم تولید شیر دام باشد.

بیشترین تعداد این سلول‌ها عمدتا از گلبول‌های سفید و بخش کمتری از سلول‌های ترشح کننده شیر هستند. حال چنانچه مشکلی از قبیل ورم پستان(ماستیتیس) در سیستم تولید شیر دام وجود داشته باشد، مقدار این سلول‌ها به شدت افزایش یافته که بر کیفیت آن تاثیر منفی بر جای می‌گذارد، بنابراین کنترل میزان این سلول‌ها در شیر، یکی از اولویت‌های دامداران در تولید شیر باکیفیت بالا است.

اگر چه حفظ میزان سلول‌های سماتیک در حدی مناسب چندان کار آسانی نیست، اما باید به صورت پیوسته در زمره اولویت‌ها بوده و توجه کافی برای آن به کار برده شود.

در هنگام ورود به دوره میانی شیردهی و ماه‌های حداکثر تولید شیر، باید تمرکز و تمهیدات به سمت حفظ شرایط مناسب برای گاوها باشد، اما در عین حال نباید از موضوع میزان سلول‌ها در شیر غفلت کرد.

مقدار سلول‌های سوماتیک

سلول‌های سوماتیک مخلوطی از سلول‌های تولید شیر رها شده از بافت‌های پستان و سلول‌های گلبول سفید است. واقعیت آن است که بعضی از گاوها در مقایسه با سایر گاوهای موجود در گله، تعداد سلول‌‌های بیشتری در شیر آزاد می‌کنند که این موضوع به ژنتیک آن‌ها بستگی دارد. حال چنانچه با چنین موضوعی مواچه شویم باید به سوابق خانوادگی آن گاو مراجعه و موضوع را از این طریق پیگیری کنیم.

بر اساس تحقیقات به عمل امده تعداد سلول‌های سوماتیک بیش از 100 هزار در میلی لیتر به معنی از دست دادن درآمد است که از این طریق خسارات بسیاری به تولیدکنندگان شیر وارد می‌شود. بهترین راه برای کاهش تعداد سلول‌ها انجام کارهای مناسب، صرف وقت و توجه به این موضوع است. برای اتخاذ روش مناسب، مشاوره با یک دامپزشک، کارشناس شیردوشی و افراد باتجربه ضروری است.

برای کاهش تعداد سلول‌های سوماتیک عوامل و فاکتورهایی را باید در نظر گرفت:

1-آزمایش و تعمیر و نگهداری ماشین های شیردوشی پس از 9 تا 12 ماه

2-اطمینان از قرار داشتن گاوها در یک فضای تمیز و نظارت بر مسیرهای عبور، سالن شیردوشی و محل استقرار دام‌ها برای شیردوشی که اهمیت بسیار دارد.

3-کنترل بیماری مسری ورم پستان در زمان مهیا کردن برنامه شیردوشی

4-ضدعفونی کردن نوک پستان‌ها پس از شیردوشی که می‌تواند میزان آلودگی‌ها را تا 50 درصد کاهش دهد.

5-اجرای مراقبت از گاوهای خشک که موجب جلوگیری از عفونت‌های جدید در دام‌ها می‌شود

6-حفظ محیط بهداشتی در دوره خشک بودن و یا بارداری گاوها

ثبت مقدار شیر

ثبت مقادیر شیر و اطلاعات مربوط به هر گاو و شناسایی موضوعات مرتبط با میزان سلول‌های موجود در شیر آن‌ها که از این طریق می‌توان احتمال افزایش سلول‌های سوماتیک در شیر را بررسی کرد. این اقدام به نوبه خود می‌تواند موجب کاهش انتشار بیماری ماستیتیس در گاوهای یک گله گردد.

روش ساده دیگر در شناسایی گاوهای دارای مشکل سلول‌های سوماتیک بالا، استفاده از کیت‌های آزمایشی است. این روشی غیرمعمول برای شمارش سلول‌ها نبوده و می‌توان به صورت درازمدت این آزمایش‌ها را انجام داد. در صورت مشاهده روندی رو به بالا در تعداد سلول‌ها باید سریعا اقدامات لازم را به عمل آورد.

ژنوتیپ

با تغییرات ژنتیکی جدید در دام‌های شیری، پتانسیل قابل توجهی در این عرصه به وجود آمده است. سلول‌های سوماتیک می‌توانند حامل DNA گاوها باشند، به این معنی که با شناسایی سلول‌های سوماتیک گاوها می‌توان در صورت عدم تمایل به چنین گاوهایی، آن‌ها را از گله حذف نمود.

به هر حال درمان سریع می‌تواند به سرعت انجام شده و شناسایی گاوهای آلوده در دستور کار قرار گیرد. در صورت به کار نبردن روش‌های کنترل سلول‌های سوماتیک، به کیفیت شیر تولیدی آسیب وارد شد ه و سودآوری گله کاهش می یابد.