بهبود معیشت کشاورزان با «گردشگری کشاورزی»

اخبار سبز کشاورزی : کشاورزی از جمله مشاغل بسیار پرزحمت، هزینه‌بر، همراه با خطرات عدیده و با عایدی و سود اندک است. به همین دلیل چنانچه کشاورزان راه‌های دیگری برای امرار و معاش پیدا کنند، عطای کشاورزی را به لقایش بخشیده و تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری و پرداختن به این کار پرزحمت و کم‌سود یا بدون سود از خود نشان می‌دهند و در یک کلام انگیزه افراد جامعه برای ورود و سرمایه‌گذاری در مشاغل کشاورزی بسیار پایین است.

از طرفی، بحث امنیت غذایی جامعه موضوعی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت و نسبت به آن بی‌تفاوت بود. این مسئله ایجاب می‌کند که به هر شکل ممکن کشاورزی و تولید غذا ادامه داشته باشد.

بنابراین برای ادامه تولید غذا باید انگیزه‌های ادامه کار و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را افزایش داد که یکی از راه‌های ایجاد انگیزه بین کشاورزان، توسعه «گردشگری کشاورزی» است.

«اگروتوریسم» یا گردشگری کشاورزی شاید به شکل سنتی خود، سابقه چندصد ساله و در کشوری مانند ایران، چندهزار ساله داشته باشد؛ چنانچه به اعتقاد برخی، جشن‌ها و آئین‌هایی مانند اردیبهشتگان(بزرگداشت نباتات)، خردادگان(بزرگداشت و تقدیس آب)، امرتاتگان(بزرگداشت باروری گیاهان) و وهومنگان(بزرگداشت چهارپایان) را می‌توان در زمره نمونه‌های باستانی و قدیمی گردشگری کشاورزی به حساب آورد. اما توسعه آن به شکل کنونی و در عصر جدید دست‌کم در یکی دو قرن اخیر اتفاق افتاده است.

گردشگری کشاورزی در اروپا پس از جنگ‌های ویران‌گر جهانی و تاثیر آن بر کشاورزان و کاهش شدید درآمد آنها، به مرور بین کشاورزان اروپایی رواج پیدا کرد و دولت‌ها نیز آن را شیوه‌ای مناسب دیدند تا توسط آن کشاورزان را به ماندن در مزارع و تولید محصولات کشاورزی ترغیب و ضمن تولید محصولات کشاورزی، از طریق گردشگری نیز کسب درآمد کنند.

اینگونه بود که با شیوه‌های مختلف، گردشگری کشاورزی مورد حمایت دولت‌ها قرار گرفت و امروزه به عنوان یکی از اشکال شناخته شده و رایج گردشگری محسوب می‌شود.

اگروتوریسم در ایران

در ایران اما با تاخیر و از ابتدای دهه 90 شمسی جرقه‌های ایجاد مزارع گردشگری توسط برخی افراد در بخش خصوصی زده شد و به مرور مزارع متعددی شکل گرفت. بعد از چند سال، مراجع دولتی مانند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری(که البته در حال حاضر تبدیل به وزارتخانه شده است) و نیز وزارت جهادکشاورزی به فکر سر و سامان دادن به آن و تهیه اسناد، دستورالعمل‌ها و مقررات مربوط به گردشگری کشاورزی افتادند تا ضمن قانونمند کردن، چگونگی فعالیت و توسعه آن را نیز در نظر داشته باشند، اما متاسفانه تاکنون این ظرفیت بالقوه و مناسب، چندان که باید شکوفا نشده و هر چند که اقداماتی نیز در این زمینه صورت گرفته است، اما در حد کفایت نبوده است.

تغییر کاربری، خط قرمز

در گردشگری کشاورزی، قرار است که فعالان بخش کشاورزی ضمن حفظ کسب و کار و تولید خود، در کنار آن از مزایای گردشگری کشاورزی نیز بهره‌مند شوند و این فرصت برای آنها وجود داشته باشد که از این طریق سطح معیشت خود را بهبود بخشند.

نکته بسیار مهم در این بین، همان حفظ تولید در بخش کشاورزی و ادامه آن یا به‌اصطلاح جلوگیری از تغییر کاربردی است. بدین معنی که در گردشگری کشاورزی، به هیچ عنوان نباید مزارع دچار تغییر کاربری شده و در امر تولید محصولات کشاورزی اختلال ایجاد شود.

مسائل فرهنگی و اجتماعی

مورد دیگر، این‌که در امر توسعه فعالیت‌گردشگری کشاورزی و روستایی، باید فرهنگ و آداب و رسوم روستاییان را مد نظر داشت تا آسیبی به آن‌ها وارد نشود.

چنانچه ملاحظات لازم در نظر گرفته شود، گردشگری کشاورزی و روستایی می‌تواند به‌عنوان یکی از راه‌های افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و ارتقای معیشت کشاورزان و درنهایت پایداری کشاورزی نقش تاثیرگذاری داشته باشد.

ارزان و قابل دسترسی

گردشگری کشاورزی، صنعتی است که انجام آن برای کشاورزان و مزرعه‌داران نیاز به هزینه‌های چندانی ندارد که از توان آن‌ها خارج باشد؛ چرا که اساس بر حفظ کاربری و جلوگیری از کمترین تغییرات در کسب و کار، اماکن و تاسیسات فعالان این بخش است و از طرف دیگر برای گردشگران و علاقه‌مندان نیز یک شیوه سالم، در دسترس و ارزان گردشگری و تفریح خواهد بود.

همچنین، با توجه به شرایط اقلیمی ایران و گستردگی فعالیت‌ها در بخش کشاورزی، از زراعت و باغبانی گرفته تا دامداری، طیور، شیلات، عشایر و غیره، از این نظر نیز کشور ما برای گردشگری کشاورزی دارای پتانسیل‌های کم‌نظیر و شاید بی‌نظیر باشد که می‌تواند جهانیان را به تجربه گردشگری کشاورزی در ایران ترغیب و سرمایه‌‌های بین‌المللی را به خود جذب کند.

در شماره‌های گذشته مجله «دام و کشت و صنعت» جسته و گریخته به گردشگری کشاورزی پرداخته‌ایم و با توجه به اهمیت موضوع، بر آنیم که در آینده بیشتر به آن بپردازیم. چنانچه در همین شماره نیز مطلب نسبتا مفصلی در توضیح و تعریف گردشگری کشاورزی(صفحات 13-10) به قلم دکتر سعید رضا اصغری(عضو کارگروه مقدماتی تعیین ضوابط فنی گردشگری کشاورزی)، به‌عنوان یکی از افراد پیشگام و صاحب‌نظر در حوزه گردشگری کشاورزی ارائه شده است.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۲-سال ۱۴۰۱