روز جهانی شیر و تولید آب شیر در ایران

شیر شاید ابتدایی ترین، کاملترین و قابل دسترس ترین غذای بشر باشد که بدون آگاهی از امتیازات، فواید و ارزش غذایی آن، صرفا به عنوان نوشیدنی یا مکمل غذا و نهایتا رفع گرسنگی استفاده می شده است.

1 ژوئن مصادف با 11 خرداد از سوی فائو با این هدف نامگذاری شده تا به جامعه جهانی یاآوری کند استفاده از شیر و فرآورده های آن در همه گروههای سنی از کودک تا سالمند، یک ضرورت است و عدم مصرف شیر زمینه ساز کاستی های بدن، پوکی استخوان، کوتاهی قد و حتی سرطان بشود.

جامعه بشری که ابتدا این ماده مغذی را از حیواناتی که اسیر می کرده می دوشیده، بعدها نگهداری چند راس حیوان شیرده یا چندمنظوره (شخم زدن، باربر، گوشتی و شیری) مانند شتر، گاو، گوسفند، گاومیش، بزو… در منازل و کنار زندگی می پرداخته است واینک بیش از دوسده است که دامداری های صنعتی با انتخاب، نگهداری و پرورش دام های اصلاح نژاد شده و پرشیر و تولید انواع شیر با چربی ها و پروتئین های مختلف علاوه بر تامین نیاز انسانها، اشتغال پایدار و تولید ثروت را برنامه ریزی می کنند.

آمار جهانی می گوید سرانه مصرف شیر در ایران کمتر از100 کیلو و سرانه مصرف جهانی بیش از 150 کیلو می باشد. آماری که جای تعمل دارد و برای سلامت انسانها می تواند تا دو برابر افزایش یابد. زیرا سالانه افزون بر 10 میلیون تن شیر از گاوداری های صنعتی و سنتی و گوسفندداری ها تولید می شود، وحدود یک میلیون تن از این محصول پس از فراوری صادر می گردد.

گذشته از اینکه برخی اندیشمندان، دامداری صنعتی و اسارت دام در یک محل بسته را کاری غیر اخلاقی قلمداد می کنند یا محاسبات فنی کارشناسان که نشان می دهد گاوه ها در تولید گاز گلخانه ای ضد سلامت انسان عمل می کنند. واقعیت تولید مواد پروتئینی، شیر و گوشت نشان می دهد کشورهای پیشرفته با پذیرش مخاطرات فوق، سعی در کاهش گازهای گلخانه ای ، اصلاح مدیریت و تولید چربی و پروتئین بیشتر از شیر هستند و در کشورهایی مانند هلند، دانمارک و… به جای افزایش شیر به افزایش مواد پروتئینی و چربی شیر می اندیشند و اینک متوسط چربی بیشتر آنها به 7 درصد و پروتئین به 4-5 درصد می رسد.

اما سیستم گاوداری ایران که از امریکا پیروی می نماید اساس کار را برافزایش حجم تولید شیر به جای ماده خشک گذاشته و کمتر شنیده می شود چربی شیر گاوداری ها افزون بر 4 باشد.

این فرهنگ موجب تلف شدن هزینه، امکانات و تجهیزات گاوداری در ایران می شود ودر حقیقت تا 90 درصد تولید آب صورت می گیرد و صرفا بر هزینه تمام شده می افزاید.

آمار افزایش تولید شیر در محاسبه هزینه فایده و قیمت تمام شده زمانی جذابیت دارد که علاوه بر صرفه اقتصادی برای گاودار، چرخه فراوری و تولیدات ونیز جامعه مصرف کننده از آن رضایت داشته باشند که متاسفانه در ایران چنین نیست.

ابوالقاسم گلباف