منابع سرزمینی را دریابیم!

به کجا چنین شتابان؟

روزنامه خبر امروز، سرتیتر وحشتناکی را برای روزنامه روز یکشنبه، مورخ 25 مهر 1400 انتخاب نموده است:

ایران رتبه چهارم جهانی را در فرونشست اراضی دارد!!

اگر تمهیدات و اقدامات لازم به عمل نیاید، منابع آب و اراضی سرزمین ایران از بین رفته و پس از هفت هزار سال سابقه تمدن شکوهمند، ایران دیگر محل مناسبی برای زیستن نخواهد بود!(تخریب سرزمین، ویرانی، مهاجرت‌های اجباری، آوارگی، تنش‌های اجتماعی و …).

فرونشست اراضی به‌طور عمده، به‌دلیل برداشت بی‌رویه و بیش از ظرفیت از منابع آب زیرزمینی است. به‌همراه آبِ پمپاژ شده، ذرات ریزدانه آبرفت‌ها هم خارج می‌شوند و در نتیجه، درشت‌دانه‌ها درهم فرو رفته و خُلل و فُرَج سفره آب‌زیرزمینی کور می‌شوند و زمین نشست می‌کند و همه ساختار زمین ویران می‌شود(یعنی حتی در دوران ترسالی هم امکان ذخیره آب در سفره زیرزمینی وجود ندارد چون همه منافذ کور شده‌اند).

برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی نه‌تنها سبب از بین رفتن سفره آب زیرزمینی(به‌دلیل پر شدن خُلل و فُرَج آبرفت) می‌شود بلکه تاسیسات زیربنایی و زیرساخت‌های عمرانی را نیز تهدید می‌کند مثل فرونشست‌های مهیب در اطراف نیروگاه برق همدان که به‌تدریج ساختمان‌ها و تاسیسات نیروگاه را نیز تهدید می‌کنند.

بارها اعلام شده که دشت تهران به‌دلیل برداشت بی‌رویه از سفره آب زیرزمینی(به بهانه آبیاری فضای سبز شهری) در حال نشست تدریجی است(فرونشست دشت تهران حدود 40 سانتی‌متر در سال) و هر آن ممکن است بخشی از دشت تهران فرونشست کرده و سبب بروز زلزله‌ای شود و باعث ویرانی شهر و کشته شدن جمع کثیری از شهروندان بی‌دفاع شهر تهران شود که ساختمان‌های آنها مقاومت لازم در برابر زلزله را ندارند.

در این اوضاع بحرانی کشور(بحران کم آبی و محیط‌زیستی) خیلی عجیب است که چند روز پیش، نقل‌قولی از آقای ضرغامی(وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی) در رسانه‌ها بازتاب یافت که ایشان درخواست تغییر محدوده (کاهش حریم) پاسارگارد شده‌اند تا مجوز حفر چاه و توسعه کشاورزی در اراضی اطراف بنای تاریخی و باستانی پاسارگارد صادر شود!؟

دلسوزی آقای وزیر میراث فرهنگی برای تامین معیشت مردم محلی منطقه قابل‌تقدیر است ولی جای بسی تاسف است که ایشان به حوزه کاری وزارتخانه خویش تسلط کامل ندارند و با ظرفیت‌های صنعت گردشگری آشنایی کامل ندارند. از ایشان انتظار می‌رود که پیگیری کنند تا از راه توسعه گردشگری پایدار، اجتماع‌محور و توسعه صنایع‌دستی و روستایی، به بهبود معیشت مردم محلی کمک شود و نه فقط از راه روش‌های سنتی توسعه کشاورزی. نباید همه جا سراغ روش‌های پُرریسک و آب‌بر توسعه کشاورزی و دامپروری رفت.

بنای پاسارگارد، جاذبه گردشگری بسیار ارزشمندی برای گردشگران داخلی و خارجی است. لازم است از این ظرفیت به خوبی استفاده شود و نه آنکه با زدن سد سیوند(بالا آمدن سطح آب در مخزن سد و رطوبت ناشی از آن به‌تدریج سبب هوازدگی سنگ‌های بنای پاسارگارد و تخریب آن می‌شود). حفر چاه و توسعه کشاورزی در اراضی حریم پاسارگارد (افزایش خطر فرونشست اراضی)، پایداری این بنای تاریخی و باستانی ارزشمند را به خطر انداخته است!

از دولت مردمی و انقلابی سیزدهم انتظار می‌رود که از اقدامات مقطعی، احساسی، نمایشی و شتاب‌زده اجتناب نموده و توجه به اصول توسعه‌پایدار، رشد فراگیر و توسعه متوازن و درون‌زا را سرلوحه کارها و برنامه‌های خویش قرار دهند.

لازم است از تجربیات تلخ چند دهه گذشته درس عبرت بگیریم و بدون هیچ حُبّ و بُغضی، از همه ظرفیت‌های علمی و فنی موجود در سطح کشور، استفاده کنیم.

دست به دست هم دهیم به مهر تا میهن خویش کنیم آباد

سید ابوالفضل میرقاسمی