سیب‌زمینی جامانده از صنایع تبدیلی
صنایع تبدیلی حلقه اتصال بخش کشاورزی با صنعت است که توجه کافی به آن، اثرات اقتصادی پرباری برای توسعه کشور به دنبال دارد
جلوگیری از خام فروشی محصولات کشاورزی ، کاهش ضایعات تولیدات این بخش، ایجاد ارزش‌افزوده و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی و سرانه درآمد ازجمله تبعات توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی محسوب می‌شوند.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی، هرچند در سطح کشور در سنوات گذشته صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی علیرغم مشکلات، رشد داشته است اما عدم توسعه متوازن صنایع تبدیلی در محصولات مختلف کشاورزی چالشی است که سبب بروز بحران در زمان عرضه برخی محصولات می‌شود. نبود یا کمبود صنایع تبدیلی در برخی محصولات ضمن افزایش ضایعات در بخش کشاورزی سبب اتخاذ سیاست‌گذاری‌های مقطعی برای رفع بحران‌های ناشی از مازاد تولید محصولات کشاورزی در مقاطع مختلف از سوی دولت‌ها می‌شود که علیرغم صرف یارانه در این بخش درنهایت هدر رفت منابع ملی را در پی دارد.
صنایع تبدیلی و تکمیلی مسیری برای اعتلاء و اثربخشی بخش کشاورزی در توسعه کشور محسوب می‌شوند که همچنان نیازمند توجه ای ویژه هستند اما در حال حاضر در بسیاری از محصولات خلاء صنایع تبدیلی احساس می‌شود این در حالی است که برای راه‌اندازی این صنایع برای محصولاتی که در سطح کمی و کیفی در کشور دارای مزیت رقابتی نیز هستند ، توجیه اقتصادی وجود دارد.
یکی از این محصولات سیب‌زمینی است میزان تولید این محصول سالیانه بیش از 5 میلیون تن برآورد می‌شود این در حالی است که صنایع تبدیلی و تکمیلی این محصول به‌تناسب تولید آن ایجاد نشده و خلاء سرمایه‌گذاری در این بخش وجود دارد.
تولید سیب‌زمینی در استان‌های سردسیر کشور ازجمله همدان، اردبیل، کردستان، زنجان و همچنین جیرفت کرمان به دلیل بالا بودن عملکرد تولید در واحد سطح و تخصص کشاورزان در تولید این محصول دارای مزیت است از سوی دیگر این محصول ازجمله تولیدات مهمی است که در تأمین امنیت غذایی دارای نقشی اثرگذار است اما به دلیل عرضه بالای این محصول در بازه‌های زمانی محدود ، قیمت سیب‌زمینی همواره یکی از مشکلات و دلایل زیان سیب‌زمینی‌کاران محسوب می‌شود.
تولید بیش از 5 میلیون تن سیب‌زمینی در کشور
به گزارش مزرعه سبز، مدیرکل دفتر سبزی‌ها و گیاهان جالیزی وزارت جهاد کشاورزی دراین‌ارتباط با اشاره به برداشت سالیانه بیش از پنج میلیون تن سیب‌زمینی از سطح ۱۴۹ هزار هکتار از اراضی در سال گذشته، می‌گوید: میانگین قیمت ۲۱هزار و ۴۰۰ ریالی سر مزرعه، مورد رضایت تولیدکنندگان نبود.
حسین اصغری ادامه می‌دهد: در سال جاری با توجه به تولید بالای فصل پاییز که حدود ۶۹ درصد کل تولید سالیانه را شامل می‌شود و همچنین مصرف ماهانه حدود ۵۰۰ هزار تن، نیاز کشور اعم از تازه خوری، صادرات، صنایع، مصرف بذر و ضایعات، همه‌ساله بخش عمده‌ای از تولید پاییزه (شهریور تا آبان ماه هنگام برداشت سیب‌زمینی پاییزه) برای مصرف هفت‌ماهه کشور به انبارها منتقل و به‌تدریج با توجه به نیاز بازار به مبادی مصرف عرضه می‌شود همچنین هیچ ممنوعیتی از طرف ایران برای صادرات محصولات سبزی و صیفی ازجمله سیب‌زمینی وضع نشده است و بازارهای صادراتی با توجه به تولید داخلی خود نسبت به تأمین کسری از محل واردات اقدام می‌کنند.
نارضایتی از قیمت مشکل همیشگی سیب‌زمینی‌کاران
نارضایتی کشاورزان از قیمت محصول سیب‌زمینی در کشور مشکلی است که همیشه وجود داشته است و دلیل اصلی آن را می‌توان نحوه عرضه این محصول دانست هرچند ظرفیت انباری بالایی برای ذخیره و نگهداری سیب‌زمینی در کشور ایجادشده است اما این امر تنها توانسته است سبب کاهش ضایعات این بخش شود.
انتقال سیب‌زمینی از مزرعه به سردخانه و عرضه در فصول مختلف سال نمی‌تواند در افزایش ارزش‌افزوده این بخش اثر گذارد و حتی صادرات این محصول نیز برای کشور عایداتی نداشته و از آن به‌عنوان صادرات آب مجازی یاد می‌شود. درحالی‌که محصول سیب‌زمینی ایران در بازار داخلی و خارجی به‌صورت خام عرضه می‌شود که فرآورده‌های غذایی بسیاری از این محصول کشاورزی قابل‌تولید است.
بر این اساس ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی مناسب برای محصول سیب‌زمینی باهدف تأمین بازارهای داخلی و خارجی می‌تواند سبب تولید ثروت بالایی شود که در حال حاضر مورد غفلت قرارگرفته است.
کاهش قیمت محصول سیب‌زمینی و عدم همخوانی قیمت این محصول با هزینه‌های تولید تااندازه‌ای است که دولت این محصول را جزء محصولات نیازمند به حمایت از طریق خریدهای تضمینی منظور کرده است این درحالی‌که است که محصول سیب‌زمینی در صنایع تبدیلی دارای جایگاه مهمی است و می‌تواند بسترساز ایجاد ثروت و درآمد باشد.
فراق سیب‌زمینی از صنایع تبدیلی
یک کارشناس و فعال بخش کشاورزی دراین‌ارتباط در گفتگو با اخبار سبز کشاورزی می‌گوید: کشور در زمینهٔ صنایع تبدیلی و تکمیلی محصول سیب‌زمینی فعال نبوده و این امر ضربه بزرگی به تولید سیب‌زمینی در کشور وارد آورده است بطوریکه ما همیشه بدنبال راهی برای صادرات سیب‌زمینی و کاهش مازاد تولید در کشور برای ایجاد تعادل در بازار بوده ایم.
علی نظری می‌گوید: سالانه حدود ۵ تا ۵ و نیم میلیون تن تولید سیب‌زمینی داریم که چیزی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن آن طی چند سال اخیر مازاد تولید بوده، این مازاد کاهش قیمت را به دلیل عرضه بالا بدنبال داشته است.
وی ادامه می‌دهد: به دلایل بسیاری ازجمله عدم اطلاع رسانی از توجیه اقتصادی راه اندازی صنایع تبدیلی سیب‌زمینی برای سرمایه گذاران این بخش مورد بی مهری قرارگرفته است درحالی‌که با ورود به این بخش و جذب سرمایه گذار می‌توان با ایجاد تنوع در فرآورده‌های غذایی محصول سیب‌زمینی برای مردم داخل و خارج از کشور محصولات بسیاری تولید کرد که دارای ارزش‌افزوده بالایی نیز هستند.
نظری خاطر نشان کرد: با راه اندازی صنایع تبدیلی سیب‌زمینی فرآورده‌هایی همچون نشاسته سیب‌زمینی، چیپس، سیب‌زمینی منجمد و غیره تولید می‌شود که دارای قابلیت ماندگاری بالا بوده و به دلیل تنوعی که دارند مورد استقبال مردم نیز قرار می گیرند.
قطب تولید سیب‌زمینی بدون صنایع تبدیلی
یکی از مصادیق فقدان توجه کافی به صنایع تبدیلی و تکمیلی محصول سیب‌زمینی را می‌توان در استان همدان به‌عنوان قطب تولید سیب‌زمینی کشور مشاهده کرد.
استان همدان با تولید سالیانه یک میلیون تن سیب‌زمینی از نظر کمی و کیفی سال های طولانی است که رتبه اول را در سطح کشور به خود اختصاص داده است با این حال در این استان صنایع تبدیلی سیب‌زمینی وجود ندارد و دو کارخانه صنایع تبدیلی سیب‌زمینی در استان همدان با پیشرفت های 50 درصدی و 15 درصدی هنوز به بهره برداری نرسیده اند.
مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان دراین‌ارتباط به خبرنگار مزرعه سبز می‌گوید: محصول سیب‌زمینی در استان همدان دارای مزیت رقابتی بالایی است چرا که سیب‌زمینی‌کاران این استان با بهره گیری از علم و تجربه موفق شده اند عملکرد تولید این محصول را بهره گیری از ارقام مطلوب، بذور مناسب و رعایت نکات فنی به میزان قابل توجهی افزایش دهند.
محمدی ادامه داد: دلیل نبود صنایع تبدیلی محصول سیب‌زمینی در استان همدان را علیرغم مزیت بالای سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان ضرورت سرمایه‌گذاری سنگین و نبود مشوق کافی برای سرمایه‌گذار عنوان کرد.
وی در ادامه سخنانش به ارزش‌افزوده و ارزآوری صنایع تبدیلی سیب‌زمینی اشاره کرد و گفت: فرآوری سیب‌زمینی ارزش‌افزوده قابل توجهی به همراه دارد به طوری که فرنچ فرایز به ازای هر کیلو ۲۲ هزار تومان و اگر هر کیلو سیب‌زمینی۲ هزار و ۵۰۰ تومان باشد، هر دو کیلو سیب‌زمینی یک کیلو فرنچ فرایز تولید می‌کند بنابراین با احتساب هزینه‌ها ی حاشیه‌ای این فرآوری صد در صد ارزش‌افزوده دارد.
وی با بیان اینکه اقلیم کردستان، عراق، کشورهای حوزه خلیج فارس و روسیه مقصدهای صادراتی فرآوری سیب‌زمینی به شمار می‌روند افزود: قیمت تمام شده تولید و فرآوری در ایران پایین‌تر از کشورهای دیگر است از همین رو محصولاتی چون فرنچ فرایز قابلیت رقابت دارند.
در مجموع می‌توان گفت توجه به صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی یک ضرورت است که در بسیاری از محصولات کشاورزی ازجمله محصولات باغی و زراعی به‌صورت منسجم و مدون مورد توجه قرار نگرفته است، تولید یک محصول در کشور می‌تواند آغازگر یک تحول و شاخصی برای رشد و توسعه باشد بنابراین می بایست برای آن برنامه ریزی صورت گیرد و در این برنامه ریزی چرخه تولید تا مصرف مد نظر باشد. زمانیکه محصولی به ثمر می نشیند علاوه بر مصرف تازه خوری می‌تواند زمینه را برای اشتغال پایدار و توسعه فراهم کند، اهمیت صنایع تبدیلی در این نقطه مشخص می‌شود.
تولید سالیانه بیش از 5 میلیون تن محصول سیب‌زمینی با توجه به جایگاه این محصول بیانگر وجود پتانسیلی عظیم در این حوزه است که می‌تواند با ایجادهزاران فرصت شغلی حداقل هزاران دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد.
