عوارض اضافه کردن قارچ‌های غیربومی به خاک
برخلاف آن که یکی از توصیه‌های تقویت خاک باغ‌ها و مزارع افزودن قارچ مایکوریزا به آنها است، اما در صورت غیربومی بودن چنین قارچ‌هایی امکان دارد.
برخلاف آن که یکی از توصیه‌های تقویت خاک باغ‌ها و مزارع افزودن قارچ مایکوریزا به آنها است، اما در صورت غیربومی بودن چنین قارچ‌هایی امکان دارد که اکوسیستم خاک برهم خورده و نتایج معکوسی به‌بار آید و ضمن کاهش تنوع زیستی، موجب اختلال در زنجیره غذایی گردد.
اخبار سبز کشاورزی: تاریخ کشاورزی سرشار از افزودن نمونه‌های مهاجم به روش عمدی، یا غیرعمدی به خاک است که نتایج نامطلوبی در پی داشته‌اند.
در سال‌های دهه 1930 برای مبارزه با سوسک‌های نیشکر، انواعی از وزغ را به مزارع وارد کردند که درنهایت موجب کاهش شکارگرهای بومی آن مناطق و تکثیر بی‌رویه قورباغه‌ها شد.
قارچ‌هایی که برای تقویت شاه‌بلوط‌ها در آمریکای‌شمالی به خاک اضافه گردید، به‌تدریج موجب مرگ 4 میلیارد درخت در مدت 40 سال شد.
خاک، موجود زنده
موارد مشابه دیگری نیز وجود دارد که اگر چه برای بهبود شرایط، یک‌گونه با روش آگاهانه به اکوسیستم اضافه شدند، اما به شکل یک مهاجم درآمد و آسیب وارد کرده‌اند. خاک یک اکوسیستم بسیار پیچیده است که افزودن ناآگاهانه کودهای زیستی به آن می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. کودهای زیستی در واقع انواعی از ریزجانورانی هستند که برای تقویت رشد گیاهان به خاک اضافه می‌شوند.
این ریزجانداران(میکروب‌ها)، انواعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر جانداران هستندکه برای بهبود وضعیت تولید عناصر غذایی خاک به‌کار برده می‌شوند. این مواد به‌عنوان یک جایگزین پایدار نسبت به کودهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به‌کار بردن قارچ‌های مایکوریزایی از معمول‌ترین انواع این کودهای زیستی است و دلیل آن توان همزیستی با ریشه گیاهان و رابطه متقابل با آنها است.
شرکت‌های تولیدکننده این قارچ‌ها کشاورزان را به استفاده از آنها تشویق می‌کنند نکته بسیار مهم در این‌جا آن است که قارچ‌های مایکوریزا در هر منطقه‌ای بخشی از اکوسیستم آنجا بوده و وارد کردن یک مایکوریزای غریبه، غیربومی و ناسازگار می‌تواند اکوسیستم را برهم بریزد.
گونه‌های غیربومی
قارچ‌های مایکوریزای غیربومی، بالقوه می‌توانند از گونه‌های مهاجم باشند. این مواد که نسبت به محیط‌زیست محل، غریبه یا غیربومی هستند باید در ابتدا براساس مجموعه‌ای از شرایط کنترلی و تا استقرار و انطباق با محیط، تحت‌نظر باشند، چراکه الزاما با مایکوریزاهای بومی به شکل یک رقیب قلمداد می‌شوند و در این‌جا است که گونه‌های مهاجم شناسایی می‌گردند.
ممکن است استفاده از کودهای زیستی در مکان‌هایی مانند گلخانه‌ها و یا مزارع مشکلی به‌وجود نیاورند، اما نکته‌ای که طی دو سال گذشته معلوم گردیده آن است که این قارچ‌ها به سرعت منتشر می‌شوند.
قارچ‌های مایکوریزایی در صورت وجود شرایط مساعد تا فواصل دور با جریان هوا و یا پرندگان مهاجر نیز منتقل می‌شوند. در تمام اکوسیستم‌ها، قارچ‌های مایکوریزایی از راه ایجاد ریسه یا«هیف» به گیاهان می‌چسبند و با این روش یک ابر ارگانیسم به‌وجود می‌آورند که قادر است به سرعت گسترش یابد.
این اتصال به گیاهان اجازه می‌دهد که شرایط مختلف را «حس» کنند. این حس از راه دریافت اخطارهای شیمیایی توسط هیف‌ها صورت می‌گیرد و چنانچه در حوزه این شبکه از هیف‌ها یک جاندار غریبه وجود داشته باشد، قبل از آن که حمله‌ای صورت گیرد، مواد شیمیایی دفاعی بیشتری ترشح می‌شود.
قارچ‌های مایکوریزایی قادرند زمانی که نشاء یا نهال نیاز به کربن بیشتری دارد، جریان قند را تغییر دهند. مشکل اساسی آن است که اگر چه این شبکه‌های ریسه‌ای برای اکوسیستم‌ها امری حیاتی‌اند، اما دانشمندان هنوز نمی‌دانند که چگونه این شبکه‌ها توسط کودهای زیستی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
نکته‌ای که در این‌جا مورد توجه دانشمندان قرار گرفته آن است که پس از اضافه کردن مایکوریزا به اکوسیستم‌ها دیگر نمی‌توان آن را کنترل نمود.
تنظیم عملکرد کودهای زیستی
خلاصه این مطلب آن است که ما نمی‌دانیم کودهای زیستی تا چه اندازه تهدیدکننده اکوسیستم‌ها هستند. این مواد همچنان و بدون کمترین نظارتی در بازارهای جهان به فروش می‌رسند. در کانادا تحت دستورالعمل «کاربرد کودها» که توسط قانونگذاری فدرال وضع گردیده و ایمنی کودها را تضمین می‌کند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این دستورالعمل فقط در مورد سمی نبودن این مواد برای انسان‌ها و حیوانات تاکید دارد و برای اکوسیستم‌ها خطر تهاجمی بودن آنها مورد توجه قرار نگرفته است. چارچوب دیگر بر مبنای دستورالعمل حفاظت از گیاهان، جنگل‌ها و بخش کشاورزی در جلوگیری از گسترش آفات است و این در حالی است که قارچ‌های مایکوریزایی در زمره آفات به‌شمار نمی‌آیند.
باید توجه داشت که کودهای زیستی کاربردی جهانی ندارند و نمی‌توانند برای تمام گیاهان در هر شرایطی مفید باشند. چنانچه کودهای زیستی قارچ‌های محلی را از میدان به در کنند، می‌توانند ترکیب بهره‌وری اجتماع گیاهان آن منطقه را تغییر دهند که مشکل عمده‌ای برای سیستم‌های طبیعی، جنگل‌ها و کشاورزی خواهند شد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۴- تیر ۱۴۰۱
