بیمه چتری برای تعدیل ریسک تولیدات کشاورزی

بیمه محصولات کشاورزی یکی از راهکارهای نوین برای مقابله با خطرات فعالیت‌های کشاورزی و کاهش نوسانات درآمدی کشاورزان است. در این راستا، صندوق بیمه محصولات کشاورزی با هدف حمایت و مشارکت بهره‌برداران و همچنین جبران زیان‌های ناشی از خطرات طبیعی و قهری به‌عنوان ابزاری برای دست‌یابی به اهداف و سیاست‌های خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی و منابع طبیعی شکل گرفت.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی، صندوق بیمه محصولات کشاورزی با سرمایه اولیه یک میلیارد ریال در سال 1363 با حمایت بانک کشاورزی تاسیس شد و با تحت پوشش قرار دادن 66 محصول زمینه امنیت غذایی نسبی برای سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را فراهم کرد.

این صندوق ابزاری موثر برای اجرای سیاسیت‌های توسعه بخش کشاورزی، اشاعه روش‌های نوین زراعی و دامی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، منطقه‌ای کردن کشت و در نهایت خودکفایی و خوداتکایی در بخش کشاورزی است که در صورت حمایت و توجه بیشتر دولت در زمینه ترویج بیمه، این صندوق می‌تواند رویکرد جدید و موثرتری را در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی داشته باشد.

معرفی طرح‌های بیمه کشاورزی

گذشت قریب به چهار دهه از فعالیت صندوق بیمه کشاورزی و نظر به توسعه و افزایش موضوعات بیمه‌ای تحت پوشش و از طرف دیگر نیاز به حمایت‌های بیمه‌ای در قبال خطرهای پیش‌رو، صندوق بیمه را بر آن داشت تا با بهره‌گیری از روش‌های بیمه‌ای ممکن و تجربیات سال‌های گذشته و نیز پیشینه موفق سایر کشورها و به منظور کارآیی و مطلوبیت بیمه، انواع طرح‌های بیمه‌ای متناسب با نیاز بیمه‌گذاران را ارائه نماید.

این امر منجر به معرفی طرح‌های بیمه‌ای با تعاریف جدید و متفاوت گردید؛ لذا با رویکرد کاهش عملیات بیمه‌گری و با هدف یکنواختی، یکسان‌سازی، سهولت و افزایش سرعت انتقال مفاهیم، طرح‌ها با تعریف مجدد، نامگذاری و دسته بندی گردیده است.

طرح‌های اصلی و الحاقی

به طور کلی بیمه نامه‌های صادر شده به دو دسته اصلی و الحاقی تقسیم بندی شده‌اند:

الف) بیمه‌نامه‌های اصلی

منظور طرح بیمه‌ای برای هر موضوع بیمه‌ای است که متقاضی برای خرید ان نیاز به بیمه‌نامه دیگری ندارد و می‌تواند بدون داشتن بیمه نامه پیش نیاز آن را خریداری کند.

طرح‌هایی که در قالب بیمه نام اصلی ارائه می‌شدند، عبارتند از:

1-طرح جامع

در این طرح تمام عوامل خطر تحت پوشش برای آن موضوع بیمه‌ای در قالب یک بیمه نامه ارائه می‌گردد.

2-طرح پایه

طرحی است که موضوع بیمه‌ای را در قبال تعدادی عوامل خطر یا قسمتی از خسارت ناشی از بروز عوامل خطر پوشش می‌دهد و هدف آن تاکید به داشتن یک بیمه حداقلی برای آن موضوع در راستای سیاست‌گذاری بخش است. طرح‌های پایه به دو بخش تقسیم بندی می‌شوند:

*زیر بخش محصولات زراعی و باغبانی

منظور از طرح پایه در محصولات زراعی و باغبانی، پوشش خسارت ناشی از عوامل خطری است که به صورت فاجعه بار و در سطح وسیعی برای گروه کثیری از تولیدکنندگان اتفاق می‌افتد. این نوع خطرات هر چند معمولا با تواتر کم پیش می آیند؛ ولی خسارات گسترده و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی زیادی را به دنبال خواهند داشت.

*بیمه پایه در این زیربخش خسارت‌های ناشی از برخی بیماری‌ها را که می‌توانند به صورت اپیدمی سلامت جامعه را نیز تحت تاثیر قرار دهند، پوشش می دهد؛ لذا شناسایی آنها توسط شبکه دامپزشکی و معدوم‌سازی یا حذف برای کنترل بیماری از مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح محسوب می‌شود.

3-طرح‌های بیمه‌ای ویژه

در این طرح تمام عوامل خطر تحت پوشش موضوع بیمه ای در قالب یک بیمه نامه ارائه نمی‌گردد، بلکه برخی از عوامل خطر در قالب یک بیمه نامه و تحت عنوان طرح با هم می رسد. در چنین شرایطی بیمه نامه اول که بعنوان بیمه نامه اصلی محسوب می شود، با عنوان طرح ویژه نام‌گذاری شده است.

4-طرح بیمه شاخص عملکرد

در طرح بیمه شاخص عملکرد که از طرح های جدید دنیا محسوب می شود، یک یا چند شاخص را به عنوان ملاک تعهد و ارزیابی مد نظر قرار داده و با تغییر شاخص ارزیابی آغاز می گردد. در طرح عملکرد ملاک عملکرد، ملاک عملکرد می باشد. در این طرح، عملکردی در بیمه نامه معین و تعهد می شود و در صورت کاهش عملکردتعیین شده، وقوع خسارت پذیرفته شده و ارزیابی انجام می گردد.

از جمله طرح های شاخص، طرح شاخص عملکرد در گندم دیم است. در این طرح، تمام عوامل خطر تحت پوشش نبوده و صرفا عوامل خطری پوشش دارند که می توانند عملکرد منطقه را تحت تأثیر قرار دهند. در حال حاضر طرح شاخص انفرادی برای خرما نیز اجرایی شده که مبتنی بر عملکرد فردی است و تمام عوامل خطر موضوع بیمه ای در قالب این طرح پوشش داده می شود.

5-طرح بیمه تک خطر

در این طرح تولید کنندگان می توانند یک عامل خطر را به تنهایی و مستقل از سایر عوامل خطر در قالب بیمه نامه خریداری نمایند. در بیمه تک خطر آتش سوزی زمانی که بیمه گذار فقط بخواهد بیمه آتش سوزی داشته باشد بیمه نامه او به صورت بیمه اصلی تک خطر آتش سوزی صادر می شود.

6- طرح بیمه تداوم تولید

این طرح با هدف حمایت از استمرار تولید، در گله های مرغ مادر گوشتی و مرغ تخم گذار تجارتی اجرا شده است. در این طرح بیمه گذارانی که مدت زمان بیمه نامه پایه طیور آنها مطابق دوره تولید به اتمام رسیده است ولی به دلایل خاص با تأئید معاونت امور دام تولید ادامه می یابد، می توانند برای بهره مندی از بیمه در این دوره با پرداخت حق بیمه متناسب، نسبت به تهیه بیمه نامه جدید طرح تداوم تولید اقدام نمایند.

ب) بیمه نامه الحاقی

طرح بیمه ای الحاقی به طرح دیگری که در قالب بیمه نامه اصلی ارائه شده است، امکان الحاق دارد. به عبارت دیگر برای اخذ این نوع بیمه نامه داشتن بیمه نامه اصلی آن موضوع الزامی است و در زمان صدور بیمه نامه سامانه جامع بیمه کشاورزی، ابتدا سابقه بیمه نامه اصلی را کنترل و در صورت احراز امکان صور بیمه نامه الحاقی را فراهم می نماید.

* در زیر بخش دام، طیور و آبزیان تمام مواردی که بر اساس قانون دارای بیمه اجباری است حداقل یک طرح تکمیلی به عنوان بیمه نامه الحاقی نیز خواهند داشت. به استثنای موارد نادری که تمام عوامل خطر آن موضوع در قالب بیمه اجباری مانند طیور لاین، اجداد و مادر تحت پوشش بوده است. در سایر موارد بیمه‌ای، طرح هایی تکمیلی در کنار طرحهای اجباری که تحت عنوان بیمه پایه نامگذاری شده‌اند ارائه می‌گردند. طرح‌های تکمیلی در مقایسه با طرح های تکمیلی در کنار طرح های اجباری که تحت عنوان بیمه پایه نامگذاری شده اندارائه می گردند. طرح های تکمیلی در مقایسه با طرح های پایه این زیر بخش علاوه بر ایجاد پوشش در قبال سایر عوامل خطر، می تواننداز تعهد یا کمک متفاوت دولت نسبت به طرح حتی پایه (اصلی) برخوردار باشند.

* برای تکمیل پوشش خطرات در بیمه‌های شاخص عملکرد منطقه ای (گندم دیم و..) طرح بیمه تکمیلی به عنوان بیمه نامه الحاقی هم ارئه خواهد شد.

* در صورتی که دارند یکی ازبیمه نامه های اصلی برای یک موضوع در زیر بخش محصولات زراعی یا باغبانی درخواست بیمه آتش سوزی را نیز داشته باشد، بیمه تامه تک خطر آتش سوزی به صورت الحاقی صادر خواهد شد. در این حالت نیازی به تکرار غیر ضروری امور کارشناسی مانند پیوست فنی نمی باشد.

طرح های بیمه ترجیحی

در اکثر طرح های بیمه ای معرفی شده، دولت در پرداخت قسمت قابل توجهی از حق بیمه مشارکت نموده و بیشتر بار مالی ناشی از حق بیمه بر عهده دولت می باشد. از طرف دیگر تغییر در میزان حداکثر تعهد بیمه گر، تغییرحق بیمه را نیز به دنبال خواهد داشت که علاوه بر حق بیمه بد بیمه گذار حق بیمه سهم دولت را تحت تأثیر قرار می دهد.

از آنجایی که منابع مالی دولت در بیمه کشاورزی محدود است در چنین مواردی برای امکان بهره گیری متقاضیانی که خواستار افزایش میزان حداکثر تعهد می باشند، بیمه هایی با تعهد بالاتر که سهم مشارکتی بیمه گذاران در آن بیشتر است را طراحی و در قالب بیمه های ترجیحی ارائه می گردد. بنابر این بیمه های ترجیجی در هر دو حالت اصلی و الحاقی قابل ارائه خواهند بود.

طرح های بیمه ارتقایی

از زمان ارائه یک طرح تا پایان سال زراعی مرتبط با آن و یا پایان مدت اعتبار بیمه‌نامه گاهی شاهد افزایش قیمت‌ها و در نتیجه کاهش نسبت حداکثر تعهد بیمه‌گر به ارزش تولید یا ارزش موضوع بیمه ای خواهیم بود که در این صورت امکان ارائه طرح هایی با تعهد بالاتر برای همان موضوع بیمه شده فراهم می باشد.

به عبارت دیگر بیمه گذاران در صورت تمایل و پرداخت مابه التفاوت حق بیمه می توانند بیمه نامه جدید با تعهد بالاتر برای زمان باقی مانده از اعتبار بیمه نامه قبلی خریداری و جایگزین نمایند. بنابراین بیمه های ارتقایی در هر دو حالت اصلی و الحاقی به عنوان بیمه نامه های جانشین قابل ارائه خواهند بود.

با تشکر از تلاش‌های مدیریت روابط عمومی صندوق بیمه کشاورزی و همکاران که با برنامه‌ریزی و توسعه ارتباطات، تولید و چاپ بروشورها و استفاده از دیگر ابزارهای اطلاع‌رسانی در جهت فرهنگ‌سازی و ترویج صنعت بیمه کشاورزی فعال هستند و اطلاع‌رسانی به‌موقع آنها در این زمینه جای تقدیر و تشکر دارد.