خوف و رجای اختصاص یارانه کود

کودهای مورد استفاده در کشاورزی، از جمله مهم‌ترین نهاده‌های تولید در این بخش به شمار می‌روند که موفقیت در دستیابی به عملکرد مناسب و حصول نتیجه از دیگر هزینه‌های انجام شده، به استفاده به موقع این کودها ارتباط پیدا می‌کند. اما در چند سال اخیر، قیمت کودها مانند سایر نهاده‌های کشاورزی به صورت سرسام‌آوری بالا رفته است.

اخبار سبز کشاورزی، حسین کاظمی| از طرفی میزان درآمد کشاورزان نیز به دلیل برخی ناکارآمدی‌ها و سیاست‌های اشتباه، به همین نسبت افزایش پیدا نکرده است و در نتیجه کشاورزان توان خرید کودهای مورد نیازشان را ندارند که این مشکل، تولید در بخش کشاورزی را دچار تزلزل می‌کند.

علاوه بر این در سال‌های گذشته دولت به کودها یارانه اختصاص می‌داد تا با قیمت مناسب‌تری در اختیار کشاورزان قرار گیرند اما طبق برخی اظهار نظرها، امسال «سازمان برنامه و بودجه» در اختصاص یارانه به کودهای کشاورزی اهتمام و توجه لازم را نشان نمی‌دهد که این موضوع در شرایط فعلی می‌تواند امنیت غذایی جامعه را دچار مشکل نماید.

در گفت و گو با دو تن از فعالان و تولیدکنندگان کودهای شیمیایی، موضوع اختصاص یارانه به کود و تامین آن و نیز روش درست پرداخت یارانه را مورد بررسی قرار داده‌ایم:

اگر یارانه‌ای هم می‌دهند، باید به موقع باشد

مهندس صیاد فرهادی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کودهای کشاورزی و مدیرعامل شرکت «مروارید ارسباران» در گفت و گو با خبرنگار ما عنوان کرد: یارانه‌کود، فقط به 3 کود پایه یعنی اوره، فسفات و پتاس تعلق می‌گیرد؛ چون بیشترین مصرف را این سه کود دارند. اما در شرایط فعلی چون اختلاف قیمت آزاد کود با قیمت یارانه‌ای آن بسیار زیاد شده است، پرداخت این یارانه‌ها عملا دشوار می‌شود.

نکته مهم در مورد کودها این است که اگر یارانه‌ای هم بخواهد به کود تعلق گیرد، باید در وقت مناسب انجام شود تا در زمان مناسب کود مورد نیاز کشاورزان تامین و کشاورزان بتوانند از آن استفاده کنند. اگر کود در زمان نیاز به کشاورزان نرسد، بعد از آن چه سودی برای محصولات دارد؟!

فرهادی ادامه داد:‌طبق برخی شنیده‌ها و بر اساس نرخنامه جدید، قیمت کودها افزایش 3 برابری داشته و با افزایش هزینه‌ها، به نظر می‌رسد که کشاورزان عملا توانی برای کشت و تولید محصول نداشته باشند. شنیده‌های ما حاکی از این است که متاسفانه یارانه کود را قطع کرده‌اند. ضمن این‌که الان در شرایطی قرار گرفته‌ایم که هم دادن یارانه مضر است و هم ندادنش؛ اما اگر قرار است که یارانه‌ای به کود تعلق گیرد باید به موقع و به وقت مناسب آن باشد.

قرار بود وزارت جهادکشاورزی با عنوان کشت قراردادی، هزینه نهاده‌ها را تامین نماید. چه اندازه این سیاست به درستی اجرا شد؟! اگر بخش کشاورزی وضعیت نامناسبی داشته باشد، تمام کشور از این موضوع دچار زیان می‌شود.

تسهیلات بانکی باعث افزایش بیشتر هزینه‌ها

رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کودهای کشاورزی در ادامه گفت: اگر تولیدکنندگان این نهاده نتواند یارانه تولید را به موقع دریافت کنند، باید به سراغ تسهیلات بانکی با بهره‌های بالا بروند که هزینه‌های تولید را بالا می‌برد.

فرهادی اضافه کرد: متاسفانه در دولت توجهی به نظرات بخش خصوصی نمی‌شود و در سیاست‎گذاری‌ها از تجربیات این بخش استفاده نمی‌کنند. سیاست‌های اشتباه دولت، تولیدکنندگان بخش کشاورزی را در تمام زنجیره تولید، مجبور به استفاده از تسهیلات بانکی می‌کند و خود این مسئله هزینه‌های تولید را به مراتب بالاتر می‌برد.

وی گفت: به نظر من امسال تامین کود دچار مشکلاتی می‌شود؛ چرا که هزینه آن به موقع تخصیص داده نمی‌شود. اگر هم بخواهند قیمت کود را افزایش دهند، چون کشاورزان توانمند نشده‌اند، قدرت خرید کود را ندارند. سال گذشته دولت گندم را به قیمت 11هزار و 500 تومان از کشاورزان خریداری کرد، درحالی‌که در هیچ کجای دنیا به مقصد ایران، قیمت گندم زیر 20 هزار تومان قابل تامین نبود؛ اگر محصول کشاورز با قیمت مناسب به فروش می‌رفت، کشاورزان هم توان تامین نهاده‎های مورد نیازشان را داشتند.

با اندک یارانه ای که به کود می‌دهند، بازار را از روند منطقی دور می‌کنند

اصغر اکبری‌پور، مدیرعامل هلدینگ پارس یزد که در زمینه تولید انواع کودها و سموم کشاورزی فعالیت دارد، به خبرنگار ما گفت: سال گذشته دولت اعلام کرد که قیمت کودها را 50 درصد کاهش داده و به کودهایی که قبل از آن یارانه تعلق نمی‌گرفت هم شروع کردند به یارانه دادن و کودهایی مانند: اوره، سوپرفسفات، سوپرفسفات تریپل و پتاس مثلا با قیمت یارانه‌ای توزیع شد.

اگر دولت در بازار کود دخالت نکند، بازار کود سر و سامان می‌گیرد. تجربه این کار را در مورد سموم شیمیایی داریم و پس از اینکه دخالت دولت در این مورد قطع شد، بازار آن خودبخود تنظیم گردید و رقابت در کیفیت و قیمت باعث شد که بازار سموم به وضعیت مناسب و متعادلی برسد

قبل از این عمدتا یارانه به کود اوره تعلق می‌گرفت اما از سال گذشته با هدف این‌که مصرف دیگر کودها کاهش پیدا نکند و باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی در واحد سطح نشود، اعلام کردند که 50 درصد یارانه کود پرداخت می‌شود. این نکته بماند که واقعا سال گذشته برای چه مقدار کود، یارانه اختصاص داده شد، اما امسال و با شروع فصل زراعی جدید آن را قطع یا بسیار کاهش داده‌اند و طبق نرخنامه جدید، این کودها به قیمت آزاد عرضه می‌شود. به طور مثال کاری که انجام دادند و تحت عنوان یارانه (که باعث کاهش قدرت رقابت بخش خصوصی می‌شود) سال گذشته کود سوپرفسفات ساده را بخش خصوصی کیلویی 4500 تومان و دولت آن را کیلویی 2500 تومان می‌‌فروخت.

ولی امسال دولت قیمت همین کود سوپر فسفات ساده را هر کیلوگرم 4700 تومان نرخ گذاری کرده درحالی‌که شرکت خود ما امسال قراردادهایی برای فروش همین کود به قیمت 4300 تومان دارد. (البته با این تفاوت که دولت کرایه حمل را نیز پرداخت می‌کند)؛ یعنی به عبارتی قیمت‌های اعلام شده توسط دولت، همان قیمت بخش خصوصی است. در مجموع این‌که نه تنها منافعی به کشاورزان نمی‌رسد، بلکه به بهانه اختصاص یارانه، بخش خصوصی تولیدکننده کود را هم دچار زیان می‌کنند. در حالیکه بخش خصوصی اگر توانمند شود، ضمن اینکه قیمت‌ها به تعادل می‌رسد، تنوع و کیفیت کودها، تبلیغ و ترویج استفاده درست از کود را نیز انجام می‌دهد.

دولت دخالت نکند بازار سامان می‌یابد

این کارشناس و تولیدکننده کودهای شیمیایی گفت: نظر من این است که اگر دولت در بازار کود دخالت نکند، بازار کود سر و سامان می‌گیرد. تجربه این کار را در مورد سموم شیمیایی داریم و پس از اینکه دخالت دولت در این مورد قطع شد، بازار آن خودبخود تنظیم گردید و رقابت در کیفیت و قیمت باعث شد که بازار سموم به وضعیت مناسب و متعادلی برسد. علاوه بر این به تولیدکنندگان سموم اجازه صادرات هم داده شده است و شرایط برای تولیدکنندگان مناسب شده است.

اما با اندک کود یارانه‌ای که به کشاورزان می‌دهند، تمام پروسه تولید و تامین کود را به هم می‌ریزند. در صورتی‌که اگر شرایط رقابتی وجود داشت، شرکت‌های تولیدکننده در شرایط بهتری قرار می‌گرفتند و علاوه بر تامین نیاز داخلی، حتی می‌توانستند که صادرات هم انجام بدهند؛ چراکه از این توانایی برخوردارند و منابع تولید کود هم در کشور وجود دارد. ولی سیاست‌های اشتباه کل پروسه تولید را دچار اختلال می‌کنند.

اکبری‌پور اضافه کرد: به نظر بنده اگر سیاست‌های درستی اتخاذ شود، برای تامین کود هم مشکلی وجود نخواهد داشت. در مورد اوره که مشکلی وجود ندارد؛ برای کودهای پتاس و فسفات هم بخش خصوصی توانایی لازم را دارد به شرط این‌که شرایط برای آنها فراهم باشد.

وی افزود: اگر واقعا دولت می‌خواهد به کشاورزان یارانه بدهد، این کار را بر اساس سطح زیر کشت و میزان تولید به کشاورزان پرداخت نماید نه به این صورت که کل پروسه تولید را دچار مشکل نماید و برای عده‌ای هم شرایط سوء استفاده فراهم شود.

دولت صادرات کود را به این دلیل ممنوع می‌کند که ممکن است شرکت‌های تولید کننده کود در تولید محصولات خود از کودهای یارانه‌ای استفاده کرده باشند. حال اگر دولت واقعا به سیستم توزیع خودش اطمینان کافی ندارد؛ چرا روش‌های اختصاص یارانه را اصلاح نمی‌کند؟ اگر شبکه توزیع سالمی دارد، چطور کود دچار نشتی می‌شود؟!

حسین کاظمی _روزنامه نگار و کارشناس کشاورزی