الگوی کشت و اقبال کشاورزان

نقدی بر برنامه الگوی کشت محصولات کشاورزی (قسمت اول )

سرانجام سند الگوی کشت محصولات کشاورزی در مهرماه 1401 در نخستین اجلاس سراسری الگوی کشت رونمایی گردید و سند کشت محصولات استان ها در سال زراعی 1402-1401 ابلاغ شد. طبق اظهار وزیر جهاد کشاورزی دکتر ساداتی نژاد، الگوی کشت، آرزویی قریب به 50 ساله بود که از اوایل دهه 1350 در ایران مطرح شد و در نهایت به مرحله اجرا رسید.

اخبار سبز کشاورزی ؛ فرشاد قوشچی | انجام چنین برنامه ای با تمام مشکلات پیش روی کشاورزی کشور و مسائل متعدد در ساختار اقتصادی ، مطمئناً سیاست و برنامه ای قابل تقدیر و ارزنده است و لازم است کارشناسان بخش کشاورزی در حمایت و دفاع از آن تلاش داشته باشند، اما بهرحال از آنجا که گفته می شود، ( دیکته نانوشته غلط ندارد) بنابراین طبیعی است که طرح مذکور هم خالی از ایراد و اشکال نباشد.

بیشتر بخوانید: الگوی کشت راهی برای پایداری تولید و درآمد کشاورزان

نقدپذیری مجریان گام اول موفقیت

به نظر می آید اگر از این منظر به قضیه نگاه شود، نقد منطقی و مشفقانه، کمک فراوانی به دولتمردان کشاورزی ایران ، جهت اجرای هرچه شایسته تر آن خواهد کرد. لذا با اهتمام به نکات پیش گفته، بناست طی چندین یادداشت به نقد محتوایی این برنامه پرداخته شود.

در آئین رونمایی برنامه الگوی کشت آنچه در اختیار رسانه ها قرار گرفت چکیده ای از برنامه است که در قالب پاورپوینت ارائه شده و بنابراین آنچه در مورد برنامه الگوی کشت در این سری از یادداشت ها مطرح می شود بر مبنای همین اطلاعات موجود است. هرچند لازم بذکر است که مراجعه ای هم به وزارت جهاد کشاورزی برای دریافت کامل برنامه انجام نشد تا مشاهده شود که آیا ارائه خواهد شد یا خیر؟

کدام اقبال، کدام پذیرش

گذشته از مقدمه که بنظر می رسد ذکر آن ضروری بود ، در یکی از یادداشت‌های پیشین سال گذشته و قبل از رونمایی از سند الگوی کشت اشاره گردید که اساس اجرای این الگو و استمرار آن در طول برنامه باید بر مبنای اقبال و پذیرش کشاورزان باشد که با ارائه راهکارهایی این مسئله را می توان عملیاتی نمود. ولی در برنامه الگوی کشت اعلامی هیچ‌گونه پیش بینی و آینده نگری برای این موضوع مهم یعنی توجیه منطقی کشاورزان و جامعه بهره بردار که پایه و اساس این برنامه هستند در نظر گرفته نشده است و صرفاً از دیدگاه سیاستگذاران وزارتخانه به این برنامه پرداخته شده است.

طبق چارتی که در صفحه 5 برنامه مذکور (پاور پوینت) به‌درستی آمده است الگوی اولیه کشت بر مبنای اطلاعات و داده های اقلیمی، خاک و نیازهای آبی گیاهان در هر منطقه و به تفکیک اطلاعات مذکور در هر استان شکل می گیرد و برای رسیدن به یک مدل مناسب و نهایی باید محورهایی را نظیر سرانه و الگوی مصرف، درآمد ناخالص، اشتغال، قطب های تولید و…. با این اطلاعات تلفیق کرد. اشکال اصلی آنجاست که در این محورها یک محور اساسی و مهم مغفول مانده و آنهم ارائه مناسب و توجیه الگوی کشت در هر ناحیه به کشاورزان همان منطقه است.

بیشتر بخوانید: اجرای طرح الگوی کشت التیام‌بخش زخم اقتصاد کشاورزی

ضرورت آموزش و توجیه کشاورزان

محور مذکور در این برنامه می توانست تحت عنوان پیشنهادی( الگوی کشت و بازآموزی و توجیه کشاورزان) گنجانده شود که می تواند شامل اجرای برنامه های توجیهی از طرف معاونت ترویج وزارت جهاد کشاورزی و با همکاری مراکز خدمات کشاورزی به منظور تبیین الگوی کشت در بین کشاورزان باشد. بدیهی است اگر کلاس ها و مطالب آموزشی، ترویجی در لزوم اجرای الگوی کشت برای کشاورزان قبل و حین اجرای برنامه ساماندهی شود، برنامه الگوی کشت با موانع کمتری در مسیر اجرا مواجه خواهد شد که هنوز هم پیاده نمودن چنین محوری در برنامه دیر نیست.

راهکار حمایت و همراهی کشاورزان با الگوی کشت

اصولاً توجیه و توصیه کشاورزان به رعایت الگوی کشت و یادآوری این نکات که در صورت اجرای این برنامه:

1- از تخریب و فرسایش و خستگی خاک جلوگیری می شود.

2- منابع آبی حفاظت و تقویت شده و سطح ایستابی ارتقاء خواهد یافت.

3- میانگین عملکرد محصولات زراعی در سال های آینده از ثبات نسبی برخوردار خواهد بود.

4- درآمد پایداری در طول زمان از کشت محصولات فراهم می شود.

5- حاصلخیزی اراضی زراعی در دوره های نسبتاً درازمدت حفظ خواهد شد.

6- از نوسانات قیمت محصولات و زیان احتمالی تاحدود زیادی بدلیل برنامه ریزی مناسب نوع کشت کاسته می‌شود.

در نهایت، برنامه یاد شده موجب حمایت و همراهی کشاورزان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی با برنامه الگوی کشت محصولات کشاورزی خواهد شد.

ادامه این نقد در روزهای آینده منشتر خواهد شد.

فرشاد قوشچی - استادیار دانشگاه و روزنامه نگار