بقایای آفت‌کش‌ها در غذای دام‌ها+اینفوگرافی

اخبار سبز کشاورزی؛ به‌منظور برآورده نمودن تقاضای رو به رشد انسان‌ها به پروتئین‌های حیوانی، دامداران، مرغداران و تمام افرادی که در حوزه تهیه غذای دام فعالیت می‌کنند، سعی در تولید بیشتر با هزینه‌های کمتر دارند که لازمه آن، در اختیار داشتن مقادیر زیادی از غذای دام‌ها است.

دو نهاده اصلی در اینجا، ذرت و سویا هستند که در حدود یک‌سوم از اراضی زیر کشت را در اختیار دارند که به نسبت 67درصد از تولید سویا و 36درصد از ذرت برای تغذیه دام‌ها را تامین می‌کنند.

در کشورهای تولیدکننده این دو محصول، به دلیل آن که دامداران نیاز روز افزونی به تهیه خوراک دام‌هایشان دارند، کشاورزان به طور مستمر، فقط این دو محصول را می‌کارند که به نوعی می‌توان آن را کشت تک‌محصولی نامید.

به همین دلیل، آن‌ها برای حفظ محصول خود در مقابل آفات و علف‌های هرز، ناچار به استفاده از سموم شیمیایی مضر هستند.

بازار مصرفی 49درصد سموم برای مزارع ذرت و سویا

شاید حیرت‌آور باشد اما 49درصد از آفت‌کش برای حفظ مزارع ذرت و سویا تولید می‌شوند، اگر چه امکان دارد برای محصولات دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرند. همانطور که فروش این سموم به‌طور سالیانه روندی افزایشی دارد، نگرانی انسان‌ها درباره اثرات این مواد شیمیایی خطرناک نیز بیشتر می‌شود.

در حال حاضر یک‌سوم از سموم کشاورزی که در سراسر جهان به فروش می‌رود برای انسان‌ها، جانوران وحشی و محیط‌زیست، خطرناک و مضر است. برای اثبات این ادعا درباره اثرات سموم شیمیایی، چند آفت‌کش مورد بررسی قرار گرفته است؛ که توسط کشاورزان در جهان استفاده می‌شود:

گلایفوسیت

معمولا این سم برای حفظ مزارع ذرت و سویا در جهان تولید می‌شود و مصرف سالانه آن فقط در آمریکا، معادل 171 میلیون پاوند(76میلیون و 950کیلوگرم) در سال است. نکته تعجب‌آور آن است که 100 میلیون پاوند(45 میلیون کیلوگرم) از این مقدار سم در مزارع ویژه غذای دام مصرف می‌شود. شوربختانه این سم در مظان اتهام کشتار و یا آسیب وارد آوردن به 93درصد از گونه‌های جانوری در معرض خطر کره زمین است که تعداد آن‌ها در سراسر جهان نسبتاً زیاد است.

آترازین

سالیانه 25 میلیون پاوند(یازده میلیون و دویست و پنجاه هزار کیلوگرم) از این سم برای تولید غذای دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف این سم در 35 کشور جهان ممنوع شده، اما همچنان یکی از سموم مورد استفاده در آمریکا است. سم آترازین مختل‌کننده غدد درون‌ریز است که به همین علت برای انسان، دام‌ها و گیاهان خطرناک است.

تخمین زده می‌شود این سم علف‌کش بر 56درصد از جانوران در معرض خطر اثر منفی می‌گذارد. به علت آن که این سم قابلیت تجمع در آب را دارد، گونه‌های جانوری آبزی، پرندگان و جلبک‌ها به صورت خاص تحت‌تاثیر این سم قرار می‌گیرند.

4-D   و  2  

سالیانه بیش از 9 میلیون پاوند از این سم در آمریکا و میلیون‌ها پاوند دیگر در سراسر جهان برای مبارزه با علف‌های هرز پهن‌برگ مزارع غلات استفاده می‌شود که بخش عظیمی از این مزارع برای غذای انسان و دام‌ها به کار می‌روند.

علف‌کش   4-Dو 2 گذشته تاریکی دارد که مربوط به زمان استفاده از آن به‌عنوان «ماده نارنجی» در جنگ ویتنام برای عریان‌کردن جنگل‌ها و مقابله با چریک‌های ویتنامی بود. این سم نیز بر غدد درون‌ریز اثر گذار بوده و می‌تواند موجب بیماری پارکینسون در انسان گردد.

این سم قابلیت تجمع در بدن جانداران را نیز دارد. از آن‌جایی که گونه‌های جانوران آبزی از حشرات تغذیه نموده و در آب‌هایی که به این سم آلوده شده‌اند، شنا می‌کنند، مواد سمی، درون بافت‌های بدن آن‌ها تجمع کرده و می‌تواند باعث مرگ زودهنگام آنها شود. این سم جانوران دیگری از کرم‌های خاکی، موریانه‌ها و کفشدوزک‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

پاراکوات

این سم بدترین علف‌کش و عامل مرگ و میر در انسان، دام‌ها و سایر حیوانات وحشی در آمریکا است که نمونه‌ای از سایر موارد در حوزه‌های دیگر جغرافیایی جهان است.

این سم مختل‌کننده غدد درون‌ریز بوده و می‌تواند مشکلات تنفسی، سرطان و پارکینسون را در انسان‌ها به‌وجود آورده یا تشدید نماید. با توجه به منع استفاده از این سم در 53 کشور، همچنان برای دفع علف‌های هرز در مزارع ذرت و سویا استفاده می‌شود.

حدود 3 میلیون پاوند از این سم به‌طور سالانه در مزارع غذای دام آمریکا مصرف می‌شود و در سراسر جهان شرکت‌های سازنده این سم همچنان آن را تولید می‌کنند.

پاراکوات در دوزیستان، پرندگان، حشرات و ماهی‌ها اثرات کشنده بر جا می‌گذارد و حتی در صورت مسمومیت در مقادیر کم، اثرات سم برای درازمدت بر جا می‌مانند.

بقای آفت‌کش‌ها

کثرت و تنوع آفت‌ها و میزبان‌های آن‌ها که اکثراً، محصولات گیاهی مورد استفاده مستقیم یا غیرمستقیم انسان‌ها هستند، ضرورت مبارزه با این آفت‌ها را به علت نیاز روزافزون به مواد غذایی بیشتر می‌کند.

از آنجایی که آفت‌کش‌ها اساساً علیه جانوران مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توانند بر سلامت و حیات سایر جانوران نیز تاثیرگذار باشند.

بسیار مشاهده شده که جانوران غیرآفت نیز از این دسته از سموم آسیب‌دیده و حتی منتهی به مرگ آنها شده است. مشابه با باقی‌ماندن سموم علف‌کش و اثرات آن‌ها در موادغذایی دام‌های مصرف‌کننده و انتقال آنها به انسان و سایر جانداران، باید نسبت به چگونگی مصرف این سموم مراقبت‌های لازم در نظر گرفته شود.

بسیار دیده می‌شود که کشاورزان بدون رعایت نکات ایمنی اقدام به سمپاشی می‌نمایند و علاوه‌بر آن بدون توجه به دوره بی‌اثر شدن این سموم(کارنس)، محصولات سمپاشی شده را در معرض استفاده قرار می‌دهند. برخی از آفت‌کش‌ها قابلیت ذخیره شدن در چربی‌ها را داشته که می‌توانند همراه گوشت یا شیر به جیره‌های غذایی انسان‌ها منتقل شوند.

در اینجا به دو نمونه از سموم آفت‌کش موثر اشاره می‌شود.

بی‌فنترین(Bifenthrin) سالیانه ده‌ها هزار تن از این آفت‌کش در مزارعی که برای غذای دام‌ها استفاده می‌شوند، به کار می‌رود، این آفت‌کش یک نوروتوکسین یا سم موثر بر سیستم عصبی است که از راه تماس پوستی وارد بدن حشرات شده و سیستم عصبی آن‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

اگرچه این آفت‌کش برای مقابله با حشراتی است که به محصولات کشاورزی حمله می‌کنند؛ اما چندان جای تعجب ندارد که بسیاری از زنبورها نیز توسط این سم کشته می‌شوند.

به دلیل آن که این آفت‌کش در مدت زمان طولانی در طبیعت و محیط‌زیست باقی‌مانده و چون قابلیت حل در آب دارد، در بدن ماهی‌ها تجمع یافته و هنگامی که پرندگان ماهی‌خوار از این ماهی‌ها و حشرات مسموم تغذیه می‌کنند، سم مذکور وارد بدن آنها می‌شود.

امکان دارد که برخی از این ماهی‌ها مورد تغذیه انسان‌ها قرار گیرند. بقایای این سم در گیاهانی که توسط دام‌ها خورده می‌شوند نیز می‌تواند در یک روند نه‌چندان طولانی وارد بدن انسان‌ها شود.

نئونیکوتینوئیدها(Neonicothinodis) آفت‌کش‌هایی که بر سیستم عصبی جانوران اثر می‌گذارند و از آنجایی که به روش سیستماتیک عمل کرده و وارد تمام اندام‌های گیاهان می‌شوند دامنه اثرگذاری وسیعی دارند. در حدود 40 سال سابقه تولید دارند که در حال حاضر، به علت شدت اثرگذاری بر حشرات مفیدی چون زنبورعسل، مصرف آن در کشورهای اروپایی ممنوع شده است. میزان مصرف جهانی این دسته از سموم به میزان بسیار بالایی است؛ که متاسفانه مقادیر واقعی آن معلوم نیست. کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که اثرات بسیار مخربی بر جانوران و اکوسیستم‌ها در سراسر دنیا دارند.

این سموم به شکلی باورنکردنی به ۱۰۰درصد از دوزیستان و 75درصد از جانوران و گیاهان در معرض خطر در آمریکا آسیب وارد کرده است.

نکته دیگر آن است که تا سال‌ها پس از استفاده، خاک مناطق سمپاشی‌شده آلوده به بقایای این سموم است و می‌تواند به داخل خاک نفوذ کرده و وارد آب‌های جاری و زیرزمینی شود که به جانوران ساکن درون خاک‌ها صدمه وارد می‌کند.

چه باید کرد؟

امروزه کشاورزان برای تولید هر چه بیشتر موادغذایی به سموم شیمیایی وابسته شده‌اند و ازدیاد مصرف، باعث استفاده از سموم بیشتر شده است، اما باید تا به اندازه ممکن در این روند تعدیلی به وجود آید. یکی از این روش‌ها علاوه‌بر خدمات ترویجی و فرهنگ‌سازی استفاده بهینه و به‌موقع و به‌اندازه از سموم دفع آفات، کاهش یارانه به مصرف سموم شیمیایی و گرایش به روش‌های دیگر در مبارزه با آفات است.