حفظ پوشش گیاهی در اراضی شیبدار راه مقابله با بیابان‌زایی+ویدئو

اخبار سبز کشاورزی؛ امسال موضوع روز بیابان‌زدایی (Desertification) و خشکسالی «متحد برای سرزمین، میراث ما آینده ما» آینده سرپرستی زمین یعنی گران‌بهاترین منبع ما برای پایداری بقا و تضمین ثبات و رفاه میلیاردها نفر در سراسر جهان را نشان می‌دهد.

بیابان‌زایی ناشی از خشکسالی‌ها و قحطی‌های شدید در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰، به عنوان یکی از معضلات کشورهای در حال توسعه در سطح جهان مطرح شد.

۱۷ ژوئن ۱۹۹۴ و پس از تدوین نهایی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی، از سوی سازمان ملل روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی نام گرفت.

روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی برای ارتقای آگاهی عمومی از تلاش‌های بین‌المللی در جهت مقابله با بیابان‌زایی نام‌گذاری شده است.

بیابان‌زدایی به مجموعه کارها و روش‌هایی گفته می‌شود که در چارچوب طرحی جامع برای حفظ و توسعه پوشش گیاهی در اراضی عاری از پوشش و بیابان و جلوگیری از تسریع تخریب اراضی در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه مرطوب، مبتنی‌بر اصول حفاظت از محیط‌زیست و پایداری سرزمین انجام می‌گردد.

تخریب زمین و خشکسالی مهم‌ترین چالش‌های عصر ما

بیابان‌زایی، تخریب زمین و خشکسالی یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی عصر ما هستند، به‌طوری که 40 درصد از کل زمین در سراسر جهان در حال حاضر تخریب‌شده در نظر گرفته می‌شود.

بیابان‌زایی سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱

بیابان‌زایی در کنار دو چالش بزرگ چون تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین به‌عنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱ محسوب می‌شود و همراه با تغییر اقلیم و از دست دادن تنوع زیستی، به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش توسعه پایدار شناخته شده است.

کنوانسیون جهانی مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل متحد (UNCCD) با هدف ایجاد مشارکت جهانی برای معکوس کردن و جلوگیری از بیابان‌زایی، تخریب زمین و کاهش اثرات خشکسالی در مناطق آسیب‌دیده به منظور کاهش فقر و همین‌طور حمایت از محیط زیستی پایدار در سال ۱۹۹۴ تأسیس شد.

تبدیل سالانه ۱۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به بیابان

بر اثر پدیده بیابان‌زایی هر ساله حدود ۱۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی، مراتع و جنگل ها در سراسر جهان به دلیل نزول کیفیت خاک و کمبود رطوبت به بیابان تبدیل می‌شود.

این پدیده بیشتر در زمین‌های خشک حاشیه بیابان‌های جهان، یعنی سرزمین‌هایی که حدود یک میلیارد نفر در آن زندگی می‌کنند اتفاق می‌افتد که فلات مرکزی ایران یکی از معروف‌ترین این مناطق محسوب می‌شود.

ایران در کمربند خشک جهان

 سرزمین ایران با مساحت ۱/۶۵ میلیون کیلومتر مربع در جنوب غربی آسیا و در کمربند خشک جهان قرار گرفته است که از حدود ۸۰٪ آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار است و میانگین سالانه ریزش باران در بیابانهای ایران کمتر از ۵۰ میلی‌متر است.

قابل توجه آن است که بیابان‌ها و مناطق بیابانی بر روی هم ۳۴ میلیون هکتار از اراضی ایران را به خود اختصاص می‌دهند و ۱۲ میلیون هکتار نیز ماسه‌ای بوده و یا از شن و ریگ روان پوشیده شده است.

بیابان‌زایی ثمره فعالیت‌های انسانی

یکی دیگر از عوامل بیابان‌زایی در ایران و سراسر کره زمین، فعالیت‌های انسانی است از قبیل:

 • تبدیل جنگل‌ها و مراتع به ساختمان‌های مسکونی و تفریحی و اراضی کشاورزی؛

 • تبدیل اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی و تفریحی و توسعه فعالیت‌های ساختمانی و صنعتی در اراضی قابل کشت؛

 • عدم رعایت اصول کشاورزی حفاظتی و آبیاری و چرای بی‌رویه دام‌ها و... .

تاکنون اقدامات مبتکرانه درخصوص تثبیت شن‌ها و ریگ‌های روان جهت مقابله با تخریب‌های زیست محیطی انجام شده است، مانند مراحل و روش‌های بیولوژیکی، مکانیکی و شیمیایی و فعالیت‌هایی نظیر کاشت نهال، بذرافشانی و غیره.

کشاورزی پایدار و اهمیت استفاده از روش‌های بی‌خاک‌ورزی

اما این اقدامات کافی نیست. جدای از این اقدامات نیازمند آن هستیم که اراضی شیبدار را خاک‌ورزی نکنیم و در صورت کشت از روش‌های کشاورزی پایدار ازجمله روش‌های بی‌خاک‌ورزی استفاده نماییم.

خاک‌ تامین‌کننده بیش از ۹۵ درصد غذا و فیبر انسان

منابع آب زیرزمینی ارزشمندمان را حفاظت کنیم و برای همه در کشور غذا فراهم نماییم؛ زیرا خاک‌ها تامین‌کننده بیش از ۹۵ درصد غذا و فیبر ما هستند و باید در جهت سالم‌سازی آنها کوشا باشیم؛ زیرا خاک سالم  غذای سالم تولید می کند و برای دستیابی به این امر باید دست به دست هم دهیم و با همکاری یکدیگر در تأمین سلامت خاک بکوشیم.

کشت اسطوخودوس و لوندر جهت مبارزه با کانون‌های بیابان‌زایی

آقای مجتبی میرعرب، مدیر مجموعه گردشگری کشاورزی با رویکرد گیاهان دارویی سبزینه، در روستای فاضل‌آباد شهرستان آزادشهر استان گلستان با حفظ پوشش گیاهی اسطوخودوس و لوندر در مزرعه ۲ هکتاری شیبدار خود توانسته است یکی از کانون‌های بیابان‌زایی را از بین برده و علاوه‌بر تولید محصول آرامش‌بخش اسطوخودوس موجب جذب گردشگران فراوانی به این مزرعه با رنگ بنفش و معطر گردد.