مقابله با آفات آفتابگردان

اخبار سبز کشاورزی؛ این گیاه در مناطق و فصول گرم بهتر رشد می‌کند و تقریباً به گرما و خشکی مقاوم و وجود گرما باعث شکوفه‌دهی بیشتر در گل‌های آن می‌شود. در حدود 70 گونه مختلف دارد که بیشتر با هدف تهیه روغن خوراکی کشت می‌شوند، اگر چه انواعی از آن به شکل آجیل نیز مصرف زیادی دارند.

کشت آفتابگردان

بسته به منطقه جغرافیایی می‌توان به کشت آن اقدام کرد. در حوزه‌های جغرافیایی گرم نظیر خوزستان یا فارس از بهمن تا اواخر اسفند و پس از سپری شدن دوره‌های سرمای شدید در مناطق سرد مانند اردبیل، مازندران و گلستان، از اواخر فروردین تا پایان اردیبهشت می‌توان به کاشت آن اقدام کرد، به هر صورت نباید برداشت آن به ماه‌های سرد منتهی شود.

این گیاه به دلیل حضور طولانی در مزرعه در معرض آفات زیادی قرار دارد و از همان ابتدا باید مراقب خسارات احتمالی این آفات بود.

این گیاه تقریباً در تمام کشور و متناسب با درجه حرارت کشت می‌شود، بنابراین می‌تواند با بسیاری از آفات‌عمومی نظیر: کارادرینا، آگروتیس و ... ، یا آفات ویژه آن گیاه مواجه شود. از همان آغاز جوانه‌زدن، برخی از این آفات به مهمانی آفتابگردان می‌روند.

تعدادی از این آفات عبارتنداز:

کرم طوقه‌بُر(اگروتیس): لاروهای شب‌پره اگروتیس روزها در نزدیک به سطح خاک در اطراف گیاه جوانه‌زده به سر برده و شب‌ها از زمین خارج می‌شوند.

ابتدا از برگ‌ها و در سن‌های بالاتر از برگ‌ها و ساقه در منطقه طوقه گیاه تغذیه کرده که گاه به‌طور کامل آن را قطع و باعث از بین‌رفتن گیاه می‌شوند.

ساده‌ترین راه مبارزه زراعی با روش شخم عمیق پس از برداشت هر محصول است. ضمن آن که باید بقایا و علف‌های هرز مزرعه از بین برده شوند که می‌توانند محل زمستان‌گذرانی و تامین غذای لاروها باشند. مشاهده بوته‌های جوانی که به‌طور شبانه مورد حمله کرم‌های آگروتیس قرار گرفته و صبح بر زمین افتاده‌اند، دردناک است.

تله نوری: نصب تله‌های نوری در مزارع به مدت چند شب و گرفتار کردن و انهدام پروانه‌های بالغ، قبل از تخم‌گذاری به کاهش آسیب‌ها کمک می‌نماید.

پودر ذرت: ریختن اندکی پودر ذرت در محل طوقه گیاهان می‌تواند موجب مرگ کرم‌ها شود؛ چرا که به سیستم گوارش آن‌ها آسیب وارد می‌کند.

رعایت تاریخ کاشت: با آشنایی زمانی از ظهور شب‌پره‌های اگروتیس می‌توان چند روزی تاریخ کشت را تغییر داد و آن را به تعویق انداخت، در زمان ظهور لاروها و نبود گیاه در مزرعه، تعدادی از آن‌ها و در زمان اجرای شخم نیز بخش دیگری از لاروها از بین می‌روند.

جانوران شکاری: وجود پرندگان در روز و قورباغه‌ها که اکثراً در شب فعالیت می‌کنند؛ به کاهش جمعیت لاروها کمک می‌نماید.

مبارزه شیمیایی: در صورت مشاهده جمعیت زیادی از لاروها در پای بوته‌‎ها می‌توان در ابتدا از سمومی مانند کارباریل و یا سوین 80درصد به صورت طعمه سموم استفاده کرد. استفاده از سموم دیازینون به میزان 5/1 تا دو لیتر در هکتار، سم درسبان 1/5 لیتر در هکتار و سایر آفت‌کش‌ها با سم‌پاشی، موثر است.

کرم برگ‌خوار چغندر(کارادرنیا) Caradrina: این آفت انواع گسترده‌ای از گیاهان اعم‌از: زراعی و یا علف‌های هرز را مورد حمله قرار می‌دهد. چنانکه گفته می‌شود تا 50 نوع گیاه میزبان این آفت هستند. لاروهای این آفت ابتدا از پشت برگ‌ها و در سنین بعدی از تمام برگ‌ها تغذیه کرده و خسارات جبران‌ناپذیری بر جا می‌گذارند.

از آن‌جایی که این آفت پراکندگی جهانی دارد؛ لازم است تا مزرعه‌داران آفتابگردان به‌طور کامل مراقب ظهور آن باشند و پس از مشاهده اولین آثار خسارت، اقدام به مقابله با آن نمایند. مدیریت مبارزه با این آفت اهمیت زیادی دارد.

روش‌های کنترل آفت: می‌توان با روش‌های زراعی، شیمیایی و مکانیکی با این آفت مقابله کرد.

• نصب تله‌های نوری در مزارع آفتابگردان برای شکار شب‌پره کارادرنیا که ضمن کاهش جمعیت آن‌ها برای تخمین تعداد آفت نیز کمک می‌نماید.

• شخم عمیق پس از برداشت هر محصول که مورد هجوم کارادرینا قرار گرفته است به کاهش جمعیت آن در سال بعد کمک زیادی می‌کند.

• از بین بردن علف‌های هرز اطراف مزرعه که به‌عنوان یک میزبان اولیه و تا رسیدن محصول اصلی، عمل می‌کند.

• جلو انداختن زمان کشت به‌منظور رسیدن رشد گیاه به میزان مطلوب تا آسیب کمتری به آن وارد شود.

• مبارزه شیمیایی با سموم مجاز که بیشتر با روش سیستمیک، نفوذی و یا تماسی در بازار وجود دارند. رعایت دستورالعمل‌ها، دقت در سم‌پاشی و زمان‌بندی درست می‌تواند به مدیریت و کاهش خسارت این آفت کمک نماید.

کرم برگ‌خوار پنبه(پرودونیا): این آفت نیز در پهنه‌های وسیعی از مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری همچون ایران فعالیت دارد. با اسامی محلی«لهه» یا «رهه» و همچنین برگ‌خوار مصری نیز نامیده می‌شود. به دلیل آن که از آفات مهم گیاه پنبه است به این نام خوانده می‌شود، اما به ده‌ها گیاه دیگر و از جمله آفتابگردان نیز خسارت وارد می‌کند.

حشره بالغ شب‌پره‌ای به طول 15 تا 20 میلی‌متر به رنگ قهوه‌ای روشن، رنگ لاروها زرد مایل به سبز است؛ که به‌تدریج تیره‌رنگ می‌شود. این شب‌پره می‌تواند شب‌ها تا ساعت‌ها به اطراف پرواز کرده و تخمگذاری کند.

خسارت: لاروهای سنین اول ابتدا از پارانشیم برگ‌ها تغذیه کرده و سپس تمام برگ‌ها را می‌خورند و فقط رگ‌برگ اصلی باقی می‌ماند. حشرات بالغ ابتدا روی علف‌های هرز تخمگذاری کرده و سپس وارد مزرعه می‌شوند. به مجموعه‌ای از گیاهان مانند چغندر، یونجه، آفتابگردان، ذرت، انواع سبزی‌ها و ده‌ها نوع گیاه دیگر خسارت وارد می‌کنند.

مبارزه با آفات: مدیریت در کاهش خسارت این آفت نیز مشابه موارد قبل می‌تواند به شیوه زراعی، شیمیایی و یا مکانیکی باشد.

• از بین‌بردن علف‌های هرز اطراف مزارع به‌منظور جلوگیری از میزبانی حشرات بالغ و تخمگذاری آن‌ها؛

• اجرای شخم عمیق پس از برداشت هر محصول و انهدام بقایای گیاهی؛

• مبارزه شیمیایی با سموم موجود در بازار بالاروهای سنین اول در کاهش جمعیت آفت تاثیرپذیر است.

سمومی مانند دلتامترین(دسیس)، نواکرون و اکامت با مقادیر توصیه‌شده به کنترل آفت در مزارع آفتابگردان کمک می‌کند.

سوسک برگ‌خوار آفتابگردان: سوسک کوچکی با قدرت آسیب‌رسانی بالا که به تمام مزارع آفتابگردان جهان آسیب وارد می‌کند و با تغذیه از برگ‌ها و ساقه این گیاه رشد گیاه و عملکرد آن را دچار اختلال می‌کند. سوسک بالغ با تخمگذاری در زیر برگ‌ها، دسته‌ای از تخم‌ها را قرار می‌دهد که لاروها پس از خروج شروع به خوردن برگ‌ها و ساقه‌ها می‌کنند.

خسارت: لاروها در برگ‌ها و ساقه‌ها حفره‌هایی ایجاد می‌کنند که موجب کاهش فتوسنتز و در صورت شدید بودن موجب شکستن و خم شدن ساقه‌ها می‌شود و در عملکرد و کیفیت دانه‌ها اثر می‌گذارد.

روش‌های مبارزه:

زراعی: اجرای شخم عمیق در پاییز و قبل از کشت آفتابگردان موجب کاهش جمعیت لاروها می‌شود. رعایت تناوب زراعی در ظهور این آفت اختلال ایجاد کرده و باعث کنترل آن می‌شود.

از بین بردن علف‎‌های هرز اطراف مزرعه در ظهور آفت موثر است.

روش شیمیایی: می‌توان با استفاده از سموم سیستمیک و نفوذی و با رعایت دستورالعمل و دوره‌های زمانی، این آفت را تا مقدار زیادی کنترل نمود.

پروانه دانه‌خوار آفتابگردان: این شب‌پره کوچک از شرق آسیا تا غرب اروپا دیده می‌شود و در بسیاری از مناطق کشور مانند: استان‌های خوزستان، فارس، اردبیل، گلستان، تهران و حوزه‌‎های کشت آفتابگردان مشاهده شده است.

خسارت: لاروهای آفت ابتدا از گل‌ها و برگچه‌های کناری طَبَق، تغذیه کرده و سپس وارد دانه‌های کناری می‌شوند. شدت حمله آفت روی طَبَق گل‌ها متفاوت است. در ادامه از دانه‌های کناری شروع و به‌تدریج به سمت مرکز طَبَق می‌روند.

هر لارو می‌تواند تا 10 دانه را از بین ببرد. امکان دارد بر اثر فعالیت لاروها مقداری ترشحات گیاهی و فضولات لارو روی طَبَق به‌جا مانده که باعث گندیدگی آن می‌شود. هر شب‌پره می‌تواند تا 300 عدد تخم بگذارد که شدت خسارت را افزایش می‌دهد.

مبارزه با لارو:

زراعی: شخم زمستانی برای از بین بردن لاروها و شفیره‌ها بسیار موثر است.

شیمیایی: سمومی مانند دیازینون Diazinon و یا تیودان در دو نوبت و به فاصله 10 روز روی ‌طَبَق‌ها به کنترل آفت کمک می‌نماید.

توصیه نهایی

آفتابگردان به دلیل نقش آن در تغذیه انسان‌ها، به‌اجبار با روش مستمر کشت می‌شود و همین امر موجب استعداد آن به آلوده شدن به آفات و بیماری‌های زیادی است. علاوه‌بر موارد یاد شده انواع دیگری از آفات آفتابگردان نظیر سوسک گرده‌خوار، شته، سوسک‌حنایی و ... نیز وجود دارند که کشاورزان باید به‌طور پیوسته مراقب این مجموعه از آفات باشند. در شماره آینده در مورد بیماری‌های آفتابگردان و روش‌های مبارزه با آن‌ها خواهیم نوشت.