بیماری نماتد و روش‌های درمان آن

اخبار سبز کشاورزی؛ نماتد یا نماتود(گره ریشه‌ای) یک بیماری خطرناک در کشت‌های گلخانه‌ای، باغی و فضای باز است. اهمیت کنترل نماتد از آن جهت است که در بیشتر بیماری‌ها عامل بیماری‌زا درنهایت کشت موجود را از بین می‌برد؛ ولی در نماتد نه‌تنها کشت، بلکه خاک زراعی هم از بین می‌رود.

به‌عبارتی نه‌تنها کشت موجود بلکه سایر انواع کشت‌ها هم که قرار است در آینده در این زمین صورت بگیرد؛ دچار آسیب‌های جدی خواهد شد.

به همین دلیل، نماتد یک مشکل بسیار خاص و اقتصادبرانداز است؛ که باید از بروز آن در خاک‌های زراعی پیشگیری و در صورت ابتلا به این بیماری، خیلی سریع نسبت به کنترل آن و ترمیم ساختار خاک، اقدام‌های جدی انجام گیرد.

کرم نماتد چیست؟

عامل بیمار‌ی نماتد، کرم حلقوی است که با نفوذ به ریشه و تغییر در ساختار سلول‌های ریشه، آن قسمت از ریشه را در اختیار گرفته و مانند یک انگل از ریشه گیاهان میزبان تغذیه می‌کند.

نشانه‌های بیماری نماتد

بیماری نماتد به‌دلیل گستردگی بسیار زیادی که دارد، تقریباً در تمامی انواع کشت‌های گلخانه‌ای، باغی و فضای باز وجود دارد. عمده‌ترین علائم نماتد بروز کمبود شدید در گیاه است.

این علائم کمبود با ظهور لکه‌ای در سطح کشت دیده می‌شود. به‌عبارتی برخی گیاهان علائم شدید کمبود را نشان می‌دهد ولی گیاهان دیگر هیچ‌یک از این علائم را نشان نمی‌دهند. البته دقت داشته باشید که این علائم باید با استفاده از آزمایش ریشه و خاک اطراف ریشه، خیلی دقیق مشخص شود و فقط به دلیل بروز علائم کمبود، نمی‌توان بدون استفاده از روش‌های دقیق نسبت به وجود یا نبودن نماتد، اطمینان داشت.

راه‌های انتقال نماتد

بیماری نماتد از راه‌های مختلف منتقل می‌شود مانند:

•آب‌های زیرزمینی

• تایر ادوات کشاورزی مثل تراکتور

•کف پا

• نهال یا نشا‌های آلوده

• ... و راه‌های مشابه از قسمت‌های آلوده، به گیاهان سالم انتقال پیدا می‌کند. بعد از مشخص شدن آلودگی در یک کشت، باید قسمت‌های آلوده به‌طور کامل ایزوله شود.

روش تشخیص نماتد

یکی از راهکارهای تشخیص بیماری نماتد در کشت، دقت به الگوی بروز علائم کمبود شدید و یا استوپ‌کردن رشد و توسعه بوته‌ها است. در موارد مشکوک به نماتد، عملا این علائم کمبود یا استوپ‌کردن رشد و توسعه بوته‌ها به صورت لکه‌ای رخ می‌دهد.

این در شرایطی است که کودهای موردنیاز کشت در آن مقطع به صورت کافی در اختیار گیاه قرار داده می‌شود؛ ولی بعضی از گیاهان با وجود دریافت کودها هیچ حرکتی از خود نشان نداده و حتی روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شوند.

البته به این نکته اساسی باید دقت داشت که آلودگی منطقه، خود می‌تواند یکی از علل مشکوک شدن به بیماری نماتد در آن کشت باشد. در بعضی از مناطق کشور و به‌ویژه در کشت‌های بومی آن منطقه، وجود نماتد دور از انتظار نیست.

خسارات و آسیب‌های نماتد در ریشه

مهم‌ترین شکل آسیب نماتد به ریشه‌ها، کاهش شدید جذب به دلیل تغییر عملکرد قسمت‌هایی از ریشه است. کرم نماتد با تغییراتی که در قسمت‌های مختلف ریشه ایجاد می‌کند؛ دستور جذب موادی را به این قسمت‌ها می‌دهد، که برای تغذیه خود است.به همین دلیل است که نماتد به نوعی، یک انگل است. انگل‌ها با استفاده از میزبان، موادغذایی خود را تامین می‌کنند اما خود عملاً امکان جذب مواد غذایی را ندارند. با توجه به این نکته مهم، نماتد بیشترین آسیب را به ریشه گیاهان می‌زند و در صورت مقابله نکردن به‌موقع، گیاه را درنهایت از بین خواهد برد.

دقت داشته باشید که تا هر زمان، نمی‌توانید با بیماری نماتد مقابله کنید چرا که بعد از افزایش شدید میزان آلودگی ریشه، عملاً امکان بهبودی وجود ندارد.

اهمیت مبارزه با نماتد(گره ریشه)

بیماری نماتد برخلاف سایر بیماری‌ها و آفات، فقط کشت آلوده را از بین نمی‌برد، بلکه در زمین‌های آلوده به نماتد، خاک زراعی از بین خواهد رفت، این بدان معنا است که مبارزه با بیماری نماتد نه‌تنها برای نجات کشت موجود است؛ بلکه برای نجات خاک زراعی و ایجاد شرایط برای کشت مجدد در آن خاک است.

اگر بیماری نماتد به‌موقع و به روش صحیح کنترل نشود؛ در واقع امکان انجام هیچ نوع کشت در آن خاک، فراهم نخواهد شد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۸-تیر ۱۴۰۳