تصویری از دنیای بدون سیب‌زمینی

اخبار سبز کشاورزی؛ فرض کنید که برای تهیه یک غذا که بخشی یا قسمت بیشتر آن از پوره، خلال، چیپس، پودر و یا قطعات سیب‌زمینی تشکیل شده است؛ برای خرید این ماده غذایی مهم به بازار می‌روید؛ اما فروشنده‌ به شما می‌گوید: از این به بعد دیگر سیب‌زمینی تولید نمی‌شود. بنابراین شما باید جیره‌های غذایی و روش‌های طبخ غذاهایتان را عوض کنید.

قطعاً احساس خوشایندی به شما دست نخواهد داد و تا اندازه‌ای هم نگران خواهید شد. تصویری از غذاهایی را که با سیب‌زمینی تهیه می‌کردید؛ در ذهنتان مرور خواهید کرد و طعم و مزه آن‌ها حواستان را به حرکت در خواهد آورد.

به وسعت عمر سیب‌زمینی

این گیاه از حدود هشت هزار سال قبل توسط بومیان کشور پرو کشت می‌شد. اما در حال‌حاضر در بیش از 140 کشور جهان به ر‌وش‌های مختلف کشت؛ و سالانه در حدود 400 میلیون تُن از آن برداشت می‌شود. این محصول نقش بسیار مهمی در ایجاد امنیت‌غذایی ساکنان زمین دارد. سیب‌زمینی دارای انواع بسیاری است و به رنگ‌ها و شیوه‌های مختلف تولید می‌شود.

سیب‌زمینی در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، توسط سِر جان‌ملکم(سفیر دولت بریتانیا) به ایران وارد شد. در آغاز در روستای «پشند» و سپس در سایر مناطق کشور کشت شد. به همین دلیل به «سیب‌زمینی پشندی» معروف گردید. در ابتدا آن را «آلوی ملکم» نیز می‌گفتند.

سیب‌زمینی نقش انکارناپذیری در کشاورزی، امنیت غذایی و اقتصاد جهانی دارد. سالانه توسط این گیاه و محصولات به‌دست آمده از غده‌های ریز و درشت آن میلیاردها دلار جابه‌جا می‌شود. با این حال غیبت این محصول می‌تواند موجب بروز امواجی در جامعه شده و مشکلاتی به وجود آورد. حال ببینیم که یک دنیای بدون سیب‌زمینی چه نقشی و اثری در زندگی ما خواهد داشت.

تاثیر بر کشاورزی

در بسیاری از کشورها به علت مقادیر محصول قابل‌توجه و همچنین ارزش بالای غذایی آن، کشت سیب‌زمینی به صورت مستمر و پایدار به اجرا درمی‌‎آید. به علت آن که در اقلیم‌های مختلف به رشد خود ادامه می‌دهد؛ می‌توان به‌عنوان یک منبع غذایی ثابت به آن نگاه کرد. بدون وجود سیب‌زمینی، کشاورزان با چالش‌های بسیاری مواجه می‌شوند. ضمن آن که محصولات دیگری باید توانایی جایگزینی این شکاف تولیدی را داشته باشند.

این انتقال وظیفه تامین موادغذایی به دوش سایر محصولات(جایگزین سیب‌زمینی) می‌تواند بر امنیت غذایی اثرگذار باشد.

همه ساله با پایان‌یافتن زمان برداشت سیب‌زمینی، شاهد نوسان‌های شدیدی در قیمت‌ این محصول هستیم که چنین اتفاقی در سایر کشورها نیز دیده می‌شود.

میزان برداشت سیب‌زمینی در ایران حدود چهار میلیون تُن است که پس از تامین نیازهای داخلی، مقداری از آن نیز قابلیت صادرات دارد.

اختلال غذایی

سیب‌زمینی موجب پایداری در تامین موادغذایی در جهان می‌شود. همچنین، کمبود آن بر انواع جیره‌های غذایی انسان‌ تاثیر می‌گذارد. نبود سیب‌زمینی باعث جستجو برای جایگزین کردن مواد دیگر برای آن می‌شود.

مواد نشاسته‌ای دیگری مانند: ذرت، برنج بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. اما امکان دارد که از نظر مزایای غذایی مشابه سیب‌زمینی نباشند. این جابه‌جایی می‌تواند به تغییر در عادت غذایی و همچنین افزایش هزینه‌ها در جهان منجر گردد که احتمالاً در جوامع فقیر و کم‌درآمد موجب مشکلاتی خواهد شد.

عوارض اقتصادی

سیب‌زمینی و صنایع وابسته به آن، نقش اقتصادی مهمی در جهان دارند که بدون وجود چنین ماده غذایی، این‌گونه صنایع با عوارض منفی مواجه شده و به خسارت اقتصادی و از دست رفتن بسیاری از مشاغل منتهی خواهد شد.

کشورهایی که اتکای زیادی به کشت سیب‌زمینی دارند و مقدار زیادی از آن را صادر می‌کنند؛ با چالش مالی رو به‌رو شده و با بسیاری از مشکلات اقتصادی درگیر خواهند شد.

نقش تاریخی و فرهنگی

سیب‌زمینی گاه در مرکز برخی از رخدادهای تاریخی و فرهنگی جهان قرار داشت. این محصول نقشی حیاتی در قرن‌ 18 و 19 برای افزایش جمعیت بسیاری از کشورها داشت و در آن دوران، یاور رشد اقتصادی بود.

حال نبود آن می‌تواند چرخه تاریخ را تغییر دهد و تغییرهایی در توسعه اجتماعی و عملکردهای فرهنگی به‌وجود آورد. همچنین با کشت نشدن سیب‌زمینی، غذاهای سنتی و جشن‌های فرهنگی در موضوع و رابطه با سیب‌زمینی، دچار بازنگری خواهند شد.

ارزش غذایی

از لحاظ مغذی‌بودن، سیب‌زمینی‌ منبعی سرشار از ویتامین، مواد معدنی و فیبر است. این ماده غذایی می‌تواند با هزینه‌ای اندک، مواد و عناصر غذایی مورد نیاز جامعه را تامین نمایند. به همین دلیل این غده‌های با ارزش، قادرند که موجب تعادل و توازن در جیره‌های غذایی میلیون‌ها انسان شوند.

بدون سیب‌زمینی، یافتن یک جایگزین قابل دسترسی به‌ویژه برای افراد فقیر و کم‌درآمد چالش برانگیز خواهد شد؛ که می‌تواند منتهی به سوءتغذیه و مشکل برای سلامتی انسان گردد.

نگرش‌های زیست‌محیطی

در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی، سیب‌زمینی به‌نسبت عوارض کمتری برای محیط‌زیست دارند. این محصول به آب و کود کمتر نیاز داشته و در اغلب خاک‌ها رشد می‌کند. بدون وجود سیب‌زمینی و برای پر کردن این شکاف باید سایر محصولات کشت شوند که نیازمند آب بیشتر همراه با فرسایش خاک و نگرانی‌های اکولوژیکی هستند.

تصویر یک جهان بدون سیب‌زمینی همراه با اثراتی شدید بر کشاورزی، آشپزخانه، اقتصاد، فرهنگ، محیط‌زیست و موادغذایی خواهد شد و چالش‌های بسیاری به وجود خواهد آورد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۹۱-مهر ۱۴۰۳