انارهایی که نمی‌توان صادر کرد

اخبار سبز کشاورزی؛ ایران با سطح زیر کشت 96 هزار و ششصد هکتار باغ انار و برداشت یک میلیون و 300 هزار تن محصول در جایگاه سوم پس از هندوستان و چین در تولید انار قرار دارد، اما از نظر صادرات این میوه واجد جایگاه شایسته‌ای نیست. همانگونه که انبوهی از مرکبات در داخل کشور تولید می‌شود اما خاصیت بازارپسندی به ویژه متقاضی خرید خارجی کمتری دارد.

در قرآن از پنج میوه یاد شده یکی از آن‌ها انار است و به همین دلیل آن را میوه‌ای بهشتی می‌دانند. انار به دلیل اثرات درمانی فراوان از سوی اطبا قدیم همچون بوعلی سینا بسیار توصیه گردید.

این گیاه دارای تنوع بسیار بوده و در حدود 730 گونه ژنتیک از آن شناسایی شده است که در اکثر نقاط با جغرافیای متفاوت قابل کشت و نسبت به کم آبی و تا اندازه‌ای شوری خاک نیز مقاوم است.

در میان کشورهای تولیدکننده انار، هندوستان با 30 میلیون تن در جایگاه اول قرار دارد و به همین دلیل بزرگترین صادرکننده این میوه به کشورهایی چون هلند، امارات و نپال است. این جایگاه به علت شرایط اقلیمی و کیفیت بالای انارهای تولیدی آن است که در تمام بازارهای جهانی مشتریان زیادی دارد.

صادرات

عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده انار از آن هندوستان است و این میوه را به کشورهای زیادی صادر می‌کند. تولید میوه درآن کشور به رقمی بالغ بر 107 میلیون تن می‌رسد که انار در حدود 3 میلیون تن از این عدد را در بر می‌گیرد. مساحت زیر کشت انار در هندوستان دو میلیون و هفتصد و پنجاه هزار هکتار است. این مساحت نشان‌دهنده اهمیت تولید این میوه و جایگاه آن برای تولیدکنندگان انار در هندوستان است.

عوامل کلیدی

چند عامل کلیدی که موجب توفیق هندوستان در صادرات انار شده و می‌تواند برای باغداران و صادرکنندگان انار ایران نیز مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

کیفیت محصول: انارهای هندی به دلیل کیفیت عالی، طعم، مزه و ارزش غذایی خود شناخته می‌شوند.

تکنیک‌های باغداری پیشرفته: باغداران هندی به منظور ارتقاء میزان و کیفیت محصول خود از روش‌های مدرن باغداری استفاده کرده و ضمن حفظ تجارب سنتی، از آموزه‌های جدید نیز استفاده می‌کنند.

حمایت‌های دولتی: دولت‌های هندوستان انواعی از یارانه‌ها و برنامه‌های حمایتی را به باغداران انار ارایه داده و در افزایش تولید و امکانات صادراتی به آن‌ها کمک می‌کنند. موضوعاتی که متاسفانه در ایران تقریبا هیچ یک از آن‌ها دیده نمی‌شود و به همین دلایل انارهای ایرانی چندان جایگاهی در صادرات این میوه ندارند.

زنجیره تولید: یک زنجیره تولید کارا و موثر از ابتدا تا آخرین مرحله به باغداران اطمینان می‌دهد که محصول آن‌ها با بهترین شرایط ممکن از محل تولید یا همان باغ انار تا بازارهای بین المللی مورد حمایت است. متاسفانه باز هم تولیدکنندگان ایرانی از چنین امکاناتی بی بهره و پیوسته از این شرایط گله‌مند هستند.

درآمد 17 میلیون دلاری از صادرات انار در حالی که ایران در رتبه سوم تولید انار در جهان قرار دارد چندان امیدوارکننده نیست و صادرات 36 هزار تن از یک میلیون و 300 هزار تن، نشان دهنده کاستی‌های بسیار در صادرات این میوه است که متاسفانه اقداماتی شایسته به اجرا در نمی‌آید.

کشورهایی چون هندوستان، چین، ترکیه و آمریکا با استفاده از تکنولوژی‌ها جدید، اقدام به افزایش تولید در واحد سطح، تبلیغات گسترده و بازاریابی هوشمندانه کرده‌اند و با پائین آوردن قیمت تمام شده توانسته‌اند رقیبی جدی برای صادرات انار ایران باشند.

مشکلات دیگری از قبیل تغییر کاربری باغ‌های انار به کشت‌های گلخانه‌ای، کمبود سردخانه و انبارهای مناسب نگهداری از میوه، گرما و خشکسالی در سال‌های اخیر و نداشتن سیستم حمل و نقل مناسب، هر کدام بر کمیت و کیفیت محصول انار اثرگذار بوده و موجب ضایع شدن محصول و خسارت به باغداران شده است.

بازارهای هدف

از آن‌جایی که انار میوه‌ای خاص است، کشوری چون هندوستان با دسته‌بندی بازارهای مورد نظر خود اقدام به صادرات می‌کند. کشورهای اروپایی از قبیل: هلند، آلمان و انگلستان از مهم‌ترین واردکنندگان انار هندوستان هستند.

در حوزه جنوبی خلیج‌فارس نیز کشورهای عربستان سعودی، کویت و امارات، انار هندی وارد می‌کنند در حالی که با اندکی تدبیر و برنامه‌ریزی می‌توان انار ایرانی را به این کشورها با قیمت‌های رقابتی عرضه کرد. حتی انار هندی در بازارهای آمریکا نیز حضور دارد.

نکته مهم در این جا غفلت وزارت جهادکشاورزی و سازمان‌های مرتبط با صادرات است که با انواعی از روش‌های بازدارنده خود را از این موفقیت‌های مفید محروم می‌کنند.

صادرات انار می‌تواند اثرات اقتصادی قابل توجهی بر زندگانی و درآمد کشاورزان و باغداران داشته باشد. ایجاد امکانات صادراتی موجب تشویق و انگیزه در باغداران برای بهینه کردن روش‌های تولید و افزایش محصول می‌شود.

چالش‌ها

علاوه بر تمام آنچه به عنوان عوامل بازدارنده در صادرات انار گفته شد، چالش‌هایی از قبیل قیمت‌های ناپایدار، آلودگی به بیماری و آفات و نیاز به ابزار و امکانات انبارداری مناسب نیز در بازار صادرات تاثیرگذار هستند.

با در نظر گرفتن مزایا و نواقص در تولید و صادرات انار، وظایف و مسئولیت‌هایی نیز وجود دارند که در ارتباط با ساختارهای حاکمیتی بوده و باید در برای حمایت از تولید و صادرات انار به دلیل وجود زمینه تقاضا در سایر کشورها، اقدامات لازم را به عمل آورند.