تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین موجب رشد روند بیابانزایی در جهان گردیده و نقاطی از کره زمین که زمانی کشتزارهایی برای تولید غذا بودند، اکنون میروند تا به بیابانهایی برهوت تبدیل شوند.
تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین موجب رشد روند بیابانزایی در جهان گردیده و نقاطی از کره زمین که زمانی کشتزارهایی برای تولید غذا بودند، اکنون میروند تا به بیابانهایی برهوت تبدیل شوند. کاهش اراضی کشاورزی و افزایش جمعیت دو حرکت متضاد و متناقضی هستند که در خلاف جهت یکدیگر حرکت میکنند و شاید در صورت نیافتن راهکارهای مناسب برای تولید غذا، امکان بروز بنبستهایی در این مسیر، چندان دور از ذهن نباشد.
جمعیت رو به رشد جهان غذای بیشتری میخواهد که در این راه صنعت موادغذایی در حدود 70 درصد از آب شیرین جهان را مصرف میکند.
تغییرات اقلیمی، دیگر فقط یک چالش مستقل نیست، چرا که در رابطه با تولید غذا و آب قرار دارد.
در بسیاری از نقاط جهان سرانه آب در حال کاهش است و میرود تا مبدل به یک مشکل همگانی شود. کشوری مانند اردن، 98 درصد از موادغذایی خود را وارد میکند که میتوان آن را یک فاجعه نامید، چرا که تنها علت آن، بیابانی شدن این کشور است. مشابه کشور اردن در خاورمیانه و قاره آفریقا نیز کشورهای بسیار دیگری وجود دارند.
نگاهی به علل بیابانزایی میتواند ارایه دهنده راهکارهایی برای امکانسنجی اجرای کشاورزی در بیابان گردد، چرا که حذف یا مدیریت هر یک از این عوامل میتواند به کشاورزی در بیابان کمک نماید. در این جا به چند نکته باید اشاره و هر یک را مورد تحلیل و بررسی قرار داد. نکته اول آن که گسترش بسیاری از بیابانها که زمانی با اراضی کشاورزی فاصله زیادی داشتهاند، به خودی خود و به یکباره صورت نگرفته و بیابانهایی را که در حال حاضر پیش چشم خود داریم شاید در روزگاری نه چندان دور، کشتزارهایی سرسبز بودهاند. نکته دوم تاثیر نوع کشت بر توسعه بیابان است. بدیهی است که چنانچه یک محصول یا منطقه آب و هوایی و اراضی آن ناسازگار باشد موجب تخریب خاک، فرسایش و از بین رفتن تدریجی آن خواهد شد، ضمن آن که رها کردن درازمدت زمین به فرسایش آن میانجامد.
نکته سوم تاثیر رشد اقتصادی بر بیابانزایی است که اگر چه در وهله اول نامرتبط به نظر میرسد، اما به دلیل فشار مضاعف بر زمین برای تولید بیشتر، این امر منجر به تخریب خاک و گسترش بیابانزایی و کاهش منابع آب میگردد. در چنین شرایطی مهاجرت اجباری رخ داده و اراضی کشاورزی برای همیشه متروک و تدریجا به بیابان تبدیل میشوند.
آنچه که این روزها با عناوین توسعه شهرها، جادهسازی، معدنکاوی، احداث کارخانههایی مانند ذوب فلزات وتولید سیمان در مناطق بکر صورت میگیرد، حاصلی جز از بین رفتن پوشش گیاهی، ازدیاد گرد و خاک و فرسایش آن، کم شدن بارندگی و یا بارش بارانهای اسیدی، از بین رفتن حیات وحش و زنجیرههای زیست محیطی و در نهایت گرسنگی و فقر و مهاجرت در پی نداشته است.
ایران سومین عضو کنوانسیون بیابانزدایی در میان 195 کشور بود، اما خود به بزرگترین تولیدکننده بیابان مبدل شده است. در سالهای اخیر، قبل از آن که مهاجرت روستائیان و تخلیه روستاها برای یافتن شغل در حاشیه شهرها باشد، ناشی از توسعه بیابانها و بیتوجهی به ضرورت بیابانزدایی که کاری کلان و در حیطه وظایف دولتها بوده، صورت گرفته است.
حال با آگاهی کامل از آنچه در حال اتفاق افتادن است باید در پی یافتن و اجرای تکنولوژیهای مبارزه با بیابانزایی توسط گسترش درختکاری و مناطق سبز بود.
در سال 2002 تکنولوژی «گرواسیس» توسط یک کارشناس هلندی ابداع شد که هم اکنون در 30 کشور مورد تهدید بیابانزایی در حال استفاده شدن است.
این تکنولوژی که بر گرفته از طبیعت است برای کشت درخت در زمینهای خشک و بدون آب، سنگلاخ و بیابانی به کار برده میشود. چگونگی تکنولوژی «گرواسیس» بر این اساس است که کسی در آغاز جنگلها را نکاشته و آنها را آبیاری نکرده، بلکه طبیعت ساز و کارهای آن را به وجود آورده است
این فناوری مبتنی بر پنج اصل است:
1- گونه درختهای انتخاب شده باید منطبق با شرایط آب و هوایی ومیزان بارشهای سالیانه باشد و چنین گیاهانی باید دارای ریشههای عمیق و مستقیم باشند.
2- کشت نهال در گلدانها موجب پیچخوردگی ریشههای نهال نشوند تا ریشهها به سمت عمق خاک حرکت کنند. بنابراین باید از گلدانهای خاص استفاده کرد.
3- استفاده از قارچ میکوریزا برای کمک به انتشار ریشه و تغذیه گیاه
4- نکته بعد بر هم نزدن ساختار مویرگی خاک در زمان حفر چاله است که برای این کار نباید از متههای حلزونی حفر چاله استفاده کرد چون ساختمان خاک را به هم میزند.
5- استفاده از «واترباکس» یا صندوق آب که پس از آبیاری اولیه نهال، 15 لیتر در آن آب ریخته میشود که برای یک سال نهال کافی است و از طریق یک فیتیله به ریشه گیاه میرسد. شیبدار بودن درب واترباکس موجب میشود تا آب باران وارد مخزن شود.
واترباکس میتواند به عنوان یک محافظ از نهال در تابستان و زمستان مراقبت نماید
کشورهایی مانند مراکش، قطر،دوبی، عمان، هند، پاکستان و همچنین در فرانسه و اسپانیا و کشورهای آمریکای جنوبی از واترباکس استفاده کردهاند.
بیابانها در حال پیشرویاند و باید هر چه زودتر مزارع را از تبدیل شدن به بیابان، نجات داد.