بی انگیزه شدن تولیدکنندگان سموم دفع آفات!/سوگ دکتر محمد خصوصی -6
دکتر خصوصی را می‌توان پدر سموم دفع آفات نباتی و بنیانگذار روش نوین مبارزه با آفات کشاورزی خطاب کرد.
با درود به روان پاک دکتر محمد خصوصی، بنیانگذار صنعت سموم دفع آفات نباتی در ایران، مصاحبه اختصاصی مجله «دام و کشت و صنعت» با وی را که تحت عنوان «دلایل بی‌انگیزه شدن تولیدکنندگان سموم دفع آفات نباتی» انتشار یافته، تقدیم می‌داریم. این مصاحبه در مهرماه 1394 و صفحات 31 _33 مجله منتشر شده بود.
اخبار سبز کشاورزی| دکتر خصوصی را می‌توان پدر سموم دفع آفات نباتی و بنیانگذار روش نوین مبارزه با آفات کشاورزی خطاب کرد.
مردی که پس از تحصیلات دکترای خود در آلمان، بلافاصله به ایران بازگشت و در کنار کشاورزان تا به امروز، فعالیت‌های تحقیقاتی، تولیدی خود را ادامه داده است.
در این مسیر پرفراز و نشیب، تمامی اعضای خانواده و حتی همسر این مرد خستگی‌ناپذیر در موسسه «گیاه» در کنار پدر و همسر از صبح تا شام کار می‌کنند. این است که نام «گیاه» سرآمد سموم دفع آفات نباتی ایران است؛ به نحوی که حتی شرکت‌های همکار با استفاده از پسوند و پیشوندی به «گیاه» از نام این برند برای خود بازارسازی می‌کنند.
روزی که به دیدار وی در محل کارخانه رفتیم چهره خسته و گلایه‌مند وی حکایت از بی‌انگیزه شدن بنیانگذار «گیاه» در تولید داشت. تعرفه‌ها، مقررات ناپایدار و سلیقه‌ای و تحمیل هزینه‌های بی‌مورد، وی را بر آشفته کرده بود. حاصل گفتگوی ما را با دکتر خصوصی بخوانید.
با توجه به برچیده شدن تحریم‌ها، جایگاه تولید داخلی در کشور را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
شرایط پس از تحریم می‌تواند در راستای تامین نیازهای مواد اولیه، انتقال تکنولوژی و ماشین‌آلات مورد نیاز و همچنین ایجاد بازارهای جدید و امکان گسترش همکاری با همسایگان و دیگر کشورهای جهان در جهت ارتقاء فروش و ایجاد بازارهای جدید و همچنین بالا بردن کیفی و کمی تولیدات داخلی بسیار موثر باشد و با سیاست‌گذاری صحیح می‌توان آن را به نقطه عطفی در صنعت کشور تبدیل نمود.
به‌رغم تعیین سیاست‌های کلان و تاکید مقام معظم رهبری و مسئولان بر این موضوع، متاسفانه شاهد وضع قوانین و اخذ سیاست‌هایی می‌باشیم که فقط به تضعیف و شکست تولید داخلی و افزایش واردات منجر خواهد شد و به زودی حداقل در صنعت سموم کشاورزی شاهد تبدیل شدن کشورمان به بازار اجناس وارداتی بی‌کیفیت از «سموم آماده مصرف» کشورهایی مانند چین خواهیم بود. با وجود سیاست‌های نظارتی و قوانین مربوطه، بی‌توجه به کیفیت و استانداردهای وضع شده این کالاهای زیان‌آور و سرطان‌زا به کشور وارد شده و علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی، سلامت جامعه را نیز به خطر می‌اندازد.
به عنوان مثال اخیرا از طریق گمرگ به شرکت های تولید سموم کشاورزی دفع آفات نباتی ابلاغ شده است. طی هماهنگی ایجاد شده بین وزارت جهادکشاورزی(سازمان حفظ نباتات) و گمرگ جمهوری اسلامی به استناد ردیف درآمدی 160132 بودجه سال 1394 مقررگردید که نسبت به پرداخت جدول ذیل اقدام شود.
(جدول-۱)
جدول فوق، عوارض سموم تکنیکال کشاورزی 20/000 ریال به ازای هر لیتر ماده اولیه برای ساخت سموم نهایی تولیدکنندگان داخلی در مقابل 7000 ریال به ازاء هر لیتر سم آماده کشاورزی می‌باشد. همانطور که ملاحظه فرمودید تحت لوای اخذ عوارض از واردات میوه و سبزیجات که یک موضوع مهم در راستای حمایت از تولید داخلی می‌باشد تکنیکال سموم وارداتی که مواد اولیه اصلی در راستای تولید داخلی سموم دفع آفات نباتی درکشور است گنجانده شده است.
همچنین جالب است میزان اخذ تعرفه از تکنیکال(مواد اولیه) بسیار بالاتر از سموم آماده وارداتی و همچنین هر کیلو میوه و سبزیجات می‌باشد، نه تنها اخذ این عوارض باعث حمایت از تولید کنندگان داخلی نمی‌شود بلکه باعث نابودی آنها خواهد شد.
چگونه است که کیلویی 700 ریال، با عوارضی تاثیر گذار بر واردات میوه و سبزیجات و یا 7000 ریال برای سموم آماده وارداتی همراه است؟ اما با اخذ این عوارض از مواد اولیه تولید 154 نوع سموم دفع آفات نباتی در کشور تعطیل گردیده و این بازار دو دستی به صنعت کشورهای دیگر تقدیم می‌گردد تا در راستای افزایش تولید ملی درآمد و سرانه آن کشورها، گامی برداشته شود!
آیا عوارض گمرگی وضع شده برای سموم وارداتی و دیگر سیاست‌های حمایتی به تولید داخلی کمک نکرده است؟
سیاست‌های حمایتی خوبی وضع شده، اما اجرا نمی‌گردد؛ به‌عنوان مثال قرار بر این بوده سموم وارداتی که در داخل کشور تولید می‌گردد حداکثر 12درصد از میزان کل نیاز را تامین نماید. نه تنها این موضوع تحقق پیدا نکرده بلکه در سال 1394 میزان آن از تولید داخلی نیز از بسیاری اقلام فراتر رفته است.
در ادامه باید متذکر شد صحیح است که عوارض 15 درصد بر واردات سموم گرفته می‌شود اما نه تنها کشورهای صادرکننده مانند چین با اخذ سیاست‌های تشویقی و جوایز صادراتی این موضوع را جبران می‌کنند بلکه نبود دریافت ارزش افزوده از این کالاها حداقل بخشی از آن که شامل قیمت گذاری در تولید داخلی می‌شود مانند 9 درصد بر ارزش افزوده بر مواد همراه، بسته‌بندی، حلال‌ها و … فاصله این عوارض را بر قیمت تمام شده بسیار کم می‌نماید.
در مقابل این ضرر و زیان و به هم‌ریختگی در مدیریت کارخانجات داخلی و بازار سیاه و قاچاق چه حمایتی از شما صورت می‌گیرد؟
در سال‌های گذشته، در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی و برای جلوگیری از خروج ارز از کشور، تعرفه سموم آماده وارداتی نسبت به سموم مشابه تولید داخل بیشتر بوده است. در حالیکه آسان‌گیری دولت برای واردکنندگان موجب هجوم سموم ساخته شده وارداتی و نابودی کارخانجات داخلی شده است.
با ایجاد شرایط فوق، اگر بخواهیم 2000 تومان هزینه اضافی برای وارد کردن هر لیتر سم تکنیکال پرداخت کنیم اگر سمی برای فروش داشته باشیم یا فرمولاسیون آن بالای 30درصد ماده مؤثر باشد جنبه اقتصادی ندارد.
قابل ذکر است بیشتر سم‌هایی که مصرف می‌شود سم‌های بالای 50درصد ماده مؤثر است، مانند
دیازینون 60درصد(حشره کش)
آترازین80درصد(علف‌کش)
مانکوزب80درصد(قارچ کش)
تری بنورون متیل75درصد(علف‌کش گندم)
توفوردی48درصد(علف‌کش گندم)
عوارض 2000 تومانی برای هر لیتر مواد تکنیکال وارداتی صرف چه کاری می‌شود؟
وزارت کشاورزی اعلام کرده است عوارض تعلق گرفته مواداولیه، بودجه سازمان حفظ نباتات و کارشناسان کشاورزی را تأمین کنند. اما واقعیت این است که با این کار، حتی سازمان حفظ نباتات و دولت را به واردات بی‌کیفیت وابسته می‌کنند.
ممکن است مقایسه‌ای بین یک واحد تولیدکننده و واردکننده از نظر نیروی انسانی اشتغال‌زایی و ارزش افزوده برای کشور انجام دهید؟
پاسخ سؤال شما را با جدول مقایسه هزینه‌های سموم وارداتی و خارجی(چینی) و سموم تولید واحدهای صنعتی داخل کشور، به شرح زیر ارائه می‌دهیم:
(جدول-۲)
(سند ۱ و سند ۲)
نامه وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت آقای مهندس محمدرضا نعمت‌زاده خطاب به وزیر جهادکشاورزی برای دفاع از تولیدکنندگان در خصوص حمایت از تولیدکنندگان داخلی
به‌رغم پیگیری‌های بسیار از طریق دفتر مقام معظم رهبری، دفتر محترم ریاست جمهوری، سازمان حفظ نباتات و کمیسیون کشاورزی، متأسفانه وزیر حامی واردات به این مسئله توجهی نکرد.
در آخر لطف وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت، مهندس محمدرضا نعمت‌زاده، شامل حال تولیدکنندگان سموم داخلی شد.
وی در نامه‌ای خطاب به وزیر جهادکشاورزی با دفاع از تولیدکنندگان، درخصوص حمایت از تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از آشفتگی بازار و ضرر و زیان به واحدهای تولیدی از وی درخواست کردند نسبت به اصلاح روند فوق وزارت جهاد کشاورزی اقدام نماید.
چرا واردکنندگان میوه که احتمال ورود آفات میهمان را افزایش داده و وظیفه سازمان حفظ نباتات را چندبرابر می‌کنند در ازاء هر کیلو واردات میوه، فقط 70تومان به این سازمان کمک می‌کنند؟
به نظرم این سرپوش برای اخذ عوارض از مواد اولیه و هدایت کشور به سمت «واردات سموم آماده» است. وگرنه چه دلیلی دارد که در این سر فصل گنجانده شود؟
عوارض 70 تومانی چه کمکی به تولیدکنندگان داخلی در مقابل واردات میوه های گران قیمت خارجی خواهد داشت.
***
از همسر دکتر خصوصی که چند دهه است در کنار ایشان، امور بازرگانی شرکت گیاه را مدیریت می‌کند. در ارتباط با دیگر مشکلات این صنف سؤال کردیم، وی پاسخ داد:
سوای مشکلات جدید به وجود آمده، تولیدکنندگان به دلیل ضرورت ادامه فعالیت، به دنبال تهیه سم با ارز آزاد می‌روند اما تثبیت نشدن نرخ ارز، نظام مالی و کاری آنان را به هم می‌ریزد؛ مثلاً با دلار 2900 تا 3100 تومانی به واردات مواد اولیه می‌پردازند اما زمان سررسید، قیمت دلار مثلاً به 3400 تومان می‌رسد.
این است که گاهی اوقات به این نتیجه که دیگران رسیده‌اند می‌رسیم که کار تولید را تعطیل و پرسنل را اخراج نموده و زمین کارخانه را به‌عنوان انبار به شرکت های وارداتی اجاره دهیم، درآمد آن بیشتر است چرا که هر چه درآمد کارخانه است صرف پرداخت افزایش نرخ ارز می‌شود.
مشکل دیگری که برای ما ایجاد شده، آزمایش و ثبت سم در محل انحصاری است که ازسوی سازمان حفظ نباتات تعیین شده و ملزم به رعایت آن هستیم؛ در شرایط حاضر، به‌رغم اینکه به موجب مصوبه قانونی کمیسیون موضوع وزیران محترم (در جلسه مورخ 86/12/19) علاوه بر موسسه گیاهپزشکی سایر موسسات تک محصولی و دانشگاه‌های معتبر نیز می‌توانند آزمایش‌های تطبیقی سم را انجام دهند. اما متأسفانه سازمان حفظ نباتات مقرر کرده است آزمایش‌کننده واحد، «موسسه تحقیقات گیاهپزشکی» باشد و بابت هر نمونه سم، مبالغ هنگفتی دریافت کند.
این قانون حتی شامل سمومی مثل « دیازینون » می گردد که بیش از 50 سال است در کشور تولید و مصرف می‌شوند. در صورتی که جایگاه سم‌های قدیمی مشخص است و نیازی به ثبت ندارد. اما در همین حال واردکننده سم مثلاً چینی با یک گواهی در دست که ثبت جهانی است؛ بدون هیچ هزینه‌ای، سم آماده خود را وارد می‌کند.
در این راستا چه انتظاری از دولت دارید؟
انتظار می‌رود که دولت به خصوص، وزارت جهاد کشاورزی از فرصت‌ها استفاده نموده و برای تقویت و افزایش توان تولیدات داخلی فعالیت نماید. با حذف و اصلاح قوانین و «بخشنامه‌های حامی واردات» نه تنها توان تولید داخلی را افزایش دهند بلکه با رایزنی و فراهم نمودن امکانات مناسب، کالاهای ایرانی را روانه بازار جهانی نماییم که این امر در جامعه کشاورزی به خوبی امکان پذیر است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۱۸۶- مهر ۱۳۹۴
بیشتر بخوانید:
