گندم و رسانه‌ها در دهه 90

اخبار سبز کشاورزی؛ این کتاب برای پاسخ به بخشی از سوالات، نقدها، رفع ابهامات و گزارشات خبری و همچنین برای انتقال تجارب و سیر تحولات در گفتگوهای عمومی در سطح جامعه، نظرات سیاستگذاران و چگونگی پشتیبانی، نوع نگاه به گندم، از نظر تولید داخلی، تامین و واردات و آنچه در این دهه نسبت به برنامه تولید گندم کشور گذشت، تدوین و ارائه شده است.

در مقدمه این کتاب می خوانیم:

امنیت غذایی و ایمنی غذا از واژه‌هایی مهم و کاربردی است که امروزه در اسناد توسعه‌ای به آن پرداخته شده ‌است و از سوی مسئولان در رویدادهای مختلف استفاده می‌شود.

امنیت غذایی در میان کشورهای جهان جایگاه ویژه‌ای دارد. در واقع امنیت غذایی یکی از پایه‌های اصلی امنیت ملی و استقلال هر کشور است و امنیت و توسعه در سایر حوزه‌ها و زمینه‌ها وابستگی زیادی به میزان امنیت غذایی در آن کشور دارد.

در جهان در حال تحول و آشوب امروزی، در بحبوبه درگیری‌های داخلی و بین کشورها و تحریم‌ها، کشورهایی که از میزان امنیت غذایی و ایمنی غذا بالاتری برخوردارند آسیب پذیری کمتری دارند.

 امنیت غذایی به دسترسی همه افراد یک جامعه، در تمام دوره‌های زندگی به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال گفته می‌شود.

تأمین امنیت غذایی

درآمد خانوار از عوامل مهم در تأمین امنیت غذایی در یک نظام اجتماعی پویا و کارآمد است. عامل مهم دیگر در تأمین امنیت غذایی جامعه، ذائقه و دانش تغذیه‌ای خانواده‌ها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین و باکیفیت‌ترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در خانواده است.

امنیت غدایی زمانی تأمین می‌شود که سرانه سبد غذایی خانواده به‌صورت صحیح انتخاب و تهیه شود، برای افراد خانواده کافی و به صورت صحیح طبخ شود تا عناصر و مواد غذایی سالم و صحیح به سلول‌ها و اندام‌های بدن برسد.

 برای تأمین امنیت غذایی در یک کشور و نظام اجتماعی باید سازمان‌ها و نهادهای مسئول با هم همکاری و هم افزایی داشته باشند و با هماهنگی یک سازمان متولی امنیت غذایی، بر تولید یا واردات  مواد و محصولات غذایی، آموزش و تبلیغ و آگاهی دادن به جامعه و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی نقش ایفا می‌کنند.

سازمان مسئول امنیت غذایی باید همواره نسبت به نوع مواد غذایی، میزان و قیمت آن‌ها مطلع باشد و بررسی کند که همه مردم از نظر فیزیکی به این غذا دسترسی داشته باشند و درآمدشان به قدری باشد که بتوانند این غذا را بخرند.

این سازمان در صورت بروز بحران غذایی باید زنگ خطر را به صدا درآورد و اندازه‌گیری و پیامدهای آن، بر امنیت غذایی جامعه را برعهده بگیرد.

ایمنی غذایی یعنی اطمینان از اینکه غذایی که مردم جامعه استفاده می‌کنند، به‌طور کامل سالم و فاقد هرگونه آلودگی باشد، این آلودگی می‌تواند شامل آلودگی میکروبی، انگلی یا شیمیایی باشد.

بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر با گسترش فناوری‌ها و افزایش مصرف افزودنی‌ها، آفت‌کش‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در تولید مواد غذایی در کشورهای در حال پیشرفت، آثار سوء و انکارناپذیری بر سلامت انسان‌ها بر جای گذاشته است.

این آلودگی‌ها و بیماری شامل بروز انواع ناهنجاری‌های مادرزادی و سرطان‌ها به ویژه در کودکان است. برنامه تولید ملی گندم نزدیک به یک‌صد سال است که در کشور شروع شده و در قبل از انقلاب با عنوان طرح افزایش تولید گندم و بعد از آن به جهت شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال 1359 و نیاز به غذا و تامین آن در داخل کشور به عناوین مختلف در برنامه‌های توسعه، دولت‌ها به آن پرداختند و درصدد افزایش تولید گندم بوده‌اند.

با شروع به کار دولت تدبیر و امید (دولت یازدهم، دوازدهم) و وضعیت نامناسب ذخیره راهبردی گندم کشور در سال پایانی دولت دهم تولید گندم و رشد آن مجددا در دستور کار قرار گرفت و برنامه 12 ساله تولید گندم با رویکرد افزایش بهره‌وری با عنوان "طرح افزایش عملکرد گندم" در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت که به نتایج اجرای طرح تا اول سال 1400 در جستارهای پیش رو و در ادامه اشاره می شود.

تولید گندم

از روش های مدیریتی آقای محمود حجتی، در دو دوره‌ای که به عنوان وزیر کشاورزی از طرف مجلس انتخاب شدند، برای تولید گندم تعیین و صدور حکم مجری مسئول پاسخگو با عنوان مشاور وزیر و مجری طرح گندم که پیگیری امور پروژه های مربوط به برنامه تولید گندم باشد بود.

در دوره هشت ساله تصدی اینجانب از دوازدهم شهریور 1392 تا ابتدای سال 1400 که این مسئولیت را عهده دار بوده ام، پیوسته مورد سوال و خطاب و پرسش خبرنگاران خبرگزاری ها و پایگاه های خبری، مجلات تخصصی،  کارشناسان و انتقاد اهل فکر در بعضی موارد باگرایشات فکری ناموافق دولت، خطابه های موافق و مخالف نمایندگان مجلس و جراید قرار گرفتم، با روی گشاده و حسب وظیفه از انتقادات استقبال، پاسخ های فنی، کارشناسی و گزارش های مربوطه برای اطلاع رسانی و اغنای افکار عمومی و روشنگری ارائه می گردید.

بخشی از پاسخ به سوالات، نقدها، رفع ابهامات و گزارشات خبری در این مجموعه به صورت جستارهائی گردآوری و برای انتقال تجارب و سیر تحولات در گفتگوهای عمومی در سطح جامعه، نظرات سیاستگذاران و چگونگی پشتیبانی، نوع نگاه به گندم، از نظر تولید داخلی، تامین و واردات و آنچه در این مدت به برنامه تولید گندم کشور گذشت تدوین و ارائه شده است.

گندم مهمترین محصول کشاورزی ایران

گندم مهمترین محصول کشاورزی ایران است که قریب به 50 درصد سطح زیر کشت محصولات زراعی را به خود اختصاص داده است و حدود 44 درصد پروتئین و 40 درصد انرژی افراد جامعه با مصرف نان و فراورده های گندم تامین می شود. تهیه و تدوین طرح افزایش عملکرد گندم با مشارکت محققین، کارشناسان، نماینده کشاورزان پیشرو از اواسط شهریور سال 1392 در دستور کار قرار گرفت.

اجرای آن از سال زراعی 1393 آغاز شد. در تصویب قانون برای تامین منابع و ردیف بودجه اجرائی برای پروژه های موثر بر افزایش تولید پایدار گندم و از سوئی تشدید تحریم های آمریکا و رئیس جمهور دونالد ترامپ از سال 1397 و توقف ادامه همکاری مراکز بین المللی تحقیقات کشاورزی همچون سیمیت (CIMMYT) و ایکاردا (ICARDA)که هر کدام پروژه ای مشترک در زمینه افزایش تولید گندم و پایداری آن در دست اجرا داشتند، به دلیل ظرفیت ذاتی تولید و بدنه کارشناسی توانا در کشور و با لطف ایزد منان و تلاش و اهتمام جمعی و همگرائی دست اندرکاران به‌منظور نیل به اهدافِ افزایش ضریب خود اتکائی گندم در اقصی نقاط کشور، تامین این ماده غذایی حیاتی در راستای سیاست های کلان و رویکرد دولت بویژه وزیر محترم وقت  جناب آقای مهندس حجتی با حضور معاونین، مدیرانِ ارشد وزارتخانه، صاحبنظران، متخصصین اجرایی مجرب و محققان شایسته داخلی، کشاورزان و گندمکاران پیشرو پیشرفت های نسبتا خوبی بدست آمد.

در این مجموعه جستارها خلاصه فشرده ای از آنچه که در سال 1392 در خصوص سطح زیر کشت، عملکرد، تولید، ذخیره گندم و آنچه پس از گذشت هفت و نیم سال تحویل شد، بطور خلاصه ارائه می شود.

خریــد تضمینی گنـــدم از نظر وزن خرید و مبالغ پرداختــی به کشاورزان شاخص دقیــق در ارزیابـــی واقعی تولید آن تلقی می شود. در مقام مقایسه با  میانگین سه سال پایانی دولت دهم (میانگین 92-1390) منتهی به شروع اجرای طرح افزایش عملکرد گندم میانگین خرید تضمینی 4080 هزار تن (چهار میلیون و هشتاد هزار تن )، در پایان قریب به هشت سال به میانگین خرید 8700 هزار تن (هشت میلیون و هفت صد هزارتن) معادل 113 درصد رشد خرید گندم در طی قریب به هشت سال رسید که رشد سالانه آن حدود 2/16 درصد بالغ شد.

این رشد در خرید گندم از کشاورزان داخلی ضمن اینکه منابع درآمدی آن بجای واردات و پرداخت به کشاورزان آنور آب، در پهنه سرزمینی کشور به گندمکاران داخلی پرداخت شد این رقم معادل هفت و نه دهم (9/7) میلیارد دلار و از خروج قریب به هشت 8 میلیارد دلار جلوگیری و صرفه جوئی ارزی شده است

 نقطه قوت این برنامه ارتقاء عملکرد گندم در هکتار با تمرکز بر رویکرد بهره ورانه بوده است، به نحوی که سطح کشت گندم به میانگین سه سال پایه (92-1390) 16 درصد  در کشت آبی و 7 درصد کشت دیم مجموعا 11 درصد سطح کشت گندم نیز کاهش یافت و تولید 44 درصد رشد و عملکرد نسبت به متوسط سه سال پایه 61 درصد همچنین متوسط 8 سال خرید تضمینی گندم 113 درصد رشد پیدا کرد.