بدون زنبورعسل احتمال قحطی وجود دارد
مواظب زنبوران باشید
این مطلب به چگونگی کاهش و تحلیل رفتن عده زنبوران‌عسل و چرایی ضرورت محافظت از آنان توجه دارد.
اخبار سبز کشاورزی؛ از دهه 1990 جمعیت زنبوران‌عسل درحال کاهش است، اما علت این کاهش جمعیت چیست؟ سال‌ها پیش از این، زمانی که به یک پارک یا اطراف شهر می‌رفتیم، جمعیتی از زنبوران‌عسل را مشاهده می‌کردیم که در اطراف گل‌ها پرواز می‌کردند، اما این روزها به سختی می‌توان چنین منظره‌ای را دید.
زنبورعسل حشره‌ای است که عسل، موم و برخی از فرآورده‌های دیگر ازقبیل ژل‌رویال، گرده و ... تولید می‌نماید و مانند تمام جانورانی که به روش جمعی زندگی می‌کنند، آنان نیز دارای یک سیستم بسته شامل یک ملکه که وظیفه آن تخم‌گذاری و تکثیر جمعیت کلنی؛ و به همراه عده زیادی زنبور کارگر ماده و اندکی زنبور نر است.
در حال‌حاضر هشت نوع یا گونه زنبورعسل در سرتاسر جهان به صورت غالب وجود دارند که بخش اندکی از 20 هزار گونه زنبوران هستند.
زنبورعسل با بدن تپل و دارای خطوط موازی و یک‌دست شناخته می‌شود. شاخصه دیگر، کیسه جمع‌آوری گرده است که بین پاهای عقب و شکم قرار دارد.
کیسه گرده، یک فرورفتگی ظریف در قسمت بیرونی‌پا است که با موهای نازک و محکمی پوشیده شده است. زنبورعسل، گرده‌ها را با بزاق مخلوط کرده، یک گلوله زرد مایل به نارنجی می‌سازد که با قرار دادن آن در کیسه گرده، می‌تواند به‌راحتی آن را به کندو منتقل نماید.
توانایی‌های زنبور عسل
زنبورعسل نقش حیاتی در ایجاد امنیت غذایی و گرده‌افشانی گیاهان داشته که برخی از این گیاهان بدون وجود زنبور قادر به تولید محصول نیستند. به‌عنوان مثال گل‌های بادام باید با گرده‌گل درخت‌های دیگر، گرده‌افشانی شوند تا میوه تولید کنند و در صورت نبود زنبوران، محصولی به‌دست نخواهد آمد. نقش زنبوران در اقتصاد آمریکا، سالانه بیش از 15 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
به دلیل آن که زنبوران از گرده‌های انواع گیاهان جمع‌آوری و تغذیه می‌کنند، بسیاری از گونه‌های گیاهی توسط آن‌ها گرده‌افشانی می‌شوند. بدون زنبورعسل خطر قحطی و کاهش مواد غذایی می‌تواند تهدیدی جدی برای بشر باشد. زنبورعسل بسیار بیش از یک حشره معمولی و در واقع بهترین دوست کشاورزان است، بنابراین باید در حفظ آنان کوشش بسیار کرد.
با اینکه نیاز بسیار به وجود زنبورعسل وجود دارد، اما جمعیت آنان در حال کاهش است. به‌عنوان مثال در سال 2022 تعداد دو میلیون و ۸۹۰ هزار کلنی در آمریکا وجود داشت که این جمعیت در سال 2023 به دو میلیون و ۷۰۰ هزار کاهش یافت که یکی از دلایل عمده(جدا از تغییرهای اقلیمی) اقدام‌های جامعه انسانی است.
سکونت‌گاه‌های زنبوران‌عسل
محل زندگی زنبوران‌عسل در مجاورت گلزارهایی است که دسترسی آسانی به آن وجود دارد و شامل تمام مراتع، باغ‌ها، مزارع، بیشه‌زارها و ... است. بسیاری از زنبوران‌عسل وحشی در تنه خالی درخت‌ها و شکاف صخره‌ها زندگی می‌کنند. زنبوران اهلی شده نیز بنابر آنچه مرسوم است؛ درون کندوها به سر می‌برند.
تغییرهای اقلیمی
افزایش حرارت جهانی و تغییرات اقلیمی دیگر موضوعاتی پوشیده و پنهان نیستند. بر اثر این پدیده‌ها، گیاهان دچار سردرگمی‌هایی شده و این که چه زمانی باید شکوفه‌ها تبدیل به گل شوند به‌نوبه خود تبدیل به مشکلی گردیده است.
همین موضوع نیز زنبوران را در جمع‌آوری شهد و گرده به دردسرانداخته است. پهنه‌های علفزاری با سرعت بیشتر رو به خشکی رفته و گل‌ها در آن‌ها ناپدید می‌شوند که ناپدید شدن زنبوران در این عرصه را در پی دارد.
از سوی دیگر باران‌های شدید و حرکت سیل، بسیاری از اراضی دارای جمعیت‌های گیاهی را نابود می‌کنند و منابع غذایی زنبوران را از بین می‌برند. از آن‌جایی که زنبور جانور هوشمندی است، می‌تواند گیاهان را به وسیله عطر و بوی آن‌ها در محیط‌زیست پیدا کند، اما آلودگی در هوا و تاثیر آن بر محیط، یافتن گل‌ها، گرده‌افشانی و جمع‌آوری گرده‌ها را برای زنبوران با مشکل مواجه کرده که در نتیجه این عوامل، زنبوران قادر به یافتن غذای کافی نبوده و عده‌ای از آنان از بین می‌روند.
این کاهش در گرده‌افشانی به معنی کاهش در تولید غذا برای انسان و افزایش قیمت تولید غذا است که می‌تواند نشان‌دهنده یک بحران تدریجی در امنیت غذایی باشد.
اگرچه این زنجیره تاکنون به یک بحران ختم نشده، اما کاهش تدریجی جمعیت زنبورعسل می‌تواند بر تولید موادغذایی اثرگذار باشد، بنابراین باید از زنبوران مراقبت کرد.
آفات و بیماری‌ها
زنبور همانند سایر جانوران در معرض آسیب آفات و بیماری‌ها قرار دارد که مهم‌ترین آن کنه واروا است؛ که می‌تواند موجب نابودی کلنی‌های زنبورعسل گردد و مبارزه با آن یک ضرورت است. به هر حال مراقبت از زنبوران‌عسل امری لازم است، چرا که ادامه زندگی انسان به میزان زیادی به حضور و وجود آنان بستگی دارد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۸۷- خرداد ۱۴۰۳
