اثر آفت‌کش‌های پنهان در محصولات کشاورزی

اخبار سبز کشاورزی؛ کارشناسان عقیده دارند که برخی از کشاورزان و باغداران به‌طور ندانسته و ناخواسته تعداد بسیار زیادی از ارگانیسم‌های زنده خاک مانند کرم‌های خاکی را با موادی که با علامت «ارگانیک» معرفی و برای بهبود خاک توصیه می‌شوند، از بین می‌برند و خاک محل زندگی آن‌ها را مسموم می‌کنند.

اگرچه کرم‌های خاکی، ظاهری حقیر دارند، اما چارلز داروین اعتقاد داشت که آن‌ها کارهای زیادی برای بهبود و بارور کردن خاک انجام می‌دهند.

او در یکی از نوشته‌های خود گفت: بدون‌شک «کرم خاکی» مشابه سایر جانوران که هر یک نقشی مهمی در تاریخ جهان دارند، آن‌ها نیز برخلاف ساختار کوچکشان از اهمیت زیادی برخوردارند».

به هر حال، بسیاری از باغداران به دلیل آن که می‌خواهند زمین باغ آن‌ها پاک و تمیز باشد، محل زندگی کرم‌ها را از بین می‌برند و با زیر و رو کردن عمیق خاک آن‌ها را در سطح خاک قرار داده و نابود می‌کنند.

انواعی از تولیدات سمی که تهیه‌کردن آن‌ها به سادگی انجام گرفته و برای کرم‌ها مضر تشخیص داده شده‌اند، دارای «ساپونین» بوده و موجب مرگ کرم‌های خاکی می‌شوند.

نکته مهم آن است که این مواد با علامت «ارگانیک» عرضه می‌شوند و برچسب آن، اطلاعاتی از مرگ‌بار بودن برای کرم‌ها ذکر نگردیده است. برخی از اقدامات موجب راندن و تحریک کرم‌ها به حرکت به سمت لایه‌های عمیق‌تر خاک می‌شود، بدون آن که به مواد کشنده توجه گردد؛ که به خاک اضافه می‌شود.

با آگاهی از پتانسیل سمیت موادی که به خاک زده می‌شوند، تاکنون اقدامات منسجم و همه‌جانبه‌ای برای کنترل آن‌ها ایجاد نشده است. کرم‌ها مواد به‌جا مانده از گیاهان و ضایعات پوسیده شده را تبدیل به عناصر و موادغذایی مفید کرده و به بهبود اکوسیستم موجود کمک می‌کنند.

به‌طور کلی، به دلیل مکانیزاسیون شدید روی اراضی که موجب بر هم خوردن فیزیک خاک و فشرده شدن آن می‌شود و همچنین استفاده بیش از میزان استاندارد به کارگرفتن کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها، جمعیت کرم‌های خاکی تقلیل و زندگی آن‌ها به خطر افتاده است. به‌گونه‌ای که در مدت 25 سال گذشته، جمعیت آن‌ها در اراضی انگلستان، تا یک‌سوم کاهش یافته که می‌تواند نگران‌کننده باشد.

در یک بررسی که توسط دانشگاه ساسکس انگلستان انجام گرفت، بسیاری از تولیداتی که برای نگهداری اراضی باغ‌ها و زمین‌های چمن مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای ساپونین هستند که برای کرم‌های خاکی بسیار سمی است.

 ماده ساپونین به‌طور معمول از بذر چای به‌دست می‌آید و از این جهت در گروه مواد ارگانیک قرار می‌گیرد، اما این به آن معنا نیست که نمی‌تواند آسیب‌زننده باشد. به‌عنوان نمونه سم بوتولینوم و یا سم سیانید(Cyanide) نیز ارگانیک؛ اما بسیار کشنده است.

افرادی که مسئول نگهداری و مراقبت از فضاهای سبز، مراتع و چمنزارها هستند نباید به دلیل حفظ شرایط این اراضی از چنین سمومی استفاده کنند؛ چون موجب مرگ کرم‌های خاکی می‌شوند.

ساپونین ماده‌ای است که استفاده و کاربردهای چندگانه دارد. ساپونین‌ها در آب و چربی قابلیت حل داشته و در دارو، صابون، کپسول اطفای حریق، سنتز استروئید و نوشابه‌ گازدار و دیگر مواد استفاده می‌شوند.

اساسا هرگونه ماده‌ای که به صورت عمدی در طبیعت رها شود، حتی اگر برچسب ارگانیک داشته باشد، می‌تواند به محیط‌زیست آسیب وارد نماید.

حال این زنگ خطر به صدا درآمده که تا بررسی‌های بیشتر، از مصرف چنین موادی خودداری شود؛ چرا که چنین موادی می‌توانند به تمام موجودات زنده در اکوسیستم‌های آبی و خاکی صدمه وارد نمایند؛ که یکی از آن‌ها کرم‌های خاکی است.

باید هرگونه ماده آفت‌کش مجوزهای لازم برای مصرف را از ارگان‌های ناظر دریافت نماید؛ استفاده بدون رعایت معیارهای سلامت این مواد، می‌تواند زیان‌بار باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۸-تیر ۱۴۰۳