نقش زنان روستایی در تعالی صنایع دستی ایران
صنایع دستی میراث آبا و اجدادی ماست که به واسطه آن هنر و فرهنگ اصیل ایرانی نسل به نسل انتقال یافته و در دستان هنرمندان این مرز و بوم زیسته است.
اخبار سبز کشاورزی؛ صنایع دستی با داشتن ویژگی‌های منحصر به فرد خود هم در زمینه مصرف داخلی، هم در حوزه زیبایی و فرهنگی و هم در زمینه‌ی کمک به اقتصاد کشور فعال بوده و ظرفیت‌های وسیع و متنوع خود را در تمامی ابعاد به نمایش می‌گذارد.
یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که صنایع دستی در آن می‌تواند به خدمت گرفته شود، رشد و توسعه اقتصادی است.
توسعه اقتصادی شرط لازم برای نیل به سایر ابعاد توسعه نظیر توسعه اجتماعی و فرهنگی است. صنایع دستی ایران با داشتنن تنوع، زیبایی و قدمتی کهن و ارزشمند، در ابعاد جهانی رتبه نخست را دارا بوده و به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری اندک، بهره‌وری بالا و عدم نیاز به فناوری پیچیده از مهم‌ترین صادرات غیر نفتی کشور به شمار می‌رود.
یکی از مهم‌ترین شناسه‌های کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، اقتصاد و صادرات تک‌محصولی است. در چنین جوامعی اقتصاد کشور به صدور یک یا چند محصول محدود شده که بخش زیادی از آن را مواد خام اولیه تشکیل می‌دهند.
کشورهای در حال توسعه برای اینکه شکاف اقتصادی میان خود و کشورهای پیشرفته را کمتر و یا حداقل حفظ کرده و بیش از این از توسعه و پیشرفت جدا نمانند، نیازمند افزایش درآمد سرانه‌ی خود هستند.
از این‌رو هر نوع فعالیت اقتصادی که به این روند توسعه کمک کند شایان توجه بوده و صنایع دستی با داشتن ظرفیت‌های بالای خود از این لحاظ بسیار قابل توجه است.
از طرفی دیگر، منابع انسانی و غیرانسانی لازم برای تولید محصولات صنایع دستی هر کشور، در داخل همان کشور موجود بوده و هر کشوری به واسطه تولیدات صنایع دستی قادر خواهد بود تا منابع خام خود را به صورت فرآورده‌های نوین و سودآور به چرخه‌ی اقتصاد خود وارد کند.
این امر موجب افزایش تولید ناخالص ملی می‌گردد که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه‌ی اقتصادی است. هنر-صنعت صنایع دستی با اشتغال‌زایی، افزایش تولید ناخالص ملی، افزایش درآمد سرانه و ارزآوری به داخل، به رشد و توسعه‌ی پایدار اقتصاد کشور کمک خواهد نمود.
بنابراین توسعه اقتصادی بر مبنای افزایش تولید ناخالص ملی و صادرات غیرنفتی، به پیشرفت کشور و نیز بیرون آمدن آن از رکود و بحران‌های اقتصادی در دوران تحریم و پساتحریم یاری خواهد رساند و از این حیث درخور اهمیت ویژه‌ای است.
پس از انقلاب صنعتی که در غرب اتفاق افتاد، صاحبان سرمایه و کارخانجات شروع به تبلیغات گسترده در زمینه اشتغال زنان کرده و سعی کردند آنان را از کار در خانه به کار در بیرون تشویق کنند تا نیروهای کار ارزان‌تری نسبت به مردان برای خود فراهم سازند.
در نتیجه زنان بسیاری روانه بازار کار شدند، حال اینکه همچنان به تنهایی وظایف کار در خانه را به دوش کشیده و در انتها در ازای کار مساوی، دستمزدی به مراتب پایین‌تر از همتایان مرد خود دریافت می‌کردند.
در ایران نیز با وجود داشتنن بافت اجتماعی و فرهنگی سنتی، زنان به مرور زمان به دلیل پیشرفت جامعه، تقسیم کار، تخصصی شدن مشاغل و نیز عزم جمعی زنان برای دست‌یابی به استقلال مالی و رهایی از سیطره مردان، وارد بازار کار شدند.
در کنار شهرها و کارخانجات، روستاها نیز جمعیت بسیاری از جوامع مختلف را تشکیل می‌دهند که در چرخه‌ی اقتصادی کشور سهم به سزایی دارند.
زنان روستایی از دیرباز در امر توسعه اقتصادی از طریق کشاورزی، دامداری، خدمات و نیز صنایع دستی بسیار تاثیرگذار بوده‌اند.
زن روستایی وظایف و نقش‌های مختلف و متعددی به عهده دارد؛ همسر، مادر، تولید محصولات زراعی و باغی، شرکت در فعالیت‌های دامداری، کاشت، برداشت، فناوری، بازاریابی، تهیه خوراک و غذا و غیره.
در این میان زنان نقش موثر و تعیین‌کننده‌ای در هنر-صنعت صنایع دستی ایفا می‌کنند. همواره می‌توان بازتاب اندیشه و سلایق زنان را در محصولات صنایع دستی ایران که حاصل رنج و رحمتی فراوان است مشاهده کرد.
میزان مشارکت زنان در صنایع دستی بسیار بیشتر از سایر صنایع بوده و گفته می‌شود که بین ٧۵ تا ٨٠ درصد محصولات صنایع دستی توسط دستان هنرمند زنان ایرانی تولید می‌شود.
بر اساس گزارش مرکز توسعه صادرات ایران، تحت عنوان «بررسی مشکلات توسعه صادرات فرش ایران» ٨٠ درصد از کل قالیبافان ایران را زنان تشکیل داده که این رقم در بعضی روستاها حتی به ٩٧ درصد نیز رسیده است.
بدین ترتیب نقش اساسی زنان در صادرات صنایع دستی و خصوصا فرش و ارزش افزوده کار آنان و رهایی کشور از اقتصاد تک محصولی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که نیازمند توجه و تعمق بیشتر و وضع قوانین حمایتی زنان است.
با وجود داشتن این سطح از مشارکت زنان، همواره جایگاه آن‌ها در این صنعت به درستی شناخته نشده و به عنوان بازوهای نامرئی این حرفه در نظر گرفته شده‌اند.
بنابراین می‌توان گفت که زنان و به ویژه زنان روستایی در حفظ، ماندگاری و رونق صنایع دستی کشور نقش قابل توجهی داشته‌اند.
زنان در تمامی شهرها و روستاهای کشور سهم عمده‌ای در تولید انواع فرآورده‌های صنایع دستی داشته و به این طریق نقش به سزایی در حفظ اصالت، هویت، باورها و ارزش‌ها و بافت سنتی کشور ایفا می‌کنند.
گفته می‌شود که بیش از ١۵٠ رشته در حوزه‌ی صنایع دستی تنها به واسطه زنان است که همچنان فعال بوده و از بین نرفته است.
از آنجایی که زنان روستایی در کشور ما و در بسیاری دیگر از کشورهای در حال توسعه با مشکلات و کاستی‌های عدیده‌ای مواجه هستند، بنابراین پرداختن به نقش پر رنگ اقتصادی و اجتماعی آنان در زمینه‌ی فعالیت‌های روستایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. اگر چه در روند مهاجرت‌های گسترده‌ای که از روستاها به شهرها صورت گرفته، جمعیت روستاهای کشور کاهش چشم‌گیری داشته است، اما همچنان روستاهای کشور یک سوم جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های تولیدی زنان روستایی در ایران، فعالیت در زمینه‌ی تولید محصولات صنایع دستی است.
صنایع دستی به دلیل اینکه به هیچ عنوان به منابع خارجی نیازی نداشته و تمامی منابع مورد نیاز آن (نیروی انسانی و مواد خام اولیه) در داخل کشور تامین می‌شود، بنابراین نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان نداشته و هر خانواده‌ی روستایی قادر خواهد بود که به انواع رشته‌های این حوزه اشتغال داشته باشد.
