فقدان صنایع تبدیلی، کشاورزی را درو می‌کند

نابودی و هدر رفت ۳۰ درصدی محصولات

در حالی ۳۰ درصد تولیدات باغی و زراعی در هرمزگان نابود می‌شود که نبود صنایع تبدیلی ضربه‌ای سنگین به حوزه کشاورزی این استان وارد می‌کند.

اخبار سبز کشاورزی به نقل از بازار: در هرمزگان ۹۷۰ هزار تن محصولات باغی، شامل ۷۶۰ هزار تن مرکبات، ۲۷ هزار تن میوه‌ های گرمسیری، ۱۸۰ هزار تن محصولات گلخانه‌ ای و ۳.۶ هزار تن گیاهان دارویی تولید می شود که ۳۰ درصد تولیدات باغی و زراعی از بین می رود و به عنوان ضایعات محسوب می شود. در حالی که با توسعه صنایع تبدیلی می توان به امنیت غذایی و افزایش بهره وری کمک کرد.

به نظر می رسد متولیان بخش کشاورزی در پاسخ روشن به این دو سوال مهم عاجز مانده اند؛ «چرا تولید می کنیم و چگونه از تولیداتمان بهره ببریم؟» این در حالیست که در سال ۱۹۸۶ ماساکی ایمای ژاپنی نظریه چرخه کایزن را وارد فرهنگ کسب و کار کرد. کایزن (KAI + ZEN = KAIZEN) ترکیبی دو کلمه‌ ای از یک مفهوم ژاپنی است که به معنای بهبود مستمر با تغییرات مداوم است. در پیاده سازی این استراتژی در هر حوزه ای یک اصل مهم را باید در نظر داشت و آن اینکه فعالیت‌ هایی که برای تکمیل، بهبود و افزایش سطح کیفی محصولات و خدمات لازم است، باید به فعالیت‌ های سازمان اضافه شوند. کشاورزی در کشورهایی که ظرفیت های لازم را دارند به عنوان محور خودکفایی تلقی می شود.

در کشور ما کشاورزی ریشه در تاریخ دارد. منابع آبی، زمینهای حاصلخیز و تنوع آب و هوایی، ایران را به کشوری استثنایی در این بخش بدل کرده است. طبیعی است برای توسعه این بخش باید از چرخه کایزن بهره برد.

تردیدی نیست توسعه کشاورزی به توسعه اشتغال، کسب ثروت و درآمد، امنیت غذایی و از همه مهمتر استقلال و عدم وابستگی منجر می شود منوط به اینکه ظرفیت ها به درستی شناخته شده و از دو منبع مهم آب و خاک عالمانه بهره گیری شود. برای توسعه این بخش توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی غذایی و کشاورزی حکم شریان حیاتی را دارد، صنایع فرآوری کشاورزی می‌ تواند موجب جلوگیری از ضایعات محصولات، ایجاد ارزش‌ افزوده، افزایش سطح درآمد فعالان، ارتقای بهره‌ وری بخش کشاورزی، افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی و جزئی از فرآیند توسعه جامعه باشد.

استان هرمزگان به عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل، قطب تولید لیمو ترش و انبه و از استانهای برتر در تولید خرما و مرکبات، در حوزه شیلات و آبزی پروری محسوب می شود. اما همه ساله فصل برداشت محصولات کشاورزی و باغی به کابوسی برای تولیدکنندگان بدل شده است. اگر توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی با توسعه کشاورزی در این استان متوازن پیش می رفت شاید این کابوس به ایامی به یاد ماندنی برایشان مبدل می شد.

اما امروز شاهد کاهش شدید قیمت در فصل برداشت، افزایش ضایعات محصول، رواج دلالی، نارضایتی تولیدکنندگان از فعالیت در این بخش هستیم. صدالبته اگر صنایع تبدیلی و فرآوری توسعه می یافت این اتفاقات حادث نمی شد. از طرف دیگر واحدهای موجود صنایع تبدیلی کشاورزی هرمزگان در جذب مواد خام (محصول) موفق عمل نکرده اند و دچار ضعف هستند.

ضرورت توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی میناب

ندا جمالی، مدیرعامل شرکت کشت و صنعت نوروز میناب تولید کننده محصولاتی با نام تجاری «آنام» گفت: در این مجموعه در حال حاضر با توجه به فصل برداشت محصولات بخش کشاورزی و باغی، ترشی انبه، لیمو ترش، کردیا، سس فلفل و کچاب تولید می شود.

جمالی ادامه داد: ظرفیت تولید این مجموعه حدود ۱۱ هزار و ۳۵۰ تن در سال است که شامل سس‌ ها، مربا، مارمالا و انواع ترشیجات و شوریجات می‌ شود که در حال حاضر تولید ترشی انبه و لیمو ترش در دستور کار است. تقریبا عمده تولید ما در فصل بهار و تابستان که فصل برداشت محصولات گرمسیری است، صورت می‌ گیرد.

جمالی با اشاره به بازار محصولات تولیدی این مجموعه تصریح کرد: عمده محصولات تولیدی در بازارهای داخلی کشور عرضه می‌ شود اما بخشی از آن نیز توسط مشتریان به کشورهای حوزه خلیج فارس و برخی کشورهای اروپایی ارسال می‌ شود، ولی ما مستقیماً اقدامی در جهت صادرات انجام نداده‌ ایم.

وی ادمه داد: توسعه صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری بخش کشاورزی می‌ تواند به رونق این بخش، کسب درآمد بهتر و البته تقویت کشاورزی بینجامد.

حمایت از واحدهای تولیدی و صنعتی ضروری است

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت نوروز میناب با اشاره به سابقه این مجموعه گفت: تولید ترشیجات را از ۳۰ سال پیش به صورت خانگی آغاز کردیم؛ به عبارتی سه دهه تجربه داریم. به تدریج یک مجموعه کارگاهی ایجاد شد و در نهایت کارخانه را با سرمایه پدرم که مالک اصلی است، آغاز کردیم؛ بخشی از اعتبار مورد نیاز هم از طریق دریافت تسهیلات از بانک کشاورزی تامین شد. به اعتقاد من برای حصول موفقیت لازم است دولت، نهادها و سازمان‌ های مرتبط حمایت‌ ها و همراهی‌ های لازم را داشته باشند. مسلما تامین منابع مالی، کمک به تامین مواد اولیه، کمک به توسعه صادرات و تسهیل شرایط از جمله اقداماتی است که دولت و سازمان‌ های مرتبط می‌ توانند داشته باشند.

ندا جمالی کمبود نیروی کار را از عوامل سد راه افزایش تولید عنوان کرد و افزود: متاسفانه علیرغم اینکه نرخ بیکاری در هرمزگان بالاست ولی ما در اینجا با کمبود نیروی کار مواجهیم. در برخی فصول آنقدر این کمبود خود را نشان می‌ دهد که نمی توانیم به طور همزمان دو خط تولید را باهم فعال کنیم.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت نوروز میناب ادامه داد: ما چند سال است با این معضل روبرو هستیم. هرمزگان هر چند در سالیان اخیر در حوزه صنعت توسعه خوبی دارد اما زیرساخت اصلی آن یعنی تربیت نیروی کار ماهر و متخصص فراهم نیست. یعنی تمهیدی برای این بخش اندیشیده نشده است. از سوی دیگر پیشینه تاریخی این استان به ویژه شهرستان میناب با تجارت پیوند دارد.

تجارت با کشورهای حاشیه خلیج فارس توسط مردمان این منطقه امری رایج بود اما متاسفانه در سالیان اخیر این مسئله به شدت تحت تأثیر عوامل مختلف قرار گرفته است. ولی به هرحال ساکنان همواره با خود اشتغالی (با هر نامی که اطلاق شود) امرار معاش می‌ کنند. این ویژگی استان ما از جمله میناب است.

حضور بانوان در واحدهای تولیدی موجب مباهات است

جمالی تمهیدات این مجموعه در تامین نیروی کار را شرح داد و بیان کرد: یکی از راهکارهای ما برای تامین نیروی کار استفاده از توانمندی زنان است. با افتخار اعلام می‌ کنم که امروز بخش اعظمی از نیروی کار این مجموعه را زنان ساکن محلات حاشیه مجموعه تشکیل داده‌ اند. من به عنوان یک زن از همکاری با آنان لذت می‌برم.

این اتفاق به استقلال مالی آنان کمک می‌ کند. البته مسائل اقتصادی و شرایط معیشتی که جامعه درگیر آن است، در ورود بانوان به حوزه کار اثرگذار می‌ باشد. ولی من به عنوان یک بانو از حضور بانوان به عنوان نیروی کار استقبال می‌ کنم.

ما در فصل تولید مستقیما برای بیش از ۶۰ نفر و به صورت غیرمستقیم برای ۲۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌ کنیم. یعنی عملا ایجاد این مجموعه توانسته شایانی به اقتصاد و معیشت ساکنان بومی کند. طبعا اگر میزان تولید افزایش یابد تقاضا برای به کارگیری افراد بیشتر هم می‌ شود.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت نوروز میناب در پایان از توسعه کارخانه آنام به عنوان مهم‌ ترین برنامه خود یاد کرد و گفت: طرح توسعه این کارخانه با خرید و نصب تجهیزات به منظور تولید انواع سس‌ های گرم و سرد به انجام رسیده و امیدواریم مطابق برنامه بتوانیم آن را به مرحله فعالیت برسانیم.

رشد ۳۳ درصدی صنایع تبدیلی در هرمزگان

رئیس جهاد کشاورزی هرمزگان ضمن بیان آماری از وضعیت بخش کشاورزی و شیلاتی استان گفت: استان هرمزگان در تولید انبه، صید و صیادی و پرورش ماهی در قفس رتبه اول؛ در تولید لیمو ترش، لیمو شیرین، بادمجان و گوجه‌ فرنگی گلخانه‌ ای رتبه دوم و در تولید گوجه‌ فرنگی، پیاز و پرورش شتر رتبه سوم را از آن خود کرده است.

عباس مؤیدی، سطح زیر کشت استان را ۱۶۲ هزار هکتار و تعداد بهره‌ برداران را ۱۰۵ هزار نفر اعلام کرد و اظهار داشت: از این میزان، سطح زیر کشت محصولات زراعی ۸۲ هزار هکتار، سطح زیر کشت محصولات باغی ۸۰ هزار هکتار و جمعیت دامی استان نیز هزار و ۳۶۳ راس است.

وی گفت: در سطح استان تولید محصولات باغی به میزان ۹۷۰ هزار تن است که عمده محصولات باغی شامل ۷۶۰ هزار تن مرکبات، ۲۷ هزار تن میوه‌ های گرمسیری، ۱۸۰ هزار تن محصولات گلخانه‌ ای و ۳.۶ هزار تن گیاهان دارویی است.

مؤیدی با اشاره به تلاشهای انجام شده در توسعه صنایع تبدیلی در این استان تصریح کرد : توان استان در زمینه تولیدات صنایع تبدیلی و غذایی با برنامه‌ ریزی و حمایت دولت، ۳۳ درصد افزایش داشته است. میزان کل صادرات استان هرمزگان در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی افزون بر ۱۶ هزار و ۵۰۰ تن با ارزش دو میلیون دلار است.

نیازمند سرمایه گذاری در توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی هستیم

نماینده ولی فقیه در استان هرمزگان در مراسم تجلیل از کشاورزان نمونه هرمزگان توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی را ضرورتی انکار ناپذیر دانست و گفت: در ایجاد صنایع تبدیلی بخش کشاورزی و شیلات در هرمزگان اقدام قابل قبولی انجام نشده و اگر به این موضوع توجه شود، مشکل بی‌ مشتری ماندن محصولات کشاورزی حل خواهد شد.

حجت الاسلام محمد عبادی زاده افزود: صادرات محصولات کشاورزی نیز به عنوان یک پشتوانه مهم باید جدی گرفته شود.

یک کارشناس حوزه کشاورزی با اشاره به ضرورت توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی گفت: صنایع تبدیلی یکی از فقیرترین بخش‌ های کشاورزی استان ماست و به طور کلی هرمزگان از نظر صنایع تبدیلی و بسته‌ بندی بسیار ضعیف بوده و خیلی کند حرکت کرده است.

مجید عسکری سیاهویی افزود: در فرآوری‌ ها و بسته‌بندی‌ ها بسیار کم سرمایه‌ گذاری شده است و خیلی ضعیف هستیم. در حقیقت در صنایع غذایی نتوانسته‌ ایم زنجیره کشاورزی و غذایی را تکمیل کنیم و برای همین هم وقتی پتانسیل تولید در استان افزایش می‌ یابد، مازاد تولید وارد بازار می‌ شود و افت قیمت شدید دارد و کشاورزان متضرر می‌ شوند. بنابراین در این بعد نیازمند سرمایه‌ گذاری بیشتری هستیم.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان هرمزگان تاکید کرد: به واسطه محدود بودن صنایع تبدیلی، استان هرمزگان در پله‌ های اولیه و پایین صنایع غذایی قرار داشته و باید روی این بُعد خیلی کار شود.

ریسک کشاورزی در ایران سه برابر جهان است

معاون سابق برنامه‌ ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفت: کشاورزی یکی از پر ریسک‌ ترین بخش‌ های اقتصاد در جهان به شمار می‌ آید و میزان این ریسک در ایران به واسطه کمبود بارش‌ ها و منابع آبی، سه برابر جهان است.

شاهپور علایی‌مقدم افزود: هرمزگان یکی از استان‌ های دارای تنوع کشاورزی است و در تمام طول سال فعالیت کشاورزی دارد. آمادگی داریم سند تحولی بخش کشاورزی هرمزگان را در قالب زنجیره تولید از ابتدا تا انتها با حمایت کامل ایجاد کنیم.

این استان قابلیت کشاورزی در همه فصول سال را داراست و صدالبته ریسک این حوزه در هرمزگان به مراتب از میانگین ریسک کشاورزی در کشور بیشتر است و ضایع شدن ۳۰ درصد تولیدات و دسترنج تولیدکنندگان جفایی نابخشودنی است.

حمایت از تولید وظیفه جهاد کشاورزی است

بعد از ادغام جهاد سازندگی و وزارت کشاورزی در سال ۱۳۷۹ اهداف این وزارت خانه تبیین شدکه اﻓﺰاﯾﺶ کمی و کیفی ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺨﺶ کشاورزی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗاﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺬایی و ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻐﺬﯾﻪ در کشور، ﺧﻮداتکایی در ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺎسی کشاورزی، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﺎدرات و اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﺷﺎﻏﻠان ﺑﺨﺶ، ﻓﺮاﻫﻢ کردن زﻣﯿﻨﻪ ﻻزم ﺑه ﻤﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد و گسترش ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪیلی از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺪور ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﺻﻮلی، پرواﻧﻪ ﺗﺎﺳﯿﺲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری و ﺻﺪور کارت ﺷﻨﺎسایی ﺑﺮای واﺣﺪﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی از جمله اهدافی است که برعهده این وزارتخانه کلیدی است. اما متاسفانه طی این سالها صرفا به مقوله تولید بیش از فرآوری و صادرات توجه شده است.

شهریور ۱۴۰۰ از سوی رئیس جهاد کشاورزی هرمزگان اعلام شد که در هرمزگان ۱۶۹ واحد صنایع تبدیلی با اشتغال بیش از چهار هزار و ۱۰۰ نفر به صورت مستقیم و چهار هزار و ۵۰۰ نفر به صورت فصلی با سرمایه گذاری بالغ بر چهار هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال فعال است. با توجه به رشد ۳۳درصدی این صنایع در دو ساله فعالیت دولت مستقر، شمار این واحدها باید به حدود ۲۰۲ واحد رسیده باشد.

قطعا دولت براساس اهداف و وظایفی که برعهده وزارت جهاد کشاورزی نهاده است باید برای توسعه صنایع تبدیلی گام های مهم تر و سریع تری در این استان بردارد. حدود یک‌ چهارم تولیدات کشاورزی در نتیجه‌ نبود صنعت و نبود امکانات تبدیل و نگهداری و پایین بودن میزان صادرات از بین می رود و جای خالی صنایع تبدیلی و فرآوری ضربه شدیدی به کشاورزی و بهره برداران و تولید کنندگان حوزه کشاورزی وارد کرده است.