اهمیت بسته بندی در صنعت غذا

اخبار سبز کشاورزی؛ تحقیقات نشان داده است که افزایش درآمدها در کشورهای توسعه یافته، منجر به افزایش استانداردهای زندگی شده است. در نتیجه، مصرف‌کنندگان در این کشورها به جای استفاده از کالاهای اساسی مانند برنج و جو به مواد غذایی فرآوری شده روی آورده‌اند.

بسته‌بندی  سنگ بنای  صنعت فرآوری مواد غذایی است. اثرات پنج گانه مهم فرآوری و بسته‌بندی شامل سلامت و بهداشت، ایمنی مواد غذایی، کیفیت بالا، مزه تازه و تعادل ویتامین‌ها و مواد مغذی است.

 دیگر جنبه‌های مهم فرآوری مواد غذایی و بسته‌بندی حذف سموم، بازاریابی و توزیع، حفظ طعم و مزه، در دسترس بودن در طول سال و افزایش مدت زمان ماندگاری است.

زمینه‌های تحقیقاتی برای فرآوری مواد غذایی و بسته‌بندی در صنعت می‌تواند شامل بهینه‌سازی تجهیزات و تاسیسات، ایمنی و امنیت مواد غذایی، کاهش زباله زنجیره تامین، توسعه زیرساخت‌های فصلی و پیشرفت روش‌های اتوماسیون و کنترل باشد.

بسته‌بندی کارآمد می‌تواند به معنای غذای ارزان‌تر، امن‌تر و بهداشتی باشد. مواد بسته‌بندی براساس نوع مواد غذایی خاص انتخاب می‌شود. مثلا مواد غذایی حساس به اکسیژن نیاز به بسته‌بندی با خواص ممانعت کنندگی دارند تا از فساد به علت اکسیداسیون جلوگیری شود.

پلاستیک‌ها به مدت طولانی استفاده می‌شوند، اما پروتکل‌های سازگار با محیط زیست توصیه به جایگزینی مواد زیست تخریب‌پذیر و سازگار با محیط زیست با پلاستیک را دارند. از آنجا که اکثر بسته‌بندی‌ها منجر به تولید زباله می‌شوند، تمرکزی تازه بر ایجاد بسته‌بندی‌های سازگار با محیط‌زیست وجود دارد، برخی از نمونه‌های آن شامل پلی لاکتید اسید (PLA) پلاستیک‌ها، خمیر نیشکر، ساختارهای فیبری، فیلم بر پایه نشاسته و ... می‌باشد.

بسته‌بندی آلومینیومی مانعی غیرقابل نفوذ برای محافظت از مواد غذایی فراهم می‌کند. آلومینیوم از نظر شیمیایی خنثی و غیرسمی است. برخی از مواد غذایی نیاز به نگهداری در یک محیط تاریک دارند که آلومینیوم در این رابطه مؤثر است.

بسته‌بندی فعال(Active Packaging) یکی از ایده‌هایی است که در آن مواد بسته‌بندیِ در تعامل با مواد غذایی باعث افزایش انبارمانی، ایمنی بالاتر و بهبود سلامت ماده غذایی می‌شوند.

روش دیگر، بسته‌بندی تحت اتمسفر اصلاح شده (MAP) می‌باشد که به موجب آن سطح اکسیژن فضای بسته‌بندی به طور مصنوعی کاهش و سطح دی اکسید کربن افزایش می‌یابد.

بسته‌بندی هوشمند (Smart Packaging) نوعی بسته‌بندی فعال پیشرفته مربوط به استفاده از حسگرها است. شبکه‌های عصبی توسعه یافته در حسگرهای هوشمند باعث ایجاد یک آستانه حساس بین پذیرش یا عدم پذیرش مواد غذایی می‌شوند. بسته‌بندی بر اساس فناوری نانو، اصل دیگری از بسته‌بندی است که به تازگی جلب توجه کرده است. این دستاورد با دخل و تصرف در سطح مولکولی مواد در ارتباط است که می‌تواند باعث کاهش فساد یا اکسیداسیون شود. حسگرها و مواد پوشش‌دهنده مبتنی بر فناوری نانو را می‌توان برای تشخیص و ردیابی عامل بیماری زا و آلاینده استفاده کرد. در حال حاضرمطالعات تحقیقاتی در حوزه بسته‌بندی هوشمند مبتنی بر فناوری نانو بر روی خواص ممانعت کنندگی، مکانیکی، مقاومت در برابر حرارت، قابلیت سنجش و علامت‌دهی تغییرات میکروبیولوژیکی و بیوشیمیایی و قابلیت ردیابی می‌باشد.

چاپ روی بسته‌بندی مواد غذایی و امنیت آن

علاوه بر بسته‌بندی مناسب، جوهر چاپ نیز بر ایمنی مواد غذایی و سلامت مصرف‌کننده تأثیرگذار است. ترکیب جوهرهای چاپ را می‌توان از نظر اجزای عمومی آنها بدون در نظر گرفتن فرایند چاپ شرح داد. با این حال، نوع و ساختار این ترکیبات بسته به فرایند چاپ و نوع بستر می‌تواند متفاوت باشد. ترکیبات اصلی جوهرهای چاپ شامل موارد زیر است:

عوامل رنگ‌دهنده: رنگدانه‌های نامحلول ارگانیک و معدنی، رنگدانه محلول

رنگدانه‌های ارگانیک رنگی که بر اساس شاخص رنگ طبقه‌بندی می‌شوند؛ مانند

PY13, PR57:1; PB15:3; PG7, PB61, PV23

رنگدانه‌های سفید: تیتانیوم دی اکساید

رنگدانه‌های سیاه: کربن سیاه

رنگدانه‌های دارای اثرات فلزی: پودر آلومینیوم و یا فلز برنج

عوامل پرکننده: کائولن و گچ

عوامل انتقال‌دهنده: عامل انتقال‌دهنده رنگدانه‌ها و اتصال آنها بر روی سطح شامل پلیمر، رزین و حلال‌های متفاوت است.

مواد افزودنی: مانند موم‌ها، تثبیت کننده جوهر، تغلیظ کننده، عامل ضدکف و ...

جوهر چاپ مورد استفاده روی بسته‌بندی مواد غذایی باید تحت صلاحیت قانونی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) باشد. بنابر مقررات، مواد جوهر چاپ باید تحت شرایط ایمن ساخته شده باشد. توصیه می‌شود که جوهر از ترکیبات ارگانیک تشکیل شده باشد. جوهر با کیفیت بالا باید دارای بسیاری از انتظارات فنی مانند مقاومت، زمان فرآیند، ایمنی و الزامات سازگار با محیط‌زیست باشد.