وضع آب‌های زیرزمینی ایران وخیم‌تر از همیشه

گزارش اخبار سبز کشاورزی، محسن موسوی خوانساری؛ دکتری تاسیسات آبی در یادداشتی نوشت: از سال 1992 که نام‌گذاری چنین روزی به عنوان روزجهانی آب در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، تاکنون موضوعات مختلفی برای چنین روزی انتخاب شده و به همین خاطر نیز موضوع شعار روز جهانی آب در سال جاری روی "آب ، اهرم صلح و دوستی" متمرکز شده است.

انتخاب این شعار برای سال جاری بیشتر ثابت می‌کند که از یک طرف اشاره سازمان ملل متحد بر افزایش دوستی و مشارکت کشورهای همسایه و یا همجوار که دارای منابع آب مشترک و یا رودخانه‌های مرزی هستند متمرکز شده و از طرف دیگر سازمان ملل متحد معتقد است که با توجه به تغییر اقلیم جهانی و افزایش دمای متوسط کره زمین بالطبع منابع آبی آب شیرین کره زمین با کاهش تدریجی مواجه شده و لذا مردمان ساکن در این کره خاکی بابد برای حفظ و حراست از این منابع محدود با تفاهم و دوستی بایکدیگر مشارکت داشته باشند.

گرچه ابعاد بین‌المللی شعار امسال روز جهانی آب نسبت به ابعاد آن در داخل کشورها از اهمیت بیشتری برخوردار است اما وضعیت کشور ایران از جهت ناترازی منابع و مصارف به گونه‌ای است که اصلح آن است تا روز جهانی آب و تحقق شعار امسال آن در حوضه‌های آبریز داخلی کشور مورد توجه قرار گرفته و سیاستی که وزارت نیرو برای برون رفت از این وضعیت اتخاذ کرده در معرض بحث و بررسی قرار گیرد.

اجرایی کردن شعار روز جهانی آب در سال جاری و اتخاذ صلح و دوستی بین استان‌های کشور که در یک حوضه آبریز مشترک قرار دارند باید به تعدیل مصارف آب از ابتدای حوضه آبریز تا انتها منجر شود. متاسفانه هم‌اکنون در موضوع منابع آب‌های سطحی تجدیدپذیر و در استان‌های بالادست حوضه های آبریز مصارف آب کشاورزی تحت عنوان تبدیل اراضی دیم به آبی و یا احداث باغات در اراضی شیبدار افزایش یافته به گونه‌ای که سدهای مخزنی موجود در اکثر حوضه‌های آبریز کشور در شروع فصل کشت و اغاز آبیاری در شبکه های آبیاری موجود فاقد حجم آب کافی در مخزن هستند و از این رو هزینه‌های انجام شده برای احداث مخزن سد و شبکه آبیاری مدرن به عملکرد مناسب نمی‌رسد.

در این خصوص می‌توان به سدهای مخزنی کرخه، سفیدرود، زاینده رود، درودزن و... اشاره کرد که شوربختانه در غالب اوقات کمتر از 40 درصد مخزن سد آبگیری شده است.

 در مورد آب‌های زیرزمینی هم وضعیت به شدت نگران‌کننده است و استان‌های مختلف بدون در نظر گرفتن ظرفیت منابع آب تجدیدپذیر زیرزمینی حوضه آبریز در چند دهه اخیر نسبت به استحصال منابع آب زیرزمینی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر اقدام کرده و در حال حاضر به وضعیتی رسیده‌ایم که فقط در حوضه آبریز فلات مرکزی بیش از 150 میلیارد مترمکعب از منابع آب تجدیدناپذیر زیرزمینی که متعلق به نسل‌های آینده بوده مصرف شده و سفره های آب زیرزمینی استاتیک را دچار کسری مخزن شدید کرده است.

استان خراسان رضوی، کرمان و اصفهان با مجموع 80 میلیارد متر مکعب مصرف آب‌های تجدیدناپذیر در صدر استان‌های واقع در حوضه فلات مرکزی قرار دارند. همکاری استان‌ها و تفاهم برای تغییر سیاست‌های مصارف آب امروز به عنوان راه اول و آخر مطرح بوده که می‌تواند تحت لوای صلح و دوستی نسبت به کاهش محسوس مصارف آب خصوصاً در بخش کشاورزی اقدام کنند.

برای برون‌رفت از این وضعیت و دسترسی به یک مدل پایدار منابع و مصارف آب در کلیه بخش‌ها، وزارت نیرو اخیراً برنامه نقشه راه آب را که تا افق 1420 تنظیم شده تهیه و ارائه کرده است.

در این برنامه کاهش 30 میلیارد مترمکعب آب کشاورزی و افزایش 34 میلیاردمتر مکعب حق‌آبه محیط زیست پیش‌بینی شده و به گونه‌ای چیدمان منابع و مصارف آب کشور طراحی شده که با استفاده آب‌های سطحی موجود، آب‌های زیرزمینی، پساب و آب‌های تولیدی در آب‌شیرین‌کن‌ها بتوان بطور محسوسی به کاهش کسری آبهای زیرزمینی تجدیدناپذیر رسیده و پایداری اکوسیستم‌ها را تا افق 1420 تضمین کرد.

 پیشنهاد می شود برای برون رفت از وضع موجود و الزام به تحقق شعار روز جهانی آب و ایجاد روحیه همکاری، تعامل و دوستی بین استان‌های واقع در یک حوضه آبریز و برای اینکه یک تغییر جدی و اساسی در کاهش مصارف آب ایجاد شود نقشه راه آب وزارت نیرو در صدر اقدامات استان‌های کشور قرار گرفته و ضمن احترام به این نقشه راه آب سعی و تلاش کنند که مصارف آب استان خود را به طور تدریجی تا 30 درصد کاهش دهند تا انشااله بتوانیم به یک آینده روشن و پایداری سرزمین امیدوارانه‌تر نگاه کنیم./تسنیم