دانشمندان هشدار می‌دهند
سکوت مرگبار طبیعت
از دست‌دادن شدت و تنوع صداها در اکوسیستم‌ها نشان می‌دهد تنوع زیستی سالم در کره زمین در حال کاهش است. این را دانشمندان شاخه جدید از بوم‌شناسی به‌نام «بوم‌شناسی صدا» می‌گویند. کار این دانشمندان، مطالعه و بررسی صداهایی است که در طبیعت شنیده می‌شود.
اخبار سبز کشاورزی؛ آنها هشدار داده‌اند صداهای طبیعی جهان به‌سرعت در حال خاموش شدن هستند و اگر اقدامی فوری انجام نشود، از گونه‌ها تنها «فسیل‌های صوتی» باقی خواهد ماند.
همان‌طور که فناوری‌های مختلف توسعه پیدا می‌کنند، تجزیه و تحلیل صداها در طبیعت نیز به‌طور فزاینده‌ای تبدیل به یک روش مهم برای سنجش میزان سلامت اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی شده است. جنگل، خاک، اقیانوس و سایر زیستگاه‌ها همگی نشانگرهای صوتی خود را تولید می‌کنند و دانشمندان نیز از صداهای زیستی (ecoacoustics) برای سنجش و پایش وضعیت زیستگاه‌ها و گونه‌ها استفاده می‌کنند.
آنها می‌گویند صداها در هزاران زیستگاه در حال خاموش‌شدن هستند؛ چون این سیاره شاهد افت چشمگیری در تراکم و تنوع گونه‌های زنده است؛ خاموش‌شدن یا کم‌شدن صداهایی بسیار آشنا از گفت‌وگوهای صبحگاهی پرندگان با یکدیگر گرفته تا خش‌خش پستانداران زیر سطح خاک و زمزمه‌های تابستانی حشرات.
گونه‌هایی وجود دارند که تنها از آنها صداهایی ضبطشده و حتی دانشمندان نمی‌دانند که آنها چه هستند. با از بین رفتن زیستگاه‌ها، از آن گونه‌ها فقط «فسیل‌های صوتی» باقی می‌ماند
پروفسور «استیو سیمپسون» (Steve Simpson) از دانشگاه برستول می‌گوید امروز صدای غالب برخی اکوسیستم‌ها «سکوت مرگبار» است: «این یک‌جور رقابت با زمان است؛ یعنی ما به‌تازگی فهمیده‌ایم که در اکوسیستم‌ها چنین صداهایی ایجاد می‌شود [توانسته‌ایم آنها را مطالعه کنیم]، ولی با این‌حال می‌شنویم که این صداها در حال ناپدید شدن هستند.»
علاوه‌بر پروفسور سیمپسون، «برنی کراوس» (Bernie Krause) یک آمریکایی که ۵۵ سال گذشته را به ضبط بیش از پنج هزار ساعت صدا در هفت قاره جهان اختصاص داده، نیز نگران است. او می‌گوید: «تغییرات عمیق هستند و این تغییرات در همه‌جا در حال رخ دادن است.» و تخمین می‌زند ۷۰ درصد آرشیو صداهای او مربوط به زیستگاه‌هایی هستند که دیگر وجود ندارند.
پروفسور «برایان پیجانوفسکی» (Bryan Pijanowski) استاد دانشگاه پوردو ایالات متحده است و ۴۰ سال است به صداهایی از طبیعت گوش می‌دهد که تقریباً از تمام انواع اصلی اکوسیستم‌های جهان ضبط شده‌اند. او می‌گوید: «صداهایی که در گذشته ضبط و ذخیره شده‌اند، نشان‌دهنده صدای گونه‌هایی هستند که ممکن است دیگر وجود نداشته باشند. بنابراین، این همه چیزی است که [از آن گونه‌ها] در اختیار داریم. صداهایی که خیلی از ما ذخیره کرده‌ایم، از مکان‌هایی است که دیگر وجود ندارند و ما حتی نمی‌دانیم گونه‌هایی که صدایشان را داریم، چه هستند. این یعنی آن گونه‌ها حالا تبدیل به فسیل‌های صوتی شده‌اند.»
یک پژوهشگر: گوش‌دادن [به صداها] به‌خودی‌خود می‌تواند هم آرامش‌بخش و هم ناراحت‌کننده باشد. اما مهمتر از همه این است که ما را به واقعیتی متصل می‌کند که با آن روبه‌رو هستیم
در حال حاضر مطالعات متعددی در حال انجام است که چگونگی تغییر صداهای طبیعی، اختلال در آنها و خاموش‌شدنشان را مستند می‌کنند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ در مجله «نیچر» (Nature) منتشر شد که ۲۰۰ هزار محدوده در سراسر آمریکای شمالی و اروپا را تحت‌پوشش قرار داده بود. این مطالعه حاکی از «نابودی گسترده تنوع صداها و شدت آنها به‌دلیل تغییر جدی در تنوع و فراوانی گونه‌ها طی ۲۵ سال گذشته در دو قاره» بود.
نویسندگان این مقاله نوشته بودند: «یکی از مسیرهای اصلی که انسان را با طبیعت درگیر می‌کند، در حال کاهش مزمن است و همین کاهش، پیامدهای بالقوه و گسترده‌ای را برای سلامت و رفاه انسان در پی خواهد داشت.»
تغییر در صداهای اکوسیستم در هوا، جنگل‌ها، خاک و حتی زیر آب رخ می‌دهد. در طول جنگ سرد، نیروی دریایی ایالات متحده از سیستم‌های نظارت زیر آب برای ردیابی زیردریایی‌های شوروی استفاده کرد و متوجه شد آنها در نزدیکی آبسنگ‌های مرجانی فعالیت می‌کنند. چرا که آبسنگ‌ها صداهای تولید می‌کنند و زیردریایی‌ها نیز در پناه همین صداها می‌توانستند بدون جلب توجه نیروهای مقابل فعالیت کنند. دانشمندان غیرنظامی تا سال ۱۹۹۰ موفق نشده بودند به این صداها که به‌عنوان اطلاعات طبقه‌بندی‌شده از آنها حفاظت می‌شد، گوش دهند.
پروفسور سیمپسون که بیش از دو دهه است آبسنگ‌های مرجانی را با استفاده از میکروفون‌های زیرآب (hydrophones) پایش می‌کند، می‌گوید: «هربار که یک آبسنگ مرجانی سالم را پیدا کردیم، از ناسازگاری صداهای آن با صداهایی که قبلاً شنیده بودیم، بسیار شگفت‌زده شدیم. هر آبسنگ سالم یک کارناوال صدا بود.»
آلودگی صوتی ناشی از قایق‌های موتوری، نگرانی اصلی او در زمانی بود که تحقیقاتش را تازه آغاز کرده بود. اما در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ اتفاقاتی رخ داد که به سفید شدن و مرگ‌ومیر ۸۰ درصد مرجان‌ها منجر شد.
او می‌گوید علت این اتفاق «آب‌پز شدن آبسنگ‌ها» بود: «بیش از نیمی از پوشش آبسنگ‌های مرجانی جهان از دهه ۱۹۵۰ نابود شده است. اگر افزایش دمای کره زمین به دو درجه سانتی‌گراد برسد، باید انتظار داشته باشیم که بیش از ۹۹ درصد آبسنگ‌های مرجانی شروع به مردن کنند.»
سیمپسون نتیجه این سفیدشدن مرجان‌ها را «یک سکوت مرگبار» توصیف می‌کند: «ما اطراف آن صخره‌ها شنا می‌کردیم و پشت ماسک‌های غواصی‌مان اشک می‌ریختیم.»
«هیلدگارد وسترکامپ» (Hildegard Westerkamp) یک صوت-بوم‌شناس (acoustic ecologist) کانادایی است که نیم‌قرن است که صداهای طبیعت را ضبط می‌کند؛ یعنی دوره‌ای که طی آن، جمعیت حیات‌وحش جهان به‌طور متوسط حدود ۸۰ درصد کاهش یافته است: «انگار این صداها و سکوت‌ها با ما صحبت می‌کنند.»
او در ۱۹۷۳ پروژه‌ای به‌نام «ورلد ساوندسپیس» (World Soundscape) را کلید زد که هدفش مستندسازی اکوسیستم‌های ناپدیدشده بود: «ما گوش‌دادن به صداها را پیشنهاد کردیم؛ صدای همه‌چیز و مهم نبود که این صداها چقدر ناراحت‌کننده بودند و پیام‌های ناراحت‌کننده‌ای داشتند.»
وستر کامپ می‌گوید: «گوش‌دادن [به صداها] به‌خودی‌خود می‌تواند هم آرامش‌بخش و هم ناراحت‌کننده باشد. اما مهمتر از همه این است که ما را به واقعیتی متصل می‌کند که با آن روبه‌رو هستیم.»
در حال حاضر داده‌های صوتی در کنار داده‌های بصری به‌عنوان راهی برای نظارت بر تلاش‌های حفاظت و سلامت اکوسیستم‌ّا مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کنار افزایش نگرانی‌ها در مورد تخریب محیط‌زیست، قیمت ارزان‌تر تجهیزات صوتی و پیچیده‌تر بودن آنها اقبال پایش‌های زیست‌صوتی را بیشتر کرده است.
همزمان که پیچیدگی میکروفون‌ها افزایش پیدا کرده است، پژوهشگران از آنها برای پایش حیات و شنیدن صداهایی که معمولاً برای گوش انسان قابل شنیدن نیستند، استفاده می‌کنند. «مارکوس میدر» (Marcus Maeder) یک صوت-بوم‌شناس و هنرمند از سوییس مشغول بررسی صداهایی است که درختان تحت استرس ایجاد می‌کنند. او میکروفون را به پوست یک درخت فشار می‌دهد تا به صداهای بافت زنده گوش دهد و می‌گوید: «صدای استرس، پالس‌هایی هستند که از داخل حفره‌ها بیرون می‌آیند.»
وقتی که او اولین‌بار یک میکروفون را در خاک یک چمنزار کوهستانی فرو کرد، متوجه شد صداهای داخل زمین حکایت از زنده بودن این چمنزار دارند؛ چیزی که خودش آن را «یک پادشاهی کاملاً جدید از صداها» توصیف می‌کند: «زمین‌های کشاورزی اغلب با آفت‌کش‌ها به‌شدت مدیریت می‌شوند و صدای آنها بسیار متفاوت به‌نظر می‌رسد؛ خاک آرام و بی‌صدا می‌شود.»
برای بسیاری از پژوهشگران، خاموش‌شدن صداها یک منبع داده‌های علمی است. پیجانوفسکی می‌گوید: «این یک موضوع غم‌انگیز است، اما همچنان به من کمک می‌کند تا داستانی در مورد زیبایی طبیعت بگویم. به‌عنوان یک دانشمند در توضیح تنوع زیستی مشکل دارم، اما اگر یک صدای ضبطشده را پخش کنم و در مورد آن و محل ضبط آن بگویم، می‌توانم درباره این موضوع صحبت کنم که آیا می‌توانیم برای حفظ آن مکان تلاش کنیم یا نه.»
او می‌گوید: «صدا مهمترین محرک احساسات برای انسان است. خاطرات صوتی نیز بسیار قوی هستند. من به‌عنوان یک دانشمند به این موضوع فکر می‌کنم، اما سخت است که احساساتی نباشیم.»
منبع:
متن اصلی این مقاله با عنوان اصلی World faces ‘deathly silence’ of nature as wildlife disappears, warn experts روز سه‌شنبه، ۲۸ فروردین‌ماه، در وب‌سایت «گاردین» و ذیل برنامه «زمانه انقراض» (The age of extinction) به زبان انگلیسی منتشر شده است.
