آتش به جان مراتع و جنگل‌های کهگیلویهوبویراحمد افتاد
وقوع 76 درصد حریق‌های عرصه‌های طبیعی در زاگرس
آتش به جان مراتع و جنگل‌های کهگیلویهوبویراحمد افتاده و در روزهای اخیر مناطقی از کهگیلویه، باشت و گچساران را درگیر کرده است. هرچند هنوز آمار دقیقی از میزان خسارت‌ها در میان نیست، اما آنچه در شرایط فعلی بیش‌ازهمه مهم است، سرزنده بودن مراتع منطقه به‌دلیل بارش باران است؛ اتفاقی که می‌تواند آتش را گسترده‌تر کند.
اخبار سبز کشاورزی؛ مورد دیگر کمبود امکانات اطفای حریق است؛ نکته‌ای که طی سالیان گذشته در فصل افزایش آتش‌سوزی‌ها مطرح می‌شود و به‌قول «امید سجادیان»، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست کهگیلویه، در فصل سرما به فراموشی سپرده می‌شود. در حریق روزهای گذشته نیز کمبود امکانات سازمانی و بی‌توجهی به عمق حادثه بالا بود و با توجه به آنکه آتش‌سوزی در این منطقه هرساله تکرار می‌شود، همان‌طورکه سجادیان می‌گوید این غافلگیری بی‌معناست. پارک ملی کرخه نیز از دو شب قبل درگیر آتش‌سوزی شده است و با وجود آنکه یک‌بار خبر مهار آن آمد، اما مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان خبر از حریق مجدد پارک ملی کرخه داد و گفت «در پی این آتش‌سوزی حدود ۲۵ هکتار از این جنگل در آتش سوخت.»
علفزارها در مراتع و جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد با بارندگی ابتدای امسال رشد فراوانی داشتند که با خشک شدن آنها آن‌طورکه ایرنا نوشته، تاکنون ۱۰ مورد آتش‌سوزی در این مراتع رخ داده است و بیش از ۱۰۰ هکتار جنگل و مراتع استان به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی بهنگام در آتش سوختند. کهگیلویهوبویراحمد ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد که ۷۰ درصد جنگل‌های آن را درخت بلوط پوشش می‌دهد. همچنین، در این استان ۵۱۲ هزار هکتار مرتع خارج از جنگل وجود دارد که با تغییراقلیم و شدت گرمی هوا، خطر آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع استان رو به افزایش است.
پیشتر مدیرکل محیط‌زیست استان با اشاره به تهدید آتش‌سوزی جنگل‌های استان گفته بود «با بارش‌های مناسب امسال ارتفاع علف در مراتع و جنگل‌های استان بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر رشد کردند که خشک شدن این علفزارها یک تهدید مهم برای طبیعت استان به‌شمار می‌رود.»
منافع چه افرادی در خطر می‌افتد که برخی تمایلی برای کاهش آتشسوزیهای جنگل ندارند؟ چرا نیروهای دولتی کم‌انگیزه هستند؟ نباید نیروهای یگان حفاظت نگران معیشت و بیمه خود باشند. چرا کارگروه مدیریت بحران در حد اسم کار می‌کند؟ باید هر سازمانی عضو این کارگروه وظیفه قانونی خود را انجام دهد.
هرساله مساحت زیادی از جنگل‌های کهگیلویهوبویراحمد در آتش می‌سوزند. امسال نیز شروع و تعداد آتش‌سوزی‌ها در این خطه بیش از سال‌های گذشته گزارش شد. بخش عمده‌ای از عدم موفقیت‌ها در مهار آتش، نشان از توجه نکردن به مدیریت پایدار و اجتماع‌محور منابع‌طبیعی و حتی تعارض منافع بین جامعه محلی و برخی دستگاه‌های دولتی دارد. از یک طرف به تشویق عشایر و مهاجرت معکوس روستایی می‌پردازیم، ولی از طرف دیگر هنوز ممیزی و شیوه بهره‌برداری از بخش زیادی از مراتع استان مشخص نشده است.
سریال تکرار آتش‌سوزی‌ها
هرسال جان زاگرس طعمه حریق می‌شود و هرسال نیز بحث تکراری کمبود نیرو و امکانات مطرح است. سازمان‌ها و ارگان‌های متولی مسئولیت را به گردن دیگری می‌اندازند. وسایل اطفای حریق دیر می‌رسد، مردم محلی جانشان را به خطر می‌اندازند و در پایان، هم بخش عمده‌ای از جنگل‌ها می‌سوزد و هم جان عده‌ای گرفته می‌شود. امید سجادیان، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع‌طبیعی استان کهگیلویهوبویراحمد که از ابتدای حریق روزهای اخیر از اوضاع منطقه باخبر است، می‌گوید «هیچ برنامه جامع و اجرایی برای اطفای حریق جنگل وجود ندارد. آیا سازمان‌های متولی به‌دنبال دلایل آتش‌سوزی رفته‌اند که براساس آن دلایل برنامه‌ریزی و پیگیری کنند و راهکارهای مشارکتی ارائه دهند؟ اگر تعارض محلی دلایل آتش‌سوزی است، باید حل شود. اگر آتش‌سوزی عمدی است، باید دلایل آن بررسی شود و از واگذاری این مناطق خودداری و با متخلفین برخورد قانونی شود.»
در طول فصل سرد سال بهترین فرصت برای برنامه‌های پیشگیری، ساماندهی و تیم‌سازی است، سازمان دقیقاً با وجود هشدار چندساله فعالان محیط‌زیست چه اقداماتی انجام داده است؟ چرا از تجربه گروه‌ها استفاده نمی‌کنند و گروه‌های باتجربه و منتقد به این وضع را در لیست سیاه قرار داده‌اند؟
سجادیان مانند بسیاری دیگر از فعالان و کنشگران نگران وضع موجود است و می‌پرسد چرا مدیریت منابع به‌درستی صورت نمی‌گیرد و توزیع وسایل، استخدام دیده‌بان و منابعی که برای اطفای حریق در نظر گرفته می‌شود، در اختیار گروه‌های غیرتخصصی و بی‌تجربه قرار می‌گیرد؟ اتفاقی که باعث ایجاد تعارض با جوامع محلی و گروه‌های باتجربه می‌شود؟ «چرا سازمان‌های متولی همچنان شش ماه فصل سرد سال را جدی نمی‌گیرند تا آمادگی داشته باشند؟ چرا یک منطقه در باشت باید چندسال پشت سر هم به‌صورت متوالی دچار آتش‌سوزی شود؟ در طول فصل سرد سال بهترین فرصت برای برنامه‌های پیشگیری، ساماندهی و تیم‌سازی است؛ سازمان دقیقاً با وجود هشدار چندساله فعالان محیط‌زیست چه اقداماتی انجام داده است؟ چرا از تجربه گروه‌ها استفاده نمی‌کنند و گروه‌های باتجربه و منتقد به این وضع را در لیست سیاه قرار داده‌اند؟»
او در ادامه می‌پرسد منافع چه افرادی در خطر می‌افتد که برخی تمایلی برای کاهش آتشسوزیهای جنگل ندارند؟ چرا نیروهای دولتی کم‌انگیزه هستند؟ نباید نیروهای یگان حفاظت نگران معیشت و بیمه خود باشند. چرا کارگروه مدیریت بحران در حد اسم کار می‌کند؟ باید هر سازمانی عضو این کارگروه وظیفه قانونی خود را انجام دهد. در طی آتشسوزیهای اخیر ۱۷ نفر داوطلب مردمی آسیب دیدند. دقیقاً برای ساماندهی و تیم‌سازی و آموزش چه کاری انجام شده؟ چرا همچنان باید دمنده به دهیارها داده شود تا آنها اقدام به فراخوان عمومی کنند و افراد بدون تجربه و تجهیزات به آتش‌سوزی بروند؟ چرا روال قانون فداکار خدمت به‌صورت جدی برای داوطلبین پیگیری نمی‌شود؟ چرا آموزش‌ها در استان جدی گرفته نمی‌شود؟ مقابله با آتش‌سوزی یک عملیات سخت است و نیاز به آموزش دارد، دستگاه دمنده وسیله اطفای حریق نیست، ما به‌دلیل نیاز از آنها استفاده می‌کنیم. با وجود تکرار آتش‌سوزی غافلگیری هرساله و به این شکل گسترده معنا ندارد.
او و دیگر فعالان منطقه امسال نیز مانند سال‌های قبل نگرانند و تکرار این اتفاقات برایشان هیچ معنایی جز بی‌توجهی متولیان به حفظ جنگل‌ها، ندارد. سریال آتش‌سوزی‌ها با گرم شدن هوا ممکن است بارها تکرار شود و با وجود وضعیت فعلی ممکن است امسال نیز بخش بزرگی از زاگرس از دست برود.
۷۶ درصد آتش‌ها در زاگرس اتفاق می‌افتد
«طبق گزارش‌ها، هرساله بیشترین علت حریق‌ها در منابع طبیعی عوامل انسانی است که به‌صورت سهوی اتفاق می‌افتد.» این را روز گذشته «علی ملکی آهنگران»، فرمانده یگان حفاظت منابع‌طبیعی کشور، به ایرنا گفته و افزوده «طبق آمارها، سال گذشته ۹۸ درصد حریق‌ها عوامل انسانی داشته که ۹۴ درصد آنها سهوی و چهار درصد آنها عمدی بوده است. همچنین، حریق در جنگل‌ها ۸۰ درصد سطحی، ۱۸ درصد تنه‌ای و دو درصد تاجی است که از لحاظ مساحت سطح پوشش گیاهی ۵۷ درصد حریق‌های سال گذشته در مراتع، ۳۱ درصد در جنگل‌های طبیعی و بقیه در جنگل‌های دست‌کاشت اتفاق افتاد.»
فرمانده یگان حفاظت منابع‌طبیعی کشور اضافه کرد: ۷۶ درصد حریق‌های عرصه‌های طبیعی کشور مربوط به مناطق رویشی زاگرسی و بقیه حریق‌ها مربوط به سایر مناطق کشور است. «با توجه به افزایش بارندگی‌های بهاری و تراکم پوشش گیاهی در سطح کشور، احتمال وقوع آتش در مناطق رویشی هیرکانی و زاگرسی رو به افزایش است؛ به‌طوری‌که طی دو روز گذشته آتش‌سوزی در سه منطقه کهگیلویهوبویراحمد و فارس شروع شده است. بنابراین، امکانات، نیروی انسانی و تجهیزات اطفای حریق باید در سه منطقه به‌کار گرفته شود که کار اطفای حریق را سخت می‌کند.»
آهنگران افزود: با وجود امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی که برای اطفای حریق داریم، اما به‌طور قطع نیازمند کمک‌های مردمی برای اطفای حریق هستیم. بنابراین، اقداماتی همچون فعال‌سازی ستادهای پیشگیری و اطفای حریق در سطح استان و شهرستان‌ها، اجرای رزمایش‌ها در سطح استان و شهرستان‌ها و آموزش همیاران طبیعت در دستورکار است. «اکنون بیش از ۴۶۰ هزار نفر همیار طبیعت در سه سطح مروج، محافظ و دانش‌آموز در کشور داریم که مورد آموزش قرار می‌گیرند و ۲۴۰ دمنده و ۲۴۰ کوله‌پشتی ارائه شده است. با توجه به تفاهمنامه بین سازمان منابع‌طبیعی و نیروهای مسلح، سال گذشته برای اطفای حریق از بالگرد استفاده شد که بیش از ۱۲۰ سورتی پرواز انجام شد و درصورت نیاز از بالگردها برای اطفای حریق استفاده خواهیم کرد.»
صحبت از اطفای حریق با بالگرد درحالی مطرح می‌شود که در بسیاری از آتش‌های گسترده امکان استفاده از بالگرد در میان نبوده و همین نیز باعث گسترش آتش به مناطق دیگر شده است؛ حتی در آتش‌سوزی دو سال گذشته در استان فارس، فعالان با گلایه از این وضعیت، از ارسال بالگرد اطفای حریق برای خاموش کردن آتش جنگل‌های ترکیه انتقاد کردند./ پیام ما
