نهال‌های «الیمالات» عامدانه خشکیدند
«محمد داس‌مه»: تصاویر جدید نشان می‌دهد که در این عرصه یک‌ونیم هکتاری، نهال‌ها عامدانه آبیاری نشده است
اخبار سبز کشاورزی؛ «دستگاه‌های نظارتی باید با جدیت بیشتری عمل کنند. یک‌بار هم شده به متخلفان واقعی درس عبرت بدهند و برخورد قانونی کنند تا ازاین‌به‌بعد اتفاقات ناگوار برای زیست‌بوم یک منطقه رخ ندهد.» این جمله ۱۴ فروردین به نقل از «داریوش عبادی» دبیر سابق شبکه تشکل‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست مازندران در گزارشی درباره ماجرای تخریب جنگل «الیمالات» منتشر شد. سه ماه بعد اما خبر می‌رسد نهال‌هایی که برای احیاء منطقه کاشته شده بودند، آن‌قدر بی‌آب ماندند که خشکیدند.
تعطیـلات نـوروز در سـال‌های اخیر بـرای کنشگران مـحیط‌زیست بـدل بـه چالـشی بی‌امان برای حفظ سرزمین شده اسـت. دو سال قبل از روزهای پایانی اسفند تا فروردین و پس از آن، فعالان محیط زیـست هم‌وغم خـود را روی نـجـات میـانکـاله از دـست پتروشیمی گذاشتند.
امسال هم نوروز ۱۴۰۳ با خبر دست‌اندازی به جنگل‌های الیمالات برای پـارکینـگ‌سازی آغـاز شـد. از چـهارم فروردین تـا همین امـروز کـه ایـن گـزارش نوشته مـی‌شـود، وضعـیت ایـن عرصه مبهم است. تصاویری که به‌تازگـی بـه دست ما رسیـده نشـان می‌دهـد نهـال‌هـایی که برای احیاء این محدوده کاشته شده بود، به‌دلیل عدم رسیدگی خشک شده‌اند.
در روز چهاردهم فروردین ۱۴۰۳، در اولین شماره خود پس از پایان تعطیلات نوروز در گزارشی به مناقشه بر سر تصرف اراضـی و تـخریب جنـگل‌هـای الـیمالات پرداخت.
در این گزارش آمده بود: «صـحبت از قطع ۲ هزار و ۵۰۰ اصله نهال کمتـر از ۵ سانتی‌متر قطر، ۵۰۰ اصلـه نهـال از ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر قطر و ۳۰ اصلـه درخت تـیری ۱۰ الی ۲۰ سانتی‌متر قطر اسـت. ایـن تعداد درخت و نهال در صورت‌مجلسی که به امضای یگان حفاظت منابع طبیعی رسیده، آمده است؛ تاریخ این نامه دوم فروردین‌ماه ۱۴۰۳ است. در بهـاری کـه هرکدام از این نهال‌ها و درختان باید شکوفه می‌دادند، به مرگ نشستند و جان جنگل‌های هیرکانی برای طرح گردشگری به تاراج رفت.»
حنیف‌رضا گلزار: در پرونده الیمالات برای نخستین‌بار دستگاه قضایی موضوع تخریب خاک را هم دید و بر مبنای آن متخلفین را تحت پیگرد قرار داد
براساس این گزارش، «ساخت این مجتمع تفریحی در منطقه الیمالات نور در سال ۱۴۰۰ و توسط هلدینگ جوانمرد آغاز و در آبان‌ماه سال ۱۴۰۲ درحاـلی با حـضور مسئولان استانی و شهرستانی افتتاح شد که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران، مجوزی برای عقد قرارداد توسط شرکت آب منطقه‌ای (سهامی خاص) و ایجاد پارکینگ صادر نکرده بود.
این هلدینگ گردشگری که در مشهد قرار دارد، چندین پروژه دیگر را هم در دستور کار داشته و در این میان صحبت از سهام‌داری «ماجد علم‌الهدی» فرزند «سید احمد علم‌الهدی» امام‌جمعه مشهد هم در این هلدینگ از جمله حواشی مهم آن بود.
اما او در بیانیه‌ای هرگونه ارتباط با این هلدیـگ را رد کـرد و گـفت که من هـیچ‌گـونه شـناخت و ارتباطی با مهدی جوانمرد و هلدینگ ایشان ندارم. تاکنون به هیچ‌یک از زیرمجموعه‌های گردشگری این هلدینگ نرفته‌ام و شخصاً سرمایه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارم. با‌این‌حال، چـگونگی فعالیت این هلدینگ و از سویی بومـی نـبودن آن، مورد توجه بسیاری از فعالان منطقه قرار گرفت.»
محمد داس‌مه: تصاویر جدید نشان می‌دهد که در این عرصه یک‌ونیم هکتاری، متأسفانه این نهال‌ها عامدانه آبیاری نشده و همین باعث خشکیدگی آن‌ها شده است. به این ترتیب شاهدیم عرصه مورد نظر به وضعیت جنگلی سابق بازنگشته است
به‌گفته «حنیف‌رضا گلزار» کارشناس خاک، پس از افشای تصرف و پاک‌تراشی عرصه ملی و جنگلی در منطقه الیمالات، در اقدامی نمایشی چندین اصله نهال در عرصه تغییر کاربری داده شده کاشتند و اسم این اقدام را هم احیاء و بازسازی گذاشتند. «وقتی شما یک اکوسیستم به‌تعادل‌رسیده را به هر دلیلی با تغییر کاربری نابود می‌کنید، دیگر نباید این چشمداشت را داشته باشید که بتوانید حتی با صرف هزینه‌های گزاف و در زمان طولانی آن اکوسیستم را احیاء کنید.»
این کارشـناس خـاک معتقد است بسیاری از کارشناسان و مدیران ما نگاه اکوسیستمی به جنگل ندارنـد و جنـگل را صرفاً یک درخت‌زار بزرگ می‌بینند. «نمـود این تفکر و نگرش را هم در همـین اتـفاقی که در بازسازی الیـمالات رخ داد می‌توانید شاهد باشید. اینـکه چند اصله نهال بکارید و بعد مـدعی احـیاء شوید، خنده‌دار است. شما اکوسیستم را نابود کردید و با کاشت چند اصله نهال نمی‌توانید انتظار داشته باشید که عرصه نابود شده احیاء شود. این کارهای غیرفنی انجام می‌شود و متأسفانه کسانی که ادعای تخـصص دارند سـکوت می‌کنند. وقتی دیگـران هـم نقـد می‌کنند، به آن‌ها اتهام می‌زنند که شما تخصص ندارید و حق اظهارنظر ندارید.»
گلزار تأکید دارد که اتفاقی که در الیمالات افتاد، صرفاً پاک‌تراشـی جنگل و پوشش گیاهی نبود. «خاک جنـگل را که پایه و زیربنای اکوسیستم اسـت، در اصطلاح به توبره کشیدند. در برخی مـناطق تا چند متر عملیات خـاک‌برداری و زیرورو کردن خاک انجام شده اسـت. در محـدوده‌هایی هم شن‌ریزی شده که تردد خودرو ها راحت‌تر انجام شود. خاک آنجا باتوجه‌به رطوبت بالا، به‌شدت کوبیده شده و نفوذپذیری در مقابل آب‌وهوا را از دسـت داده اسـت. افق‌های سطحـی خـاک کـه سرشار از مواد آلی و زیستگاه میکرو و ماکرو فون و فلور خاک و رمز پویایی خاک است، در این منطقه نابود شده.»
به‌گفته این کارشناس، ارزش مبادله‌ای و غیرمبادله‌ای خاک ازبین‌رفته در الیمالات، به‌مراتب چندین برابر همه نهال‌ها و درختانی بـود که قطع شد؛ هرچند در ساختار مدیریت مـنابع طبیعی ایـران این حرف‌ها خریدار نـدارد. «از صـدر مشـروطه که نخستین ساخـتار متولی جنگـل در این کـشور ایجاد شد، هـدف بهره‌برداری از چوب بـود نه نگاه اکوسیسـتمی. آن‌ها اگر با یه دانشجـوی ترم یک یا دو مشـورت مـی‌کردند هـم، این نهال‌کاری نمایـشی را انجـام نمی‌دادند. نتیجه کار الان جلـوی چـشم همه قرار دارد؛ همه نهال‌ها خـشک شـده و از بـین رفته است.»
او با اشاره به اینـکه خاکی که ما در ناحیه هیرکانی داریم عمدتاً مـربوط به دو رده الفی سول و مـالی سـول است که در هیچ‌جای دیگر ایـران و در هیچ‌جای دیگر خاورمیانه تکوین و تکامل پیدا نمی‌کند، خاطره‌ای از نشست با مسئولان قضایی درباره الیمالات را نقل می‌کند: «خاطرم است در نشستی که با یـکی از مـقامات قضـایی درباره تصرفات الیـمالات داشـتیم، وقـتی از ارزش‌ها و کارکـردهـای اکـولوژیک خـاک جـنگـل می‌گفتم، آن مقـام قضایی با تعجب و شگفتی گوش مـی‌داد و مدام سؤال طرح و پاسخ‌ها را با هیـجان یادداشت می‌کرد. بعد از پایان جلسـه به بنده گفت که با این توضیحاتی که شـما دادیـد، بنده دیگر از پاگذاشتن روی خاک هـم ابا دارم. آن‌ها در الـیمالات بـا بی‌تدبـیری چنین سرمایه تجدیدناپذیری را برای همیشه نابود کردند و چون مـتأسفانه جـایگاه خـاک در ساختار منابع طبیعی ما نادیده و ناشناخته مانده، کسی تا امروز به تخلـفات حوزه تخریب خاک ورود نـکرده اسـت. خـوش‌بختانه در پرونده الیمالات برای نخستین‌بار دستگاه قضایی موضوع تخریب خـاک را هم دید و بر مبنای آن متخلفین را تـحت پیگرد قرار داد.»
محمد داس‌مه وکیل دادگستری که از ابتدای این پرونده در جریان جزئیات آن قرار داشته هم به تخلفات صورت‌گرفته دراین‌باره ارجاع می‌دهد. «محمد کریمی دادستان عمومی و انقلاب مـرکز استان مازندران در فروردین ۱۴۰۳ در جـلـسه شورای حفاظت از اراضی مـلی، مـنابع طــبیـعی و حـقوق بیت‌المال دادگستری استان مازندران، باتوجه‌به مفاد ماده ۷ آیین‌نامه هیئت وزیران مصوب سال ۱۳۹۴، شرکت برق منطقه‌ای استان مازندران و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران را موظف کرد تا متخلف را به اعاده عرصه مورد نظر به وضعیت سـابق مکلف کنند.» به‌گفته این حقوقدان، در صورت‌جلسه تنظیمی اداره منابع طبیعی آمده بود که سه هزار اصله نهال به مساحت یک‌ونیم هکتار، از عرصه جنگلی منطقه الیمالات شهرستان نور به بهانه ایجاد پارکینگ توسط سرمایه‌گذار طرح گردشگری، پاک‌تراشی و از بین رفته است. «در همین راستا و در راستای اجرای دستورات قضایی مبنی بر اعاده به وضع سابق، باید نهال‌کاری انجام می‌شد، با این حال تصاویر جدید نشان می‌دهد که در این عرصه یک‌ونیم هکتاری، متأسفانه این نهال‌ها عامدانه آبیاری نشده و همین باعث خشکیدگی آن‌ها شده است. به این ترتیب شاهدیم عرصه مورد نظر به وضعیت جنگلی سابق باز نگشته است.»/ پیام ما
