بحران فرسودگی در زیرساخت‌های تولیدی کشور

اخبار سبز کشاورزی؛ برای تغییر این شرایط و حرکت به‌سمت کشاورزی مدرن، راهی به‌جز توسعه مکانیزاسیون و استفاده از ادوات به‌روز کشاورزی وجود ندارد. این کار موجب می‌شود تا با افزایش بهره‌وری در واحد سطح و کاهش هدررفت آب، این مهم محقق شود. 

راه دشوار دستیابی به کشاورزی مکانیزه در کشور

این در حالی است که در سال‌های اخیر همواره شاهد بودیم که گرانی و گاه ایجاد صف‌های طولانی برای دریافت ماشین‌آلات کشاورزی(تراکتور)، با واکنش کشاورزان روبه‌رو شده و فعالان این حوزه اغلب از روش توزیع و قیمت‌گذاری ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی گلایه داشته‌اند.

هر چند افزایش قیمت ماشین‌آلات کشاورزی با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه تولید، اجباری است؛ اما با هر افزایش قیمت تراکتور و به‌دنبال آن قیمت دیگر ادوات کشاورزی مانند انواع دنباله‌بند‌ها و ...، خرید این ادوات مهم در تولید بخش کشاورزی بیش از گذشته دور از دسترس می‌شود و در این شرایط، عبور از کشاورزی سنتی به صنعتی اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار خواهد بود.

این در حالی است که عبور از کشاورزی سنتی به صنعتی با توجه به شتاب تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و تشدید کم‌آبی کشور از ضروریات بسیار مهم است.

هر سال 22 هزار تراکتور به‌ظاهر جدید اما با دانش فنی دو دهه پیش

مصطفی وحیدزاده، مدیرعامل گروه صنعتی تراکتورسازی ایران، در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری(در مرداد سال‌جاری) اعلام کرده بود که «براساس توافق‌های انجام شده با وزارت جهادکشاورزی، امسال ۲۲ هزار تراکتور به کشاورزان فروخته می‌شود».

البته وحیدزاده می‌داند تراکتور با کارکردها و توان مختلف و با دانش فنی روز موردنیاز کشاورزان ایران است نه تراکتورهایی سنتی که تنها رنگ و نوشته‌ای روی بدنه و مثلا ساخت آنها جدید است! اما نگاه مدیران سمت به تولید داخل با مونتاژ تراکتورهای وارداتی با بخشی از قطعات تولید داخل نیز کار را سخت کرد و از طرفی محدودیت‌های ارزی موجب کاهش یا وارد نشدن واردات تراکتورهای نو شده‌است در حالیکه وزارتخانه اخیرا واردات تراکتورهای دست‌دوم را بدون توجه به سال ساخت، ساعت کارکرد و ضمانت ارائه قطعات، آزاد کرده است.

اما بررسی آمار‌های تعداد موجودی تراکتور‌های کشاورزی و باغی کشور از سال ۱۳۸۱ تا سال ۱۳۹۸ (آخرین آمار رسمی وزارت جهادکشاورزی) نشان می‌دهد که تعداد تراکتور‌های کشور از ۲۵۵ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۱ به ۵۳۴ هزار و ۴۶۶ دستگاه در سال ۱۳۹۸ رسیده، به‌عبارتی در ۱۷ سال اخیر تعداد تراکتور‌ها ۲ برابر شده است.

اما موضوع فقط به اینجا ختم نمی‌شود و مقایسه عده بهره‌برداران کشاورزی ایران با تعداد تراکتور‌های موجود نشان می‌دهد که وضعیت مالکیت تراکتور هم چندان تعریفی ندارد. براساس آخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۳ اجرا شد، بیش از ۴ میلیون بهره‌بردار کشاورزی در کشور وجود دارد که ۹۰درصد در مناطق روستایی فعالیت دارند.

با در نظر گرفتن آمار رسمی عده بهره‌برداران بخش کشاورزی و با لحاظ کردن تعداد ۵۳۴ هزار و ۴۶۶ دستگاه موجودی تراکتور در کشور، می‌توان دریافت که تاکنون کشاورزان زیادی پشت صف دریافت تراکتور مانده‌اند.

البته عده‌ای معتقدند که میزان تراکتور مورد نیاز کشور براساس برنامه توسعه 12 ساله وزارتخانه که سال 91 یا 92 ارایه شد؛ کمتر از تولید فعلی است. به نظر می‌رسد تراکتور به‌عنوان یک کالا سرمایه‌ای و انباشت آن به امید فروش به سود بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

غیراقتصادی شدن فعالیت‌های تولیدی کشور

با توجه به اینکه ماشین‌آلات کشاورزی، ابزار کار و نیاز ضروری کشاورزان و دامداران است و مانند خودرو، ویژگی رفاهی ندارد، دسترسی نداشتن کشاورزان به ماشین‌آلات مورد نیاز به معنی فرسوده‌شدن بیش از پیش زیرساخت‌های تولید در کشور است.

موضوعی که در سال‌های اخیر هم موجب شده رقم استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص پیشی بگیرد. در مجموع می‌توان گفت فرسودگی زیرساخت‌ها و ابزارهای تولید در چند دهه اخیر در کاهش بهره‌وری تولید و افزایش هزینه تولید و درنتیجه غیراقتصادی شدن فعالیت‌های تولیدی کشور نقش موثری داشته‌است.

راه‌حل اصولی

در مجموع، توزیع تراکتور کمک خاصی نمی‌کند. بسیاری از اراضی ما کوچک و کمتر از 5 هکتار هستند و به صورت موروثی باز هم به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌شوند.

شاید بهترین پیشنهاد این باشد که تشکل‌های خدمات مهندسی فنی، مورد حمایت قرار بگیرند تا با تجهیز آنها، کشاورزان منطقه از خدمات فنی مهندسی عملیات کاشت، داشت و برداشت و ماشین‌آلات مطمئن و به روز شده استفاده کنند. نه اینکه هر کشاورز به تنهایی تعدادی تراکتور و قطعات و ادوات و تجهیزات را انحصاری در اختیار خود بگیرد و در زمان مورد نیاز استفاده کند. این کار علاوه‌بر بهره‌برداری نداشتن مناسب در اراضی، سرمایه و ثروت ملی را با استهلاک و فرسودگی مواجه می‌کند؛ زیرا به آمار دستگاه‌های خوابیده اضافه می‌شود.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۹۱-مهر ۱۴۰۳