چالشی به نام خوراک دام+ اینفوگرافی

اخبار سبز کشاورزی؛ مشکل تامین غذا برای دام‌ها، اعم‌از گاو، گوسفند، مرغ و ... چالشی مستمر و دائمی برای دامداران است؛ به‌ویژه در دامداری‌های صنعتی و پرورش دام در فضاهای بسته به این مشکل افزوده می‌شود. هر دامدار موظف است که غذای روزانه دام‌هایش را از همان ساعات اولیه روز در اختیار آنان قرار دهد. بنابراین، انبار کردن و داشتن ذخایر کافی از انواع علوفه، سیلو، دانه‌ها و ... برای اطمینان از تامین آن برای فصولی از سال ضرورت دارد.

تهیه خوراک برای دام، طیور و ... به روش‌های مدرن که با روش ترکیب مواد برای مهیا نمودن یک جیره کامل، متنوع و براساس نیازهای دام تولید می‌شود؛ با هدف تامین سلامتی دام‌ و افزایش کیفیت محصولاتی چون گوشت، شیر، تخم‌مرغ و سایر فرآورده‌ها است.

دام‌ها از نظر نیازهای غذایی مشابه انسان هستند، اما پاره‌ای از این مواد همچون علوفه مراتع، کاه و محصولات سیلویی نظیر ذرت و غلات به روش ویژه برای دام تولید می‌شوند. موادغذایی دامی دیگری مانند تفاله چغندر قند، بقایای به‌دست آمده از کارخانه‌های تولید مالت و تقطیر غلات، صنایع آبمیوه‌سازی و موارد مشابه نیز قابل‌استفاده برای غذای دام هستند. مازاد غلاتی نظیر گندم یا ذرت، میوه‌های خارج از رده مصارف انسانی، سبزی‌ و گیاهان ریشه‌ای نیز می‌توانند مورد مصرف دام‌ها قرار گیرند.

از جنبه تاریخی مشخص نیست که از چه زمانی مواد خشبی نظیر کاه و کلش به‌عنوان غذا برای دام‌ به صورت ذخیره انباری نگهداری گردید؛ اما از آن جایی که انواع دام‌ توسط انسان اهلی شدند و برای انجام امور ضروری به خدمت درآمدند، بقایای به جا مانده از مزارع به‌عنوان غذای آنان مورد مصرف قرار گرفت.

ذخیره و نگهداری علوفه‌های سبزی ازقبیل: برگ‌های چغندر و ذرت درون بشکه‌هایی در داخل زمین(سیلو) سابقه‌ای طولانی در اروپای‌شمالی دارد. اندیشه سیلو کردن به‌منظور حفظ و نگهداری مفید گیاه ذرت به‌تدریج در سرتاسر اروپا انتشار یافت و در اواخر قرن نوزدهم از فرانسه به آمریکا رفت. زمانی بوته رسیده ذرت که قبلا توسط دام خورده می‌شد؛ مقادیر زیادی از آن به شکل ضایعات از بین می‌رفت. اما هنگامی که خردشده و به شکل سیلو در می‌آمد؛ تمام آن و بدون ضایعات به مصرف می‌رسید.

از اوایل قرن بیستم، سیلوهای ساخته‌شده از مصالح سیمانی برای نگهداری گیاهان خرد شده به کار گرفته شد و به‌تدریج در سرتاسر جهان، یک روش معمول درآمد.

عناصر غذایی و افزودنی‌

عناصر غذایی که دام برای بقا، رشد، زادآوری و سلامت خود نیاز دارد؛ شامل: کربوهیدرات‌، پروتئین‌، چربی، مواد معدنی، ویتامین‌ و آب است.

انرژی مورد نیاز دام از کربوهیدرات‌ و چربی‌ تامین می‌شود. پروتئین‌، به‌ویژه در مواردی که کربوهیدرات‌ و چربی در جیره غذایی کافی نیستند، می‌تواند بخشی از انرژی دام را تامین نماید.

دام‌، نیازمند یک منبع تولید انرژی پایدار و یکنواخت برای فعالیت‌های ماهیچه‌ای خود است. در هنگام خوردن موادغذایی انرژی‌دار، پس از تامین نیازها، بخش مازاد آن به شکل چربی در بدن دام ذخیره و سپس در مواردی که انرژی کافی به دست نمی‌آورد؛ از آن چربی ذخیره شده استفاده می‌کند.

پروتئین‌

برای دام‌های نارس، پروتئین‌ نقش مهمی در رشد ماهیچه‌ و سایر قسمت‌های بدن دارد. برای کارهای عادی روزمره، دام به مقدار زیاد پروتئین احتیاج ندارد و حفظ و بازسازی ماهیچه‌ها و اعضای داخلی با مقادیر اندک پروتئین نیز به دست می‌آید.

پروتئین از 20 نوع اسیدآمینه مختلف به‌دست می‌آید که در روند هضم غذا مصرف می‌شود. جانداران تک‌معده‌ای(مونوگاستریک) مانند انسان، میمون‌، خوک، مرغ و خرگوش به 10 اسیدآمینه اصلی یعنی: آرژنین، هیستیدین، ایزولئوسین، لئوسین، لیزین، متیونین، فنیل‌آلانین، تئورونین، تریپتوفان و والین نیاز دارند.

مرغ علاوه‌بر این اسیدآمینه‌ها، برای رشد خود به دو اسیدآمینه دیگر یعنی گلیسین و اسیدگلوتامیک نیز نیاز دارد.

پروتئین با کیفیت بالا توسط تخم‌مرغ، شیر، کنجاله پودر ماهی، ضایعات‌جانبی گوشت و پودر سویا می‌تواند به دست آید؛ چرا که دارای اسیدآمینه‌های اصلی هستند.

اما پروتئین‌های با مقدار کم و ضعیف، در گیاهانی مانند ذرت، جو، گندم و سوروگوم بیشتر دیده می‌شوند. این غلات با مخلوط‌شدن با سایر مواد پروتئین‌دار، نقش مهمی در توازن اسیدآمینه‌ها دارند.

کربوهیدرات و چربی

ساده‌ترین کربوهیدرات، مانند قند و نشاسته‌ توسط دام هضم و جذب می‌شود. کربوهیدرات‌های پیچیده‌ای مانند: سلولز و همی‌سلولز که در ساقه‌های گیاهان وجود دارد؛ در شکمبه دام توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شوند. بنابراین نشخوارکنندگان می‌توانند بخشی از مواد انرژی‌زا را این گونه به‌دست آورند. چربی نیز نقش مهمی در تامین انرژی دام دارند و بیش از کربوهیدرات انرژی تولید می‌کنند. در صورت کمبود چربی در جیره غذایی، می‌توان انرژی مورد نیاز را توسط کربوهیدرات بیشتر تامین نمود. چرا که قابلیت تبدیل این‌دو به یکدیگر، این روند را آسان می‌سازد.

نتیجه آن که پرورش‌دهنده دام باید با آگاهی و دانش روز و به‌منظور حفظ سلامت دام و تولید محصول بیشتر و بهتر، از چگونگی تغذیه دام خود اطلاعات لازم را داشته باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۹۰-شهریور ۱۴۰۳