متاورس آینده گردشگری

ایران هنوز برنامه‌ای برای ورود به این جهان فراواقعی ندارند

گردشگری داوطلبانه، گردشگری تجربه‌گرا، گردشگری مسئولانه، گردشگری مجازی، گردشگری سیاه و مفاهیمی از این دست شاید رویکردهای نوینی در حوزه گردشگری محسوب شوند، اما به‌نظر می‌رسد مفهومی جدیدتر می‌تواند همه این شاخه‌ها و حتی شاخه‌های سنتی گردشگری را دگرگون کند؛ «متاورس». هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور که سفر، تجربه گردشگری و بازاریابی آن را متحول می‌کند و تا همین امروز هم برخی از برندهای مطرح به آن پیوسته‌اند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ احتمالاً در سال‌های اخیر تجربه استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی را داشته‌اید، چه در بازی‌های کنسول چه در اتاق‌های چندبعدی شهربازی‌ها؛ تجربه‌ای هیجان‌انگیز از حضور در یک دنیای خیالی، سقوط از ارتفاع، جنگ با زامبی‌ها گرفته تا کار با گوشی اما به فضایی بزرگ‌نمایی شده و متفاوت.

این دنیای مجازی، فراواقعی و موازی همان «متاورس» است که درباره‌اش صحبت می‌کنیم. فراجهانی که هر فرد در آن یک ماهیت مستقل دارد و یک فرد به‌محض اتصال به اینترنت وارد یک جهان موازی به پیچیدگی همین دنیای فیزیکی می‌شود. متاورس (Metaverse) برگرفته از دو واژه «Meta» و «Universe» و به معنی فراجهان است.

این اصطلاح برای اولین‌بار توسط شخصی به نام «نیل استیونسن» و در رمان علمی-تخیلی «خرابی برفکی» مطرح شد. این رمان که در سال 1992 به چاپ رسید، داستان آواتارهایی بود که هریک متعلق به یک نفر و در فضایی سه‌بعدی با یکدیگر در ارتباط بودند.

دو سال پیش بود که همین جهان موازی در واقعیت و دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، میزبان اولین عروسی متاورس بود و حتی مهمانان هدایای خود را با رمزارزهای الکترونیک و با استفاده از (NFT) یا مالکیت دیجیتال پرداخت کردند. این تعریف‌ها و تجربه‌ها، احتمالاً تا حدودی شما را با «متاورس» ‌آشنا کرده باشد و بتوانید حدس بزنید «متاورس» قرار است در دنیای گردشگری چه کاری انجام دهد. چه فکر می‌کنید؟

یک تعریف کلی در «گردشگری متاورس» وجود دارد؛ حضور فراواقعی و مجازی در جایی در کوتاه‌ترین زمان ممکن با کمترین هزینه و شبیه‌سازی‌شده با واقعیت. «متاورس» اما قرار است چیزی فراتر از این تجربه برای ما فراهم کند؛ ابزار مکملی که به خدمات‌دهنده‌های این حوزه کمک می‌کند از متاورس برای نمایش مجازی خدمات‌شان استفاده یا به گردشگران کمک می‌کند بدون خرج اضافی جنبه‌های مختلف سفر را بررسی و مقایسه کنند

درباره گردشگری «متاورس»

تجربه گردشگری مجازی چندسالی است به‌صورت محدود با قابلیت سه‌بعدی در اپلیکیشن‌های «گوگل‌ارث» یا «استریت‌ویو» یا حتی سایت اماکن تاریخی، موزه‌ها و حتی زیارتی در دسترس علاقمندان است؛ از هر کجای دنیا کافی است به اینترنت متصل شوید و چند دقیقه بعد در نقطه دیگری از جهان باشید.

وبسایت «بازار جهانی سفر» (WTM)، گردشگری مجازی (Virtual Tourism) را ترکیبی از اصول گردشگری با فناوری واقعیت مجازی (VR) می‌داند که به افراد اجازه می‌دهد بدون سفر‌کردن به مناطق مختلف، مقاصد و جاذبه‌های جدید را کشف و تجربه‌ کنند.

گردشگری «متاورس» هم شامل واقعیت مجازی (VR)، واقعیت ترکیبی (Mixed Reality) و واقعیت افزوده (AR) است که به اشکال مختلف اجرا می‌شود. این حوزه جدید، در ساده‌ترین شکل، شامل ویدئویی کوتاه از یک مقصد گردشگری است که از طریق گوشی‌ همراه می‌توان دید، اما از اشکال پیچیده‌تر آن، می‌توان به شبیه‌سازی یک مقصد یا فعالیت گردشگری به کمک هدست‌های هوشمند اشاره کرد که نه تنها حواس بینایی، بلکه احساسات و حواس بینایی، شنوایی و حتی لامسه مخاطبان را هم به‌کار می‌گیرد.

باوجوداین، «متاورس» قرار است چیزی فراتر از این تجربه برای ما فراهم کند؛ ابزار مکملی که قرار نیست در همه‌جا و همیشه جایگزین تجربه‌های واقعی سفر شود، اما می‌تواند به خدمات‌دهنده‌های این حوزه کمک کند از متاورس برای نمایش مجازی خدماتشان استفاده کنند، یا به گردشگران کمک کند بدون خرج اضافی جنبه‌های مختلف سفر را بررسی و مقایسه کنند.

مزیت‌های گردشگری با «متاورس»

یک تعریف کلی در «گردشگری متاورس» وجود دارد؛ حضور فراواقعی و مجازی در جایی در کوتاه‌ترین زمان ممکن با کمترین هزینه و شبیه‌سازی‌شده با واقعیت که می‌توانید طی آن در یک مکان تاریخی قدم بزنید و حتی افراد دیگری که با آواتارشان در آنجا حضور دارند را ببینید، اما گفتیم که «متاورس» ابزار مکمل هم هست.

انتخاب راحت مقاصد گردشگری و رزرو هتل، پرداخت هزینه سفر در پایین‌ترین قیمت، ارتباط با دوستان دور و نزدیک، شرکت در ایونت‌ها و گردهمایی‌های گردشگری و بهبود تجربه سفرهای کاری مزیت‌هایی است که برای گردشگری «متاورس» ذکر شده است.

رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران: وزارت میراث‌فرهنگی‌، گردشگری و صنایع‌دستی در حوزه متاورس هم مثل خیلی از حوزه‌هایی که مسئولیتش‌ را دارد، عقب مانده است. در این زمینه باید فعالانه‌تر عمل کنیم چون در سال‌های آینده علاوه‌بر اینکه گردشگری حضوری روند خود را ادامه خواهد داد، بسیاری از مردم با استفاده از متاورس و به‌صورت کلی‌تر با فناوری‌های نوین به‌دنبال گشت‌وگذار هستند

از نگاه ریزبینانه‌تر زیرساخت متاورس و تکنولوژی‌های وابسته به آن یعنی اینترنت موجب افزایش سرعت انتقال اطلاعات می‌شود و علاوه‌بر دریافت راحت اطلاعات درباره مقصد، امکان مشاهده و مطالعه نظرات گردشگران قبلی، تصاویر و ویدئوهای مرتبط را برای ما فراهم می‌کند.

در گام بعدی، «بلاکچین» یک زیرساخت مهم برای «متاورس»‌ است؛ شبکه‌ای همتابه‌همتا که سروری در آن وجود ندارد و کاربرانش مسئول تأمین امنیت شبکه هستند. در چنین شبکه‌ای، کاربران در ازای اقدامات مدیریتی، پاداش دریافت می‌کنند و هر یک سهمی در مالکیت شبکه خواهند داشت.

این بخش می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاران حوزه رمز ارز به گردشگری، در کمک به تراکنش‌های راحتتر مالی در این حوزه و داد‌ و ستدها، خود را نشان ‌دهد.

فناوری وب‌ ۳ و تعاملی که در دنیای متاورس کاربرد زیادی دارد و در حوزه گردشگری به‌راحتی می‌تواند منجر به تعامل و مشارکت کاربران و گردشگران شود و آنها را حتی در مدیریت یک مقصد گردشگری سهیم کند.

همچنین همان‌طور که گفته شد هوش مصنوعی یکی از اجزای مهم «متاورس»‌ است ‌که می‌تواند در تفکیک گردشگران، تخمین زمان سفر بعدی، پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده، جایگاه‌یابی برند و مدیریت مالی غیرمتمرکز کمک کند. «قیف بازاریابی» (شناخت مراحل بازاریابی و تدوین استراتژی) و فیلتر کردن گردشگران از دیگر مزیت‌های «متاورس» برای گردشگری است.

تجربه‌های جهانی

برخلاف آنچه فکر می‌کنید گردشگری‌ «متاورس» تجربه‌ای برای آینده نیست؛ این فراجهان همین امروز هم به‌صورت محدود در حال تجربه است. برای مثال، هواپیمایی امارات با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی به کاربران خود اجازه می‌دهد پیش از سفر در هواپیما حضور مجازی داشته باشند و بخش‌های مختلف را مشاهده و صندلی را به‌صورت سه‌بعدی رزرو کنند. گروه هتل‌های «ماریوت» به‌عنوان یک مجموعه گردشگری آمریکایی، قابلیتی را ایجاد کرده است تا افراد بتوانند تجربه‌های خود را از اقامت در هتل‌ها در قالب نقاشی‌ دیجیتال در یک مجموعه ارائه و اقدام به خریدوفروش آنها کنند.

همچنین پروژه «نئوم» و «دبی آینده» قصد دارند اولین شهرهای مجازی دنیا را که نقشهه آن کاملاً مشابه نقشهه شهر فیزیکی شهر در حال ساخت «نئوم» در عربستان و دبی، پایتخت امارات متحده عربی، است در بستر متاورس تأسیس کنند.

ایران کجای این فراجهان است؟

هنوز هیچ برنامه مشخصی برای «متاورس» به‌صورت کلی و «گردشگری متاورس»‌ به‌صورت تخصصی‌تر در ایران تدوین نشده است و آن‌طور که رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران تأکید می‌کند، هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ به دوره تکامل می‌رسد و کشورها و صنایعی که زیرساخت لازم آن را فراهم نکنند با مشکل مواجه می‌شوند.

«رحیم یعقوب‌زاده»، رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران با این توضیح که متاورس فراتر از خرید بلیت هواپیما و رزرو اتاق هتل است، برای سفر و گردشگری جذابیت ایجاد و بازاریابی گردشگری را متحول و به شناخت سلیقه گردشگر و انتظاری که از مقصد سفر دارد، کمک می‌کند، می‌گوید: «متاورس‌ و فناوری‌های نوظهور تقریباً از سال ۲۰۲۲ در جهان و در حوزه گردشگری مطرح شده‌اند؛ فضایی که در کنار مزیت‌هایش اگر بی‌رویه و به‌شکل کنترل‌نشده توسعه یابد، ممکن است جوامع انسانی و حتی کره زمین را با مشکل مواجه کند.»

او ادامه می‌دهد: «شاید زمانی اینکه در خانه‌ بنشینیم و کل دنیا را ببینیم آرزو بود، اما فضای مجازی این شرایط را محقق کرده است و می‌توان حتی با آثار تاریخی و دیدنی عکس یادگاری گرفت. گردشگری مجازی و متاورس هم شرایطی را رقم زده است که گردشگر می‌تواند به‌شکلی متفاوت از سفر فیزیکی و سنتی در میان دیدنی‌ها جست‌وجو کند، بسیاری از نادیدنی‌ها را با کمترین هزینه و در کوتاه‌ترین زمان ببیند و اطلاعات مهمی درباره‌شان دریافت کند. حتی کسب اطلاعات بیشتر با فناوری‌های جدید می‌تواند گردشگران را به بازدید حضوری علاقمندتر و نگاهشان را جزئی‌تر و عالمانه‌تر کند.»

یعقوب‌زاده با تأکید بر اینکه بسیاری از کشورها متوجه شدند که فناوری‌ به‌ویژه فناوری‌های نوظهور به کمک گردشگری می‌آید، تصریح می‌کند که از «متاورس» گزیری نیست و اگر ما نخواهیم از فناوری‌های نوظهور مانند آن استفاده کنیم در شکل سنتی باقی و از همه کشورهای دیگر عقب می‌مانیم.

او با بیان اینکه ایران با تأخیر در حوزه فناوری حرکت می‌کند و در حوزه گردشگری هم هنوز در ابتدای دوره مدرن قرار دارد، توضیح می‌دهد: «جهان دوره پسامدرن گردشگری را شتابان برنامه‌ریزی و طی می‌کند، اما در کشور ما ۳۰ دستگاه متولی گردشگری و تأثیرگذار هر یک مسیر خود را می‌روند و با این روند در دوره بلوغ متاورس با مشکل مواجه می‌شویم. متولی اصلی این بخش وزارت میراث‌فرهنگی‌، گردشگری و صنایع‌دستی است که در این حوزه هم مثل خیلی از حوزه‌هایی که مسئولیتش‌ را دارد، عقب مانده است. در این زمینه باید فعالانه‌تر عمل کنیم چون در سال‌های آینده علاوه‌بر اینکه گردشگری حضوری روند خود را ادامه خواهد داد، اما بسیاری از مردم با استفاده از متاورس و به‌صورت کلی‌تر با فناوری‌های نوین به‌دنبال گشت‌وگذار هستند.»

او راه چاره پیوستن به این جریان را آشنا کردن جامعه با این فناوری، آموزش آن به فعالان حوزه گردشگری و همچنین فراهم‌کردن زیرساخت‌ها می‌داند.

**

«متاورس» با همه جذابیت‌های ازپیش‌مطرح‌شده‌اش هنوز دنیای غریبی است؛ دنیایی که ورود به آن کمی هم با ترس همراه است. اما این دنیا به اعتقاد کارشناسان دنیایی است که باید به آن بپیوندیم و راه چاره‌ای نداریم. سفر با فناوری «متاورس» ممکن است در گردشگری طبیعت یا بومگردی یا گردشگری مزرعه کاربردی نداشته باشد، اما در حوزه‌هایی تاریخی و فرهنگی یا حضور در رویدادهای گردشگری کاربرد زیادی خواهد داشت و بیش از همه اینها، با ابزار خود به توسعه این صنعت کمک خواهد کرد.

اظهارنظرهایی درباره گردشگری و «متاورس»

«سعید سمیعی» رئیس دبیرخانه دائمی متاراد: «بازاریابی گردشگری، یافتن گردشگران جدید، افزایش آگاهی مسافران، معرفی مقصد و جاذبه‌های گردشگری اولین مأموریت‌ها و مستقیم‌ترین تأثیرات متاورس بر گردشگری است. در بخش تأثیرات غیرمستقیم علاوه‌بر هوشمندسازی صنعت گردشگری می‌توان به اشتراک‌گذاری تجربه‌ها، تحلیل حس رضایتمندی در استفاده از خدمات، رقابتی‌کردن واحدهای ارائه‌کننده خدمات و درنهایت، کاهش هزینه‌های سفر اشاره کرد.»

«محمد لهراسبی‌نژاد» رئیس دپارتمان پولی، بانکی، مالی و اعتباری متاراد: «پدیده‌های نوظهور در توسعه صنعت گردشگری که با حوزه مالی و پولی ارتباط دارد، تأثیر مستقیم دارد، زیرا موتور محرک صنعت گردشگری تبادلات مالی است. با فناوری‌های نوظهور مانند متاورس رزرو هر اتاقی در هر اقامتگاهی در هرجای دنیا در دورترین نقطه جهان به لحظه (برخط) شده است و از سوی دیگر، تأسیسات و تجهیزات کوچک و بزرگ گردشگری که در وهله اول، نیازمند سرمایه‌گذاری و پول هستند، از قابلیت رمزارزها بهره می‌برند.»

«الهام فراهانی» رئیس دپارتمان متاورس متاراد: «با متاورس و هوش مصنوعی کسب‌وکارهای حوزه گردشگری توسعه پیدا می‌کند و علاوه‌بر آثار شناخته‌شده، آثار ناشناخته هم به گردشگران جهان معرفی می‌شوند. فعالان صنعت گردشگری از همین حالا باید با ابزارها و فناوری‌های نوظهور پیاده‌سازی عینی و دقیق جاذبه‌های گردشگری و بناها و جاذبه‌های گردشگری را آغاز کنند؛ شبیه و مانند، نه باید دقیقاً با کیفیت عالی این کار را انجام دهند تا مخاطب کاملاً جذب شود و برای سفر و تجربه نزدیک یک اثر سفر کند.»