چالش‌ها و فرصت‌های هوشمندسازی بخش کشاورزی در ایران

اخبار سبز کشاورزی؛ ایران، به عنوان یک کشور با اقلیم متنوع و پتانسیل بالای کشاورزی، همواره با چالش‌های متعددی در این بخش روبرو بوده است. از کمبود منابع آبی گرفته تا روش‌های سنتی و ناکارآمد کشت، موانع بسیاری بر سر راه توسعه پایدار کشاورزی در کشور وجود دارد.

در این میان، "کشاورزی دیجیتال" به عنوان راهکاری نوین و امیدبخش، می‌تواند تحولی شگرف در این عرصه ایجاد کند.

کشاورزی دیجیتال با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (AI)، داده‌های ماهواره‌ای و سایر ابزارهای دیجیتال، امکان مدیریت بهینه منابع، افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و در نهایت، توسعه پایدار کشاورزی را فراهم می‌سازد.

با این وجود، علیرغم تصویب برخی قوانین و ابراز تمایل مسئولان، ایران همچنان فاقد یک راهبرد ملی جامع و برنامه عملی مشخص برای توسعه کشاورزی دیجیتال است.

موانع و چالش‌ها

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی سند ملی راهبردی و برنامه اقدام کشاورزی دیجیتال در ایران پرداخته و چالش‌های موجود در این زمینه را به تفصیل بررسی کرده است.

بر اساس این گزارش، عدم تدوین راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال شامل سند راهبردی و برنامه اقدام، مهم‌ترین مانع در توسعه این بخش است. این امر موجب شده است که محیط سیاستگذاری و قانونگذاری مناسبی برای فعالیت بازیگران مختلف، به ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان، در این حوزه شکل نگیرد.

علاوه بر این، عدم وجود ارزیابی دقیق از وضعیت فعلی، شکاف‌ها و فرصت‌های موجود برای نوآوری دیجیتال، نبود نظام مناسب برای پایش پیشرفت و اندازه‌گیری تأثیر ابتکارات کشاورزی دیجیتال، و عدم تعیین اولویت‌های بخش کشاورزی در استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال، از دیگر چالش‌های مهم در این زمینه است.

ضرورت تدوین راهبرد ملی

با توجه به اهمیت کشاورزی دیجیتال در توسعه پایدار کشاورزی و با استناد به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تدوین راهبرد ملی کشاورزی دیجیتال در سه مرحله اصلی شامل موارد زیر ضروری است:

طراحی چشم‌انداز ملی:

تعیین اهداف مشخص و قابل اندازه‌گیری منطبق با اهداف راهبردی کشاورزی کشور، ارزیابی وضعیت فعلی و شناسایی ذی‌نفعان کلیدی.

تدوین برنامه اقدام ملی:

تعیین مراحل لازم برای دستیابی به اهداف راهبردی، شامل جدول زمانی، تخصیص منابع و مسئولیت‌ها، و پرداختن به چالش‌ها و خطرات احتمالی.

نظارت و ارزیابی:

طراحی سازوکارهایی برای پایش پیشرفت و اندازه‌گیری تأثیر ابتکارات کشاورزی دیجیتال، تدوین شاخص‌های ارزیابی و چارچوب حکمرانی مناسب.

در این راستا، همکاری و هماهنگی بین وزارت جهاد کشاورزی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، کشاورزان و شرکت‌های دانش‌بنیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

راهکارهای پیشنهادی

علاوه بر تدوین راهبرد ملی، مرکز پژوهش‌های مجلس راهکارهایی نیز برای توسعه کشاورزی دیجیتال در ایران ارائه داده است. از جمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-ظرفیت‌سازی: حمایت از کشاورزان خرد برای دسترسی به اطلاعات و فناوری‌های نوآورانه، تقویت مهارت‌ها و دانش آنان و توسعه چارچوب‌هایی برای استفاده کارآمد از فناوری‌های دیجیتال.

-نظارت بر اجرای سیاست داده‌باز: ایجاد و ارتقای سامانه‌های جمع‌آوری داده‌های بخش کشاورزی و اتخاذ سیاست داده‌باز به‌منظور تسهیل دسترسی ذی‌نفعان به داده‌های مورد نیاز.

-ایجاد ساختار حکمرانی: تدوین چارچوب سیاستی منسجم و ساختاریافته برای تحول دیجیتال در بخش کشاورزی با تأکید بر نظارت بر اجرای سیاست داده‌باز و قوانین و مقررات مرتبط.

-ارزیابی و متناسب‌سازی فناوری‌ها: فرایند ارزیابی دقیق فناوری برای شناسایی، اولویت‌بندی و اطمینان از تناسب و مرتبط بودن فناوری‌ها با نیاز و تقاضا.

تدوین راهبرد ملی جامع بین دستگاه‌های مختلف

کشاورزی دیجیتال با ارائه راهکارهای نوآورانه و کارآمد، می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار کشاورزی و تأمین امنیت غذایی در ایران ایفا کند.

با این وجود، تحقق این امر نیازمند تدوین راهبرد ملی جامع، همکاری و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، و توجه به چالش‌ها و موانع موجود است.

امید است با اهتمام ویژه به این موضوع، شاهد شکوفایی کشاورزی دیجیتال و تحول عمیق در بخش کشاورزی کشور باشیم.