خطر تخریب یکی دیگر از بناهای دوره قاجار توسط مالک خصوصی
حذف قدم به قدم تاریخ لنگرود
چند روز پیش بود که اخبار و تصاویری از تخریب خانه «مدیری» شهرستان لنگرود که متعلق به اواخر دوره قاجار است، منتشر شد.
اخبار سبز کشاورزی؛ تخریب میراث فرهنگی و بناهای تاریخی این‌بار به بافت تاریخی لنگرود رسیده است. چند روز پیش بود که اخبار و تصاویری از تخریب خانه «مدیری» شهرستان لنگرود که متعلق به اواخر دوره قاجار است، منتشر شد.
گرچه این خانه هنوز به ثبت ملی نرسیده، اما بنای آن در جرگه بناهای واجد ارزش محسوب می‌شود؛ به‌طوری که هرگونه تخریب ساختمان ممنوع و حفظ بنا با تثبیت وضعیت موجود اجتناب‌ناپذیر است.
با همه این‌ها، مالک خصوصی این بنا بدون داشتن مجوز، سقف خانه را تخریب کرد. این بنای تاریخی در نزدیکی راسته بازار شهر لنگرود قرار دارد.
گیلان پنج شهـر با بـافت تاریخی دارد که طبق مصـوبه وزارت کـشـور و شـرکت بازآفرینی کشور، باید بافـت‌های تاریخی آن حـفظ شود.
برهمین اساس، اداره‌های مسئول ملزم به حفظ این بافت‌ها هستند و صـدور مـجوزهای نـوسازی نیز باید با ضوابط خاصـی انجام شـود. شهر لنگرود هم یکی از این پنج شهر تاریخی است که با استخرها و مرداب‌های طبـیعی فراوان، روزگاری یکی از شهرهای تحت سیطره کیائیان (فرمانروایان مـحلی شرق گیلان پیش از صفویه) بود. ایـن شهر در زمان صفویه و تا دوره قاجار، یـکی از مهم‌ترین شهرهای تولیدکننده ابریشـم گیلان بود.
در زمـان «نادرشـاه افشـار»، نخـستین کشتی جـنگی به‌دستور نادرشاه در این شهر سـاخته مـی‌شـود و در ساحل فعلی چمـخاله لنگرود صاحـب بندرگاه می‌شود که از این بندرگاه کالاهـای تجاری به اروپا صادر یا از روسیه وارد لنـگرود می‌شد. به‌همین‌دلیل، شهر لنگرود به‌خاطر حضور تجـار مـختلف رونـق زیـادی داشت و طبیعتاً خانه‌های اعیانی زیادی هم در آن ساخته شد.
خانه مدیری هم در محدوده بافت تاریخی لنگرود است و هم واجد ارزش ثبت ملی شناخته شده و مالک به‌تازگی آن را با آگاهی از این موضوع و طبق ضوابط میراث فرهنگی خریداری کرده است.
«راه پشته»، «انزلی محله» و «فشکالی محله»، محله‌های قدیمی لنگرود هستند که مرز جغرافیایی آن‌ها، رودخانه لنگرود اسـت.
در گذشته کـار حـمل‌ونقل کالا و مـسافر با قایق‌هـای مـحلی مـوسوم به «لوتـکا» از طـریق همیـن رودخـانه و شعبات‌اش صورت می‌گرفـت و در زمان تجارت و رونق تولید ابریـشم، خانه‌های تجار و ثروتمندان در حـاشیه رودخانه ساخته می‌شد تا بتوانند بـرای جابه‌جایی کالاهای خود از فرصت این راه آبی استفاده کنند.
این خانه‌ها که حالا بافت تاریخی لنگرود را تشکیل می‌دهند، خانه مدیری با قدمـت بیش از صد سال را هم در خود جـای داده‌اند؛ خانه‌ای که در اختیار بخش خصوصی اـست و مـالک جـدید آن را به‌تازگی خریداری کرده است.
داستان تخریب
گرچـه خـانه مـدیـری لنـگرود هـنـوز در فهرست آثار ملی به ثبـت نرسیده است، اما ایـن خـانه واجـد ارزش ثبـت مـلـی شنــاخته شـده و ایـن موضـوع هـم به شــهرداری و هـم به مـالک گزارش شده اسـت. بااین‌حـال، چـند روز پـیش (۲۰ تیـر)، مالک جدیـد کـه به‌تـازگی خـانه مدیـری را آن هم تحـت ضـوابط میـراث فرهـنگـی و با علـم به ارزشـمند بودن آن خریداری کرده، اقـدام به تـخـریب سقف خانه کرد.
مـدیرکل مـیراث فرهـنگی، گـردشگری و صنایع‌دستی گیلان، در واکنش به تخریب خانه تاریخی مدیری لنگرود گفته بود که یگان حفاظت میراث فرهنگی پس از اطلاع از اقدام به تخریب ساختمان واجد ارزش تاریخـی مـدیری توسـط مـالک، از ادامه عملیات جلوگیری کرد و اقدامات حقوقی و قانونی درباره توقف عملیات تخریب صورت گرفت.
به‌گفته «ولی جهانی»، پیگیری موضوع ایـن پـرونـده تا حصول نتیجه لازم در دستور کار اداره کل قرار دارد و مطابق با ضوابط و مقررات باید وضعیت ساختمان به‌شـکل قـبـل برگـشـته و عـین‌به‌عـین بازآفرینی شود.
آن‌طور که مطرح شـده، صـاحب این ساختمان برای تخـریب و بازسـازی به شهرداری مراجعه کرده که شهرداری نیز از میراث فرهنگی استـعلام انجام داده که درایـن‌بـاره مـدیـرکل مـیراث فـرهنگی، گردشـگری و صـنـایـع‌دسـتـی گـیـلان می‌گوید: این اداره در پاسخ به استعلام صدور پروانه ساختمانی از سوی شهرداری درباره خانه تاریخی مدیری لنگرود که در اسفندماه سال گذشته انجام شده بود، به صراحـت بیان کرد کـه ایـن ساختمان در جرگـه بناهای واجد ارزش بوده و هرگونه تخـریب سـاختمان ممنوع است و حفظ بنا با تثبیت وضعیت موجود اجتناب‌ناپذیر است.
سرنوشت این بنای یکـصدساله به کجا ختم می‌شود؟
باایـن‌حـال بـعد از گذشـت چـند مـاه از اسـتعلام شهرداری لنگـرود و پاسخ اداره میـراث فرهنگی و صادر نشدن مجوز از سوی شهرداری، شاهد تخریب بنا توسط مالک جـدید این ساختمان هستیم که بنا بر گفــته مـدیرکـل مـیراث فـرهنـگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، این بنا باید عـین‌به‌عین بازآفرینی شـود و باید دید سرنوشت این بنای یکـصدساله به کجا ختم می‌شود؟
حالا مدیرکل میراث فرهـنگی، گردشگری و صنایـع‌دستی گیلان از پیگیری برای حـفظ خانه خبر می‌دهـد و اظهار می‌کنـد: «از سال ۱۴۰۰ پیـگیر حفاظت و نگـهداری از این ساختـمان بـودیـم و در ایـن مـدت مکاتبه‌هایی با شهرداری صورت گرفته و جلـسه‌هایی بـا مـالک و شهرداری برگزار شده است که طـی آن با شهرداری توافق کرده بودیم کمک کند این بنا حفظ شود. متأسـفانه نمی‌دانیـم چه اتفاقی افتاد که مالـک سقـف بـنا را در ۲۰ تیـر تـخریب کرد.»
«ولـی جهانی» با بیان اینکه سقف بنا از قبل هم نیاز به مرمت داشت، می‌افزاید: «روز تخریب با ورود یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی، دفتر حقوقی و فرمانداری شهرستان لنگرود، دستور توقف عملیات را از دادسـتانی لـنگرود گـرفتیم. پـرونده درحـال‌حـاضـر در بـازپـرسـی شـعـبـه ۱ دادگستری شهرستان لنگرود است و قصد ما این است که به‌صورت تـعاملی این بنا را حفظ کنیم.»
او از برگزاری جلسه‌ای (امروز، دوشنبه، ساعت ۱۰ صبح) در دادستانی با حضور مالک، دادستان، نماینده فرماندار و اداره میراث شهرستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «قـصد داریـم در ایـن جـلسه به یک جمع‌بندی برسـیم که به چـه صورت بنا را حفظ کنیم؟ حتی اگر مـالک تسهیلات نیاز داشته باشد، آمادگی داریم تا ۱۵ میلیارد تومان تسهیلات در اختیارش قرار دهیم تا با تغییر کاربری از مسکونی به بوتیک هتل یا رستوران، بنا را حفظ کند.»
جـهانی به نکـته دیگری اشاره می‌کند و آن، آگـاهی مـالک از واجد ارزش بودن بناست. او توضـیح می‌دهد: «این بنا هم در محدوده بافـت تاریخی لنگرود است و هم واجد ارزش ثبـت ملی شناخته شده و مالک بـه‌تازگی آن را با آگـاهی از این موضوع و طـبق ضـوابط میـراث فرهنگی خریداری کرده است.»
مدیـرکل مـیراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان تـأکید می‌کند که طبق استعلام او، شـهرداری هم مجوز تخریب برای این بنا صـادر نکرده است؛ درحالی‌که تخریب یک بـنا در مـحدوده شهری، باید مجوز شهرداری را داشته باشد.
شهرستان لنگرود از جمله شهرستان‌هایی اسـت کـه دارای ـچند بنای تاریخی است که بـرخی از آن‌ها محل زنـدگی حاکمان منطـقه بود که از جمله می‌توان به خانه «دریابـیگی» اشـاره کرد کـه چنـد سال پیش در آتش سـوخت و بعـد از آن قرار بود که بازسازی شود که هنـوز این کار انجام نشده است.
بناهای قدیمی دیگری نیـز در ایـن شهـرستـان از جـمله خانه تـاریخـی «منـجـم‌بـاشـی» و «حـمـام فشکالی» و غیـره وجود دارد که هنوز در دســت وراث اســت و بـرخـی از آن‌هـا وضعیت خوبی ندارند.
