بازآرایی خاورمیانه؟

اخبار سبز کشاورزی؛ ترامپ به‌زعم خود در پی تحقق «عصر طلایی صلح در خاورمیانه» است. همین رؤیا، برخی سران کشورهای عرب را امیدوار کرده است که او از طرحی پرده بردارد که راه تشکیل کشور مستقل فلسطینی را باز کند و زمینه‌ساز برقراری رابطه عادی عربستان و به تبع آن عموم کشورهای عرب و اغلب کشورهای اسلامی با اسرائیل شود.

 بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل وارد واشنگتن شده است تا به‌عنوان نخستین رئیس یک دولت با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا پس از دومین دور استقرارش در کاخ سفید، دیدار و گفت‌وگو کند.

بنی‌گانتز از رهبران اپوزیسیون، نتایج سفر نتانیاهو به واشنگتن را برای آینده اسرائیل «حیاتی» دانسته و از این جهت برای او آرزوی موفقیت کرده است. نتانیاهو پیش از پرواز به آمریکا گفته است که اسرائیل از طریق جنگ، سیمای خاورمیانه را تغییر داده است و دیدارش با ترامپ می‌تواند به «بازآرایی» بیشتر و بهتر منطقه کمک کند.

نتانیاهو در عین حال، دستور مذاکرات خود با ترامپ و مقام‌های دولت او را تمرکز بر مسائل مهم و حیاتی پیش روی اسرائیل و منطقه، به‌خصوص غلبه بر حماس، دستیابی به آزادی تمام اُسرای اسرائیلی، مقابله با محور مورد حمایت ایران در تمام اجزاء آن اعلام کرده است.

او از جمهوری اسلامی و متحدانش به عنوان «محور ترور ایران» یاد کرده و مدعی شده است که آنها تهدیدی برای صلح در اسرائیل و خاورمیانه و تمام جهان به شمار می‌روند.

نتانیاهو همچنین بر ضرورت «تحکیم امنیت از راه قدرت» و گسترش دایره صلح در خاورمیانه تأکید کرده است که منظورش ظاهراً توسعه «پیمان ابراهیم» و عادی‌سازی روابط عربستان و قطر با اسرائیل در نخستین گام است.

همزمان با سفر نتانیاهو به آمریکا، بزالل اسموتریچ رهبر حزب فوق افراطی صهیونیست مذهبی که سمت وزارت دارایی را در کابینه اسرائیل به عهده دارد، انتظارات خود را از نتانیاهو مطرح کرده است.

اسموتریچ که حضور خود را در کابینه اسرائیل به آغاز دوباره جنگ در غزه و نابودی کامل حماس مشروط کرده است، ضمن تکرار مجدد این درخواست، خواهان تحکیم سلطه و حاکمیت اسرائیل بر کرانه باختری رود اردن، ارتقاء امنیت در مرزها به‌خصوص مرزهای سوریه و لبنان، و به‌زعم خود «اقدام علیه سر اختاپوس» شده است.

او تأکید کرده است که خطر «تهدید اتمی رژیم ایران» باید بر طرف شود. گرچه اظهارات اسموتریچ به دلیل مواضع تند و افراطی‌اش کمتر مورد اعتنا قرار می‌گیرد، اما ادامه حیات دولت نتانیاهو به حضور او در کابینه گره خورده است؛ به‌طوری که اگر اسموتریچ از دولت ائتلافی خارج شود، دولت نتانیاهو اکثریت خود را در کنست از دست می‌دهد و سقوط می‌کند.

بدین ترتیب، دستور کار مذاکرات نتانیاهو با ترامپ و دیگر مقام‌های دولت او کم و بیش مشخص است اما اینکه او دقیقاً چه برنامه‌هایی برای رسیدن به اهداف خود به طرف آمریکایی پیشنهاد خواهد کرد، فقط قابل حدس و گمان است.

نتانیاهو در تمامی زمینه‌ها همراهی آمریکا با تأمین حداکثر امتیازات و منافع برای اسرائیل را خواستار است، اما خواست‌های او به قدری متناقض است که احتمالاً برخی از مقام‌های ملایمتر دولت ترامپ را دچار سرگیجه خواهد کرد!

نتانیاهو به طور همزمان، آزادی تمام اسیران اسرائیلی، نابودی حماس و خروج نیروهای آن از نوارغزه، تداوم محدود و منزوی ساختن دولت خودگردان فلسطین، تحکیم سلطه اسرائیل بر کرانه باختری، عادی‌سازی رابطه با عربستان و قطر و دیگر کشورهای عرب، احیای فشار حداکثری علیه ایران و آمادگی برای حمله به تأسیسات اتمی آن را از آمریکا طلب می‌کند!

بدبختانه این درخواست‌های متعارض، گوش شنوایی در کاخ سفید پیدا کرده است، اما بعید است تک تک مقام‌های دولت ترامپ به همراهی با چنین زیاده‌خواهی گستاخانه‌ای تن در دهند.

در این میان اما شخص دونالد ترامپ با پیش کشیدن موضوع خروج فلسطینی‌های نوارغزه از این منطقه، بحثی را پیش کشیده است که نتانیاهو خود جرأت و جسارت مطرح کردن آن را نداشت. ترامپ با این درخواست، علی‌الظاهر حتی نتانیاهو را شگفت‌زده کرد؛ به‌طوری که او در واکنش به این موضوع از خود احتیاط نشان داد و حاضر به حمایت از پیشنهاد ترامپ نشد.

همین رفتار غیرمنتظره ترامپ، کسانی چون اسموتریچ را متقاعد کرده است که «یک عاشق اسرائیل» در کاخ سفید مستقر شده است و بنابراین، به هر نوع درخواست راستگرایان افراطی در اسرائیل پاسخ مثبت خواهد داد.

ترامپ اما به‌زعم خود در پی تحقق «عصر طلایی صلح در خاورمیانه» است. همین رؤیا، برخی سران کشورهای عرب را امیدوار کرده است که او از طرحی پرده بردارد که راه تشکیل کشور مستقل فلسطینی را باز کند و زمینه‌ساز برقراری رابطه عادی عربستان و به تبع آن عموم کشورهای عرب و اغلب کشورهای اسلامی با اسرائیل شود.

هنر ترامپ تاکنون سردرگم کردن بسیاری از رهبران جهان بخصوص در منطقه خاورمیانه بوده است. او معمولاً وعده استقرار صلح و رفاه می‌دهد اما هر پیشنهاد سیاسی‌اش، مسیر رسیدن به صلح و رفاه را با چالش تازه‌ای روبه‌رو می‌کند.

ترامپ شاید به نتانیاهو فشار آورد که فکر ازسرگیری جنگ در نوارغزه را از سر بیرون کند و از طریق ورود به مذاکرات مرحله دوم و سوم آتش‌بس، در پی تحقق اهداف خود در این زمینه برآید، اما در مورد سایر درخواست‌ها و برنامه‌های دولت اسرائیل، ترامپ اگر تندروتر از نتانیاهو نباشد، میانه‌روتر از او نیست.

بنابراین، ارائه راه‌حل متوازنی برای بحران منطقه را نمی‌توان از او انتظار داشت. او می‌خواهد صلح را با قدرت پیش ببرد و این یعنی در بند ایجاد توازنی بین خواست‌های تمام اطراف منازعه نیست و تقویت اسرائیل در همه جبهه‌ها را در نظر دارد.

احمد زیدآبادی، نویسنده و مشاور هم‌میهن