دو سناریو از روابط تهران و واشنگتن

محتمل‌ترین سناریویی که می‌توان از اظهارات رئیس‌جمهور ایران به دست داد، ادامه مذاکرات با آمریکا ظرف چند هفته آینده است. مذاکراتی که قرار بود دور ششم آن در روز یکشنبه ۲۶خرداد به میزبانی سلطان‌نشین عمان آغاز شود، اما تجاوز اسرائیل در بامداد جمعه ۲۴خرداد آن را به تعبیر سیدعباس عراقچی نابود کرد.

اخبار سبز کشاورزی؛ رئیس‌جمهور ایران در گفت‌وگو با ولیعهد عربستان سعودی با بیان اینکه امیدواریم که بتوان در چارچوب قواعد بین‌الملل به توافقات منطقی در زمینه احقاق حقوق مسلم ملت ایران و نیز فراهم کردن فضای مناسب برای رشد و پیشرفت همه منطقه رسید، از آمادگی تهران برای حل و فصل مسائل میان خود و آمریکا بر پایه چارچوب‌های بین‌المللی خبر داد؛ موضوعی که می‌تواند دو سناریو از روابط تهران و واشنگتن را در چشم‌انداز قرار دهد.

دو سناریو از روابط تهران و واشنگتن

به گزارش دنیای اقتصاد، در همین ارتباط مسعود پزشکیان عصر روز سه‌شنبه در گفت‌وگوی تلفنی با «محمد بن سلمان» ولیعهد پادشاهی سعودی، از مواضع صریح و پشتیبانی‌های عربستان در دوران تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به ایران و نیز همکاری‌های صمیمانه خادم‌الحرمین الشریفین برای مدیریت وضعیت آن دسته از حجاج ایرانی که پروازهای بازگشت آن‌ها دچار اختلال شد، صمیمانه قدردانی کرد.

رئیس‌جمهور با اشاره به زمینه مداخله آمریکا در رخدادهای اخیر، از نفی هرگونه اقدام رژیم صهیونیستی بدون اجازه و هماهنگی با این کشور تا حمله نظامی به ایران در میانه مذاکرات با آمریکا و سپس حمایت همه‌جانبه تا مشارکت مستقیم ایالات متحده در تجاوز نظامی به خاک کشورمان افزود: جمهوری اسلامی ایران ناچار شد برای پاسخ به مشارکت مستقیم آمریکا در حمله به تمامیت ارضی ایران، به پایگاه آن‌ها در خاک کشور دوست و برادر قطر حمله موشکی انجام دهد.

پزشکیان با بیان اینکه باور جدی داریم که آمریکا و رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد اختلاف و دشمنی میان کشورهای اسلامی هستند، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران به دنبال تقویت وحدت و صلح در منطقه است و آن‌ها را زمینه تسریع و تعمیق توسعه می‌داند؛ مسیری که رژیم صهیونیستی به دنبال اخلال در آن است.

رئیس‌جمهور اظهار امیدواری کرد که بتوان در چارچوب قواعد بین‌الملل به توافقات منطقی در زمینه احقاق حقوق مسلم ملت ایران و نیز فراهم کردن فضای مناسب برای رشد و پیشرفت همه منطقه رسید و گفت: ایران به فکر تقابل با هیچ‌کدام از کشورهای اسلامی و همسایگان خود نیست و امیدوارم رژیم صهیونیستی که دائم در منطقه در حال آتش‌افروزی است نیز با تکیه بر چارچوب‌های بین‌المللی سر جای خود نشانده شود. ایران آماده حل و فصل مسائل میان خود و آمریکا بر پایه چارچوب‌های بین‌المللی است و هرگز خواسته‌ای فراتر از حقوق خود ندارد؛ در این مسیر از هر گونه مساعدت کشورهای دوست و برادر خود استقبال می‌کنیم.

ولیعهد پادشاهی سعودی نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با اشاره به اینکه عربستان از ابتدا همه اقدامات رژیم صهیونیستی علیه ایران را محکوم کرد، افزود: علاوه بر تلاش برای ایجاد وحدت در میان همه کشورها برای محکومیت این تجاوز، تلاش‌های زیادی برای رایزنی با کشورهای مختلف در راستای اعمال فشار به اسرائیل و توقف حملات او داشتیم.

محمد بن‌سلمان با بیان اینکه عربستان به‌طور واضح و صریح حمله آمریکا به ایران را نیز محکوم کرد، اظهار کرد: همچنین تاکید کردیم که ما و هیچ‌کدام از کشورهای منطقه آسمان خود را برای هیچ اقدامی علیه ایران باز نکرده و نخواهیم کرد و از پایگاه‌های آمریکا در کشورهای ما نیز عملیاتی علیه ایران صورت نخواهد گرفت؛ با این اوصاف حمله به پایگاه آمریکا در خاک قطر را نقض آشکار تمامیت ارضی این کشور تلقی ولی در عین حال معذورات شما را نیز برای پاسخ به حمله آمریکا درک می‌کنیم.

ولیعهد عربستان سعودی با اشاره به اینکه آمریکا به وضوح خواستار کاهش تنش‌هاست و اسرائیل را نیز تحت فشار گذاشته است تا به آتش‌بس پایبند باشد، اظهار امیدواری کرد که اولا هیچ اتفاقی باعث آغاز دوباره درگیری‌های نظامی نشود و دوما مذاکرات میان ایران و آمریکا هر چه سریع‌تر آغاز و به نتیجه برسد تا منشأ نگرانی‌ها از بین برود.

از زاویه تاکید پزشکیان بر حل مسائل میان ایران و آمریکا از یکسو و ابراز امیدواری بن سلمان برای آغاز هرچه سریع‌تر مذاکرات بین تهران و واشنگتن است که می‌توان دو سناریو از چشم‌انداز روابط ایران و آمریکا در چند ماه آینده را ترسیم کرد:

سناریوی اول؛ ادامه مذاکرات نیمه‌کاره

محتمل‌ترین سناریویی که می‌توان از اظهارات رئیس‌جمهور ایران به دست داد، ادامه مذاکرات با آمریکا ظرف چند هفته آینده است. مذاکراتی که قرار بود دور ششم آن در روز یکشنبه ۲۶خرداد به میزبانی سلطان‌نشین عمان آغاز شود، اما تجاوز اسرائیل در بامداد جمعه ۲۴خرداد آن را به تعبیر سیدعباس عراقچی نابود کرد.

با این حال برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که وضعیت شکننده کنونی نمی‌تواند تداوم داشته باشد، جز اینکه طرفین به مسیر دیپلماسی بازگردند. اظهارات عراقچی درباره اینکه زمانی میز مذاکره معنا دارد که ابتدا حملات متوقف شود و سپس حق ایران برای غنی‌سازی به رسمیت شناخته شود، بیانگر تمایل تهران به تداوم مسیر دیپلماسی است.

در طرف آمریکایی نیز این تمایل وجود دارد. اظهارات ترامپ را مبنی بر اینکه چین می‌تواند از ایران نفت بخرد، برخی کارشناسان به معنای یک نرمش اولیه با وجود تجاوز این کشور به تاسیسات هسته‌ای ایران ارزیابی کرده‌اند. با این حال چشم‌انداز این مذاکرات بدون به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران نمی‌تواند نتیجه مورد نظر ایران را کسب کند و محتمل است که طرفین تا بازه زمانی مهر ماه موعد مکانیسم ماشه این روند را طی مذاکرات چندباره امتحان کنند.

سناریوی دوم؛ به سوی توافق جامع

سناریوی محتمل دیگر البته با حفظ تردیدها در شرایط کنونی، خیز ایران و آمریکا برای رسیدن به یک توافق جدید و جامع‌تر از چارچوبی است که از ۲۳فروردین مورد گفت‌وگوی عراقچی و ویتکاف بوده است. توافقی که اگرچه پایه آن پرونده هسته‌ای است، اما می‌تواند ابعاد و دامنه‌های جدیدی به ویژه پس از درگیری ۱۲روزه ایران و اسرائیل پیدا کند.

از جمله سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در ایران، امنیت در خلیج‌فارس و دریای سرخ که برای هر دو طرف دربردارنده منافع کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. اگرچه نیل به چنین سناریویی محتمل است، اما بستگی به رویکرد آمریکا در ارتباط با مساله هسته‌ای دارد. پذیرش حق غنی‌سازی ایران و تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای در خاک ایران که می‌تواند روابط ایران و شورای همکاری را در مدل همکاری منطقه‌ای تقویت و توسعه دهد، پیش‌شرط این توافق جامع است. بدیلی برای دیپلماسی به‌عنوان مسیر پایدار وجود ندارد، اگر آمریکا تضمین‌های معتبر ارائه کند.