برنج جهانی ارزان، اما برنج سفره ایرانی گران‌تر از همیشه
قیمت جهانی برنج در بازارهای هند، تایلند و ویتنام سقوط کرده و به پایین‌ترین سطح پنج‌سال اخیر رسیده است، اما در ایران هنوز بهای برنج سر به فلک می‌کشد.
در حالی‌که قیمت جهانی برنج در بازارهای بین‌المللی طی ماه‌های اخیر سقوط چشمگیری داشته، مصرف‌کنندگان ایرانی همچنان باید برای خرید هر کیلو برنج مبالغی چند برابر بپردازند.
اخبار سبز کشاورزی؛ پرسش اینجاست که چرا با وجود کاهش قیمت در هند، تایلند و ویتنام، بازار ایران هیچ واکنشی به این موج ارزانی نشان نمی‌دهد؟
افت تاریخی قیمت جهانی برنج در بازارهای آسیایی
طبق گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، قیمت جهانی برنج در اکتبر ۲۰۲۵ به حدود ۱۰.۱ دلار برای هر ۱۰۰ کیلوگرم رسیده؛ کمترین رقم از سال ۲۰۱۹ تاکنون. این کاهش، نتیجه افزایش تولید در هند و ویتنام است؛ کشورهایی که در ماه‌های اخیر با برداشت‌های بی‌سابقه روبه‌رو بوده‌اند.
اما شاخص جهانی تنها یک میانگین است و قیمت واقعی بازار با توجه به نوع و کیفیت برنج متفاوت است. برای نمونه، برنج هندی پنج‌درصد شکسته در حال حاضر حدود ۳۲۰ دلار به ازای هر تُن معامله می‌شود. برنج ویتنامی حدود ۴۰۰ دلار و نوع ممتاز تایلندی نزدیک به ۴۴۰ دلار قیمت دارد.
چرا برنج ارزان جهانی در مسیر واردات گران می‌شود؟
برای درک بهتر تفاوت، مسیر واقعی یک تُن برنج هندی تا رسیدن به سفره ایرانی را مرور کنیم:
- خرید از هند: ۳۲۰ دلار
- حمل‌ونقل تا بندرعباس: ۵۰ دلار
- بیمه و هزینه بندر: ۱۵ دلار
- مجموع تا ورود به بندر ایران: ۳۸۵ دلار
- مالیات و گمرک (۱۰٪): ۳۸.۵ دلار
- خدمات بندری و ترخیص: ۱۵ دلار
- حمل داخلی و بسته‌بندی: مجموعاً ۷۵ دلار
- سود عمده‌فروش و خرده‌فروش تا خرده‌فروشی نهایی: حدود ۱۳۴ دلار
به این ترتیب، قیمت نهایی هر تُن برنج وارداتی در ایران به حدود ۶۴۷ دلار می‌رسد؛ یعنی هر کیلو تقریباً ۰.۶۵ دلار.
معمای اختلاف قیمت برنج در سفره ایرانی
اگر این رقم را با نرخ‌های مختلف ارز مقایسه کنیم، نتیجه خیره‌کننده است:
- با دلار نیما (۲۸,۵۰۰ تومان): حدود ۱۸,۴۰۰ تومان برای هر کیلو برنج
- با دلار آزاد (۱۱۰,۰۰۰ تومان): حدود ۷۱,۰۰۰ تومان برای هر کیلو برنج
در حالی‌که قیمت‌های فروش در بازار ایران اغلب بالاتر از این محاسبات است، سؤال کلیدی این است: اختلاف بین قیمت جهانی برنج و نرخ‌های داخلی به جیب چه کسانی می‌رود؟
حلقه‌های گمشده زنجیره قیمت؛ از واردکننده تا خرده‌فروش
کارشناسان معتقدند علت اصلی شکاف قیمتی در برنج خارجی، در ساختار توزیع و واسطه‌گری‌های چندگانه نهفته است. هزینه‌های حمل‌ونقل، انبارداری، مجوزها، و سودهای چند مرحله‌ای باعث می‌شود کالایی که در مبدا ارزان است، در مقصد به کالایی لوکس تبدیل شود.
افزایش نرخ ارز، مالیات‌های غیرشفاف و نبود نظارت منسجم نیز به تورم این قیمت دامن می‌زنند؛ وضعیتی که حتی با کاهش قیمت جهانی برنج نیز تغییر محسوسی در بازار ایران ایجاد نمی‌کند.
جمع‌بندی: برنج جهانی ارزان، اما سفره ایرانی گران‌تر از همیشه
با ادامه سقوط قیمت جهانی برنج، انتظار می‌رود دولت و نهادهای نظارتی در ایران با اصلاح زنجیره واردات و کنترل سودهای نامتعارف، این شکاف را کاهش دهند. در غیر این صورت، مصرف‌کننده ایرانی همچنان باید هزینه بی‌منطقی را برای کالایی بپردازد که در بازار جهانی به ارزان‌ترین سطح سال‌های اخیر رسیده است.
