رفتارشناسی حیوانات؛ سفری به دنیای تیمارگری و حفاظت از گربه‌سانان
گفتگویی جالب با یک رفتارشناس حیوانات درباره رازهای دنیای گربه‌سانان، حفاظت از گربه‌سانان و آنچه برای نجات آن‌ها باید انجام دهیم.
در این مصاحبه اختصاصی، خانم باغانی، رفتارشناس و تیمارگر حیوانات، از وضعیت بحرانی گربه‌سانان در ایران، نقش حیاتی تیمارگران متخصص، و توصیه‌هایی برای حفاظت از حیات وحش می‌گوید.
اخبار سبز کشاورزی؛ با ما همراه باشید تا از نزدیک با چالش‌ها و راهکارهای حفظ این گونه‌های ارزشمند آشنا شوید.
از چه زمانی و با چه انگیزه‌ای به حوزه رفتارشناسی و تیمارگری حیوانات روی آوردید؟
خانم باغانی: من طی پنج سال گذشته، دوره‌های رفتارشناسی و تیمارگری را در سه سطح مقدماتی، تخصصی و حرفه‌ای گذرانده‌ام. حدود یک سال است که به‌صورت رسمی فعالیتم را آغاز کرده‌ام و در کنار آن به اطلاع‌رسانی عمومی نیز پرداخته‌ام.
انگیزه اصلی من این است که نشان دهم حضور یک تیمارگر و رفتارشناس در محیط‌هایی که حیوانات در اسارت یا نیمه‌اسارت نگهداری می‌شوند، نه‌تنها مهم، بلکه ضروری است.
حیوانات بیمار در چنین محیط‌هایی برای درمان نیاز به آرامش و دوری از استرس دارند. استفاده مکرر از بیهوشی یا آرام‌بخش برای معاینه، می‌تواند به تشدید بیماری، افزایش پرخاشگری و حتی آسیب‌های جدی‌تر منجر شود.
منظورتان از رفتارشناسی در این حوزه چیست و هدف آن را چگونه تعریف می‌کنید؟
خانم باغانی: رفتارشناسی در این حوزه، به معنای درک دقیق رفتارهای طبیعی گربه‌سانان است. هدف این علم، بهبود سلامت جسمی و روانی حیوانات، به‌ویژه در باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری است. با شناخت درست رفتار، می‌توان شرایط نگهداری را به‌گونه‌ای تنظیم کرد که استرس حیوانات کاهش یابد.
از نظر شما، وضعیت گربه‌سانان مانند شیر و ببر در حیات وحش ایران چگونه است؟
خانم باغانی: شیر و ببر ایرانی که زمانی از زیباترین گونه‌های حیات وحش ایران بودند، متأسفانه به دلیل شکار بی‌رویه و نابودی زیستگاه منقرض شدند. یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) نیز در شرایط بحرانی قرار دارد. خوشبختانه جمعیت پلنگ ایرانی نسبتاً مطلوب است، اما همچنان نیاز به حفاظت جدی دارد.
شما به عنوان یک رفتارشناس حیوانات، چه توصیه‌ای به افراد علاقه‌مند به این حوزه دارید؟
خانم باغانی: صادقانه بگویم، خودم را کارشناس نمی‌دانم و این تعبیر را لطف شما می‌دانم. اما واقعیت این است که تیمارگری شغلی بسیار دشوار است. علاوه بر علاقه، باید از هیچ حیوانی نترسید، صبر بالا داشته باشید و با قلبی مهربان وارد این مسیر شوید.
شما با حیواناتی سروکار دارید که قدرت بدنی‌شان چندین برابر انسان است و نمی‌توان هرگز به رفتارشان اطمینان کامل داشت. ممکن است ماه‌ها برای تیمار یک حیوان زمان بگذارید و تنها با خلوص نیت و صبر می‌توانید در این مسیر بمانید.
آیا سازمان یا ارگان خاصی، غیر از سازمان حمایت از حیوانات، به این حیوانات کمک یا حمایتی می‌کند؟
خانم باغانی: برخی باغ‌وحش‌ها مانند باغ‌وحش ارم، پارک پردیسان و مجموعه‌ی مایا که در حال حاضر در آن فعالیت دارم، با اصلاح روش نگهداری، به شکل غیرمستقیم در حفظ گونه‌ها نقش ایفا می‌کنند. علاوه بر آن، نهادهای مردمی، چه به صورت مستقل و چه با همکاری ارگان‌ها، بسیار مؤثر بوده‌اند.
اما در نهایت، مسئولیت اصلی حفظ حیات وحش بر عهده اداره محترم محیط زیست است و هر نوع فعالیتی باید زیر نظر این سازمان صورت بگیرد.
شما چه توصیه‌ای به مردم در مواجهه با این حیوانات دارید؟
خانم باغانی: مردم ایران آن‌قدر فهیم هستند که نیازی به توصیه نیست، اما یک خواهش دارم: در صورت برخورد با حیوانات وحشی در طبیعت، آرامش خود را حفظ کنند، رفتار ناگهانی انجام ندهند، وارد قلمرو حیوانات نشوند و اگر در مسیرهایی مانند محور سمنان تردد می‌کنند، برای حفظ جان یوزپلنگ‌ها آهسته رانندگی کنند.
علت مرگ و میر این گربه‌سانان را در محیط طبیعی یا در اسارت، در چه عواملی می‌بینید؟
خانم باغانی: در طبیعت، جدا شدن از گله، بیماری یا از دست دادن قدرت شکار دلایل مرگ حیوانات هستند. در اسارت، کهولت سن و بیماری از دلایل اصلی تلف شدن حیوانات محسوب می‌شوند.
به نظر شما، مطبوعات، نشریات و رسانه‌ها چه نقشی در حمایت از گونه‌های مختلف این حیوانات دارند؟
خانم باغانی: رسانه‌ها، نشریات و مطبوعات نقش بسیار مهمی در فرهنگ‌سازی دارند. آن‌ها می‌توانند با آموزش هدفمند، هم کودکان و هم بزرگسالان را نسبت به اهمیت حفاظت از حیوانات آگاه کنند. امیدوارم این مأموریت مهم را جدی بگیرند.
در سطح کشور، چه تعداد مربی و رفتارشناس حیوانات و حامی این گونه‌ها فعال هستند؟ آیا این تعداد کافی است؟
خانم باغانی: علم حیات‌وحش در ایران هنوز بسیار نوپا و ضعیف است. حتی رشته دامپزشکی نیز نسبتاً تازه‌کار است. برای یادگیری حرفه‌ای تیمارگری و رفتارشناسی، معمولاً نیاز به تحصیل در خارج از کشور وجود دارد. متأسفانه تعداد تیمارگران در ایران بسیار محدود و انگشت‌شمار است.
در پایان، اگر توصیه و صحبت خاصی برای جامعه حیوان دوست کشور دارید، بفرمایید.
خانم باغانی: خواهشم از رسانه‌ها و مردم این است که: در آگاه‌سازی درباره وضعیت گربه‌سانان در خطر مانند یوز و پلنگ بیشتر تلاش کنند. شرایط نگهداری نامناسب در باغ‌وحش‌ها یا مراکز خصوصی را اطلاع‌رسانی کنند.
مردم را از خرید و نگهداری غیرقانونی حیوانات وحشی بازدارند. حتی یک قدم کوچک، مانند آموزش اعضای خانواده، می‌تواند آغاز راهی برای حفاظت از گونه‌ها باشد.
بیشتر بخوانید: توقیف برای سگ‌گردانی آغاز شد!
