امنیت زیستی در مرغداری‌ها

اخبار سبز کشاورزی؛ اقتصاد صنعت مرغداری و واحدهای درگیر را به چالش و گاه به تعطیلی می‌کشاند. متاسفانه در ایران کار فرهنگ‌سازی ترویجی در این مورد صورت نگرفته است که همگان در همه حالت هشیار باشند و آگاه شوند که چه عملیاتی باید انجام دهند تا مرغداری‌ها از معرض ورود پرندگان دور باشند؛ واکسیوناسیون به موقع و دقیق انجام گیرد، دامپزشکی محل در اسرع‌وقت در جریان هر نوع اتفاق غیرمتعارف مربوط به آن قرار گیرند و ... . شیوع بیماری آنفولانزای پرندگان می‌تواند موجب آسیب به تولید، فرآوری و توزیع گوشت مرغ گردد.

معمولاً این بیماری توسط پرندگان‌وحشی که بیشتر آنان مهاجر هستند؛ منتقل می‌شود و صنعت مرغداری را در جهان تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بسیار مشاهده شده که مرغداران ناچار از نابود کردن میلیون‌ها قطعه مرغ گردیدند و متحمل ضررهای اقتصادی کلانی شده‌اند.

ویروس آنفولانزای پرندگان از راه فضولات و یا دستگاه تنفسی پرندگان آلوده منتقل گردیده و می‌تواند در فضای خنک تا چند هفته زنده بماند. در حال‌حاضر به دلیل شرایط آب و هوایی سرد، میلیون‌ها پرنده وحشی در حال مهاجرت به مناطق گرم و معتدل هستند، بنابراین مرغداران باید مراقبت‌های امنیتی زیستی را به شکلی حداکثری به اجرا درآورند.

چهارچشمی مواظب باشید

به دلیل ویروسی بودن این بیماری و جهش‌های پی‌درپی که منجر به خلق سویه‌های جدید می‌شود یکی از این سویه‌ها به نام HPAI می‌تواند موجب مرگ سریع پرندگان شود. یکی از علائم اولیه این بیماری کم‌اشتهایی و نخوردن آب و غذا توسط مرغ‌ها است که باید به آن توجه کرد.

در مرغ‌های تخمگذار نیز با کاهش تخم‌گذاری و بی‌حالی دیده می‌شود. سایر نشانه‌های اولیه بیماری هم شامل: ارغوانی شدن تاج، خوابیدن روی بستر، تورم در اطراف چشم‌ها و کم تحرکی است. بهترین اقدام برای کاهش پتانسیل انتقال HPAI، کم‌کردن امکان تماس بین پرندگان وحشی و مرغداری‌ها است. علاوه‌‌بر پرندگان وحشی، جانوران دیگری نظیر روباه و ...، که از گوشت این پرندگان تغذیه می‌کنند نیز می‌توانند موجب انتقال ویروس به مرغداری‌ها شوند.

به همین منظور توصیه‌هایی به شرح زیر به مرغداران ارایه می‌شود:

• مرغ‌ها و به‌ویژه آن دسته از پرورش‌دهندگانی که از روش باز و فضای آزاد استفاده می‌کنند، تا زمان خطر آلودگی، در محل سالن‌ها نگهداری شوند.

• کاهش و یا حذف موارد جذاب نظیر بقایای موادغذایی، آبخوری‌ها و ... از اطراف مرغداری‌ها، برای پرندگان وحشی و مهاجر صورت گیرد.

• در صورت تماس کارکنان مرغداری‌ها با پرندگان وحشی(زنده و یا مرده)، حداکثر پاک‌سازی و ضدعفونی را در لباس و دست‌ خود اجرا کنند.

• در صورت مشاهده پرندگان وحشی بیمار، مراتب به مراجع رسمی دامپزشکی اطلاع داده شود.

• در صورت ضرورت معدوم‌کردن لاشه پرندگان بیمار مراقبت‌های بهداشتی لازم رعایت شود.

دستورالعمل‌های ضروری

بهترین روش مقابله با این بیماری، داشتن یک برنامه امنیت‌زیستی در محل مرغداری است و آن رعایت کردن یک فاصله یا محدوده مکانی بین پرندگان سالم، محیط بیرون و مراجعانی است که احتمالاً وارد مرغداری می‌شوند، به همین منظور رعایت دستورالعمل‌های زیر ضروری است:

• حفظ فاصله و ممنوع کردن دسترسی به پرندگان و به حداقل رساندن رفت‌وآمدها در محدوده سالن‌ها.

• درصورت نزدیک بودن و مجاورت مرغداری‌ها و یا مکان‌هایی چون انبار موادغذایی، باید وسایل حمل‌ونقل از قبیل اتومبیل، کامیون‌ها و چرخ‌های آن‌ها کاملا ضدعفونی شوند.

• چنانچه پرندگان جدیدی برای پرورش تهیه و به واحد مرغداری تحویل می‌شود، باید حداقل به مدت 30 روز جدا از گله قبلی نگهداری شوند.

• از ابزار و ادوات سایر مرغداران استفاده نشود.

• مصرف‌کنندگان به‌منظور اطمینان از سلامت گوشت مرغ خریداری شده، باید به‌طور کامل آن را پخته نمایند.

جدا از وجود بیماری‌های اپیدمیک و کشنده نظیر آنفولانزا، موردهای مهم دیگری نیز می‌توانند در زمره تامین امنیت‌زیستی و ایجاد رفاه برای مرغ‌ها به‌شمار آیند.

رشد مستمر نیاز انسان به پروتئین‌های حیوانی که عملاً باعث بروز چالش‌هایی برای این صنعت می‌شوند، همه ساله رو به افزایش بوده و صنعت مرغداری را تحت‌فشار قرار می‌دهند.

جایگزینی‌ها

مشکلات عمده در این موضوع شامل رعایت رفاه مرغ‌ها، پایداری محیط‌زیست و ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی است که موجب کاهش روند رشد، افزایش هزینه‌ها، کم‌شدن بهره‌وری و گسترش بیماری‌ها است. بنابراین، ضرورت دارد که به‌منظور دفع این عوامل، جایگزین‌هایی انتخاب کنیم که تعدادی از آن‌ها به شرح زیر هستند:

پروبیوتیک‌ها و ترکیبات مکمل؛ افزودن پروبیوتیک، مواد معدنی، ویتامین‌های قابل جذب سریع، حفظ pH مناسب دستگاه گوارش مرغ‌ها و تقویت جمعیت میکروبی آن، کمک شایانی به سلامت پرندگان می‌کند که پروبیوتیک‌ها نیز می‌توانند موجب تعادل در دستگاه گوارش و حذف عوامل بیماری‌زا در آن شوند.

واکسیناسیون؛ انواعی از واکسن‌ها اعم‌از تزریقی یا خوراکی در بهبود ایمنی زیستی پرندگان و ضریب تبدیل آن موثرند و لزوماً باید آن را در زمان مناسب به کار برد.

ضایعات جانبی مواد غذایی؛ به‌طور کلی می‌توان از ضایعات غذایی به جا مانده در کارخانه‌های تولید غذا ازقبیل کارخانه‌های صنایع آبمیوه، دانه‌های روغنی از قبیل کلزا و روغن زیتون، بقایای پس از فرآوری گوجه‌‌فرنگی و مواد مشابه به‌عنوان بخشی از جایگزینی موادغذایی معمولی استفاده کرد.

درنهایت آنچه بتواند به سلامت و ایمنی پرنده‌ها کمک نماید، با استفاده از نظر کارشناسان قابل اجرا بوده و در تامین نیاز غذایی انسان‌ موثر است.