دلالان تخم مرغ؛ عامل گرانی سرسام‌آور یا قربانی نظام توزیع؟
کشف پشت پرده سودهای کلان دلالان تخم مرغ و شکاف فاحش بین قیمت مصوب و بازار. چرا قیمت تخم مرغ با وجود مازاد تولید، همچنان بالاست؟
با ورود به فصل تابستان، انتظار می‌رفت قیمت تخم مرغ کاهش یابد، اما مشاهدات میدانی خلاف این تصور را نشان می‌دهد. در کمال تعجب، قیمت‌ها در سوپرمارکت‌ها روند صعودی داشته و برخی از برندهای معتبر نیز از توزیع محصول خودداری می‌کنند.
اخبار سبز کشاورزی؛ این در حالی است که میزان تولید تخم مرغ افزایش یافته و قیمت مصوب آن برای مصرف‌کننده، بسیار پایین‌تر از ارقام اعلام شده در فروشگاه‌ها است.
شکاف قیمتی عجیب؛ از درب مرغداری تا سفره مردم
با گرم شدن هوا و کاهش احتمالی مصرف، انتظار می‌رفت قیمت تخم مرغ نیز روند نزولی داشته باشد. اما بررسی‌ها حاکی از تفاوت چندبرابری بین قیمت مصوب و قیمت عرضه در فروشگاه‌ها است. این اختلاف فاحش، گمانه‌زنی‌ها را درباره دخالت دست‌های پشت پرده در گرانی تخم مرغ، از مبدأ تولید تا مقصد مصرف، افزایش داده است.
قیمت مصوب تخم مرغ: ابزاری ناکارآمد در برابر سودجویی دلالان
بر اساس گزارش‌های رسمی، قیمت مصوب هر کیلوگرم تخم مرغ در درب مرغداری ۶۱ هزار تومان و برای مصرف‌کننده ۷۲ هزار تومان تعیین شده است. اما مشاهدات میدانی و فروشگاه‌های آنلاین نشان می‌دهد که قیمت هر شانه تخم مرغ به طور متوسط بین ۱۳۰ تا ۱۸۰ هزار تومان متغیر است. این تفاوت چشمگیر، پرسش‌های جدی را درباره چرایی عدم رعایت قیمت مصوب و سودهای کلان واسطه‌ها مطرح می‌کند.
تولید مازاد و زیان مرغداران؛ تناقضی در بازار تخم مرغ
حمیدرضا کاشانی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغداران میهن، در این باره توضیح می‌دهد که قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ درب مرغداری حدود ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان است که پایین‌تر از نرخ مصوب و هزینه‌های واقعی تولید می‌باشد. با این حال، قیمت مصرف‌کننده تغییری نکرده و همچنان حدود ۱۷۰ هزار تومان عرضه می‌شود.
وی همچنین اشاره می‌کند که در ماه تیر، ۱۲۰ هزار تن تخم مرغ تولید شده که ۳۰ هزار تن آن مازاد بر نیاز کشور بوده است. این مازاد تولید و شرایط روانی بازار، منجر به زیان ۳ هزار میلیارد تومانی مرغداران در تیرماه شده و بی‌ثباتی بازار را تشدید کرده است.
نقش زنجیره واسطه‌ها در افزایش قیمت تخم مرغ
خروج قیمت تخم مرغ از چارچوب قیمت مصوب و افزایش چند برابری آن پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده، نشان‌دهنده نقش پررنگ واسطه‌ها در این زنجیره است. از جمع‌آوری‌کننده گرفته تا عمده‌فروش، توزیع‌کننده و خرده‌فروش، هر کدام سودی را به قیمت اضافه می‌کنند که مجموع این سودها، قیمت نهایی را به شدت افزایش می‌دهد. حتی در مواردی، دلالان با احتکار و ایجاد کمبود مصنوعی، قیمت‌ها را در زمان مازاد تولید نیز بالا نگه می‌دارند.
نبود شفافیت؛ بستری برای سوءاستفاده در بازار تخم مرغ
به نظر می‌رسد فقدان شفافیت کافی در هزینه‌ها و سودهای هر مرحله از توزیع، زمینه را برای سوءاستفاده فراهم کرده است. در حالی که بسیاری از تولیدکنندگان معتقدند قیمت مصوب با هزینه‌های واقعی تولید همخوانی ندارد و باعث زیان آنها می‌شود، این مسئله می‌تواند انگیزه تولید را کاهش دهد.
مقایسه قیمت تخم مرغ فله‌ای و بسته‌بندی شده
مشاهدات نشان می‌دهد که تخم مرغ‌های بسته‌بندی شده با برند مشخص، کد بهداشتی و تاریخ مصرف، معمولاً گران‌تر از تخم مرغ‌های فله‌ای یا شانه‌ای هستند. این تفاوت قیمت به دلیل هزینه‌های سورتینگ، بسته‌بندی، برندینگ و رعایت استانداردهای بهداشتی توجیه‌پذیر است.
چندگانگی نهادهای نظارتی؛ مانع اصلی کنترل بازار
یکی از عوامل اصلی مشکل در نظارت بر این بازار، چندگانگی و عدم هماهنگی نهادهای نظارتی و تداخل وظایف سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف است. وزارت جهاد کشاورزی در بخش تولید، وزارت صمت در تنظیم بازار و نظارت، سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، تعزیرات حکومتی و اتحادیه‌ها و اصناف، همگی در امر نظارت دخیل هستند. این پراکندگی وظایف مانع از وجود یک نهاد واحد و قاطع برای نظارت بر کل زنجیره توزیع می‌شود و تخلفات را تسهیل می‌کند.
جریمه‌های ناچیز در برابر سودهای کلان؛ چرا گران‌فروشی ادامه دارد؟
جریمه‌های تعیین شده برای گران‌فروشی، بازدارندگی لازم را ندارند، چرا که سود حاصل از این تخلفات بسیار بیشتر از جریمه‌های احتمالی است.
همچنین، بازرسی‌های مقطعی به دلالان فرصت می‌دهد تا در فواصل زمانی بدون نظارت، قیمت‌ها را دستکاری کنند. علاوه بر این، مصرف‌کنندگان نیز اغلب به اطلاعات کافی درباره قیمت‌های مصوب و منطقی دسترسی ندارند و تشخیص گران‌فروشی برایشان دشوار است.
راهکارهای اصلاح ساختار توزیع و کاهش قیمت تخم مرغ
عدم نظارت کافی بر زنجیره توزیع و فعالیت واسطه‌ها، عامل اصلی گرانی تخم مرغ است. تا زمانی که این ساختار اصلاح نشود و نظارت قاطع و شفاف اعمال نگردد، حتی با وجود مازاد تولید، شاهد قیمت‌های بالا خواهیم بود. کوتاه کردن زنجیره توزیع و حمایت از فروش مستقیم توسط مرغداران، مانند عرضه از طریق فروشگاه‌های بزرگ تعاونی، می‌تواند در کاهش قیمت تخم مرغ موثر باشد.
همچنین، اعمال جریمه‌های بازدارنده، پیگیری قاطع تخلفات و الزام به درج قیمت تولیدکننده، مصرف‌کننده و عمده‌فروشی در تمام مراحل توزیع، به شفافیت و نظارت دقیق‌تر کمک خواهد کرد.
