حفظ میراث 50 میلیون ساله هیرکانی در گرو ارتقای آگاهی
جنگل های هیرکانی، این میراث طبیعی سبز و باشکوه با قدمتی۵۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگلهای جهان به‌شمار می‌روند
جنگلهای هیرکانی، این میراث طبیعی سبز و باشکوه با قدمتی۵۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگلهای جهان به‌شمار می‌روند و از آنها به‌عنوان موزه طبیعی و زنده دنیا یاد می‌شود.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، آنها در سراسر چهار استان مازندران، گیلان، گلستان و سمنان پراکنده‌اند و گفته می‌شود 1/5 تا دو میلیون هکتار وسعت دارند. البته همه این گستره به دلایلی همچون تخریب و دخل و تصرف‌هایی که در آنها شده، قابل ثبت در فهرست جهانی نبود، لذا فقط حدود یک‌هشتم از آن به ثبت رسید که از این میزان، ۱۵۰هزار هکتار به‌عنوان عرصه و ۹۰هزار هکتار نیز به‌عنوان سایت‌های اصلی ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی، در‌نظر گرفته شده است.
در روز پنجم جولای ۲۰۱۹ برابر ۱۴ تیر ۱۳۹۸ و در چهل و سومین اجلاس کارگروه میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو) که در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان برگزار شد، مناطقی از جنگلهای هیرکانی یا جنگلهای شمال، تحت نام میراث طبیعی ایران، با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN)، ثبت جهانی شد و در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.
بیشتر بخوانید: سوء‌مدیریت جنگلهای هیرکانی را آب می‌کند
این جنگل پهناور که زمانی تمامی اروپا را نیز در بر گرفته بود اکنون به نام ایران ثبت جهانی شده است.
اکنون تنها فسیل‌هایی از این جنگل هیرکانی در اروپا باقی است
اروپا به تدریج جنگل هیرکانی خود را از دست داد و اکنون تنها فسیل‌هایی از این جنگل باستانی در اروپا باقی است. از جنگل های هیرکانی با نام فسیل زنده یا موزه طبیعی نیز یاد می شود زیرا بسیاری از گونه های گیاهی موجود نظیر گونه های انجیلی در این جنگل ها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می شوند.
عمر جنگل هیرکانی از جنگلهای آمازون، گینه و سوماترا هم بیشتر است
یک پژوهشگر بین المللی آب و خاک در خصوص اینکه آیا برای جنگلی باستانی می‌توان جایگزینی یافت، می گوید: جنگلی که میلیون‌ها سال سختی های طبیعت را پشت سر گذارده و همچون فسیل زنده بازگوکننده تاریخ طبیعت است. عمر این جنگل، حتی از جنگلهای آمازون، گینه و سوماترا که برای بسیاری از افراد نام‌آشنایند هم بیشتر است و مشابه جنگلهای هیرکانی در اروپا بوده که براثر عصر یخبندان دوران چهارم از میان رفته‌اند و عموم جنگلهای کنونی اروپا دست کاشت هستند.
سابقه تاریخی جنگل های هیرکانی به دوران سوم زمین شناسی مرتبط است
دکتر محمد اسماعیل اسدی گفت: شواهد علمی نشان می دهند که سابقه تاریخی این جنگل ها به دوران سوم زمین شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورها مرتبط است، در جنگل های معتدل و آمیخته هیرکانی به دلیل حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد گونه های گیاهی زیادی وجود دارد. بیش از ۸۰ گونه درختی پهن برگ، چهار گونه سوزنی برگ و ۵۰ گونه درختچه‌ای تاکنون در آن شناسایی شده است.
وی یادآور شد: از مهم ترین گونه های گیاهی در جنگل های هیرکانی بین درختان می توان به راش، ممرز، بلوط، توسکا، انجیلی، افرا، آزاد، نمدار، بارانک، نارون، زبان گنجشک، انجیر، لرگ و سرخدار و بین گونه های درختچه ای به آلوچه وحشی، انار، شمشاد، ولیک، ازگیل، جل، خاس، گالش انگور، سیاه تنگرس طبی و خرمندی، در میان گونه های جانوری می توان به پلنگ، گراز، خرس، گرگ، مارال، روباه، شغال، سمور، سیاه گوش، خرگوش، موش جنگلی، راسو، قوچ، سنجاب، شوکا، کل، بز و در میان ساکنان آسمانی زیباترین جنگل های زمینی بهشت هیرکان یعنی پرندگان می توان به توکا، دارکوب، سار، سینه سرخ، سسک، چرخ ریسک، قرقاول، سهره، بلدرچین، قوش، دال (کرکس)، کبک، اردک نوک پهن و اردک اره، کبوتر جنگلی، عقاب و جغد اشاره کرد.
حفاظت از جنگل های هیرکانی به‌عنوان گنجینه ای ملی بر ما واجب است
این پژوهشگر بین المللی آب و خاک بیان کرد: تنوع اقلیمی، گونه ای و اکوسیستمی موجب شده این جنگل ها در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد باشند و حفاظت از آنها را به عنوان گنجینه ای ملی بر ما واجب کرده است.
اسدی تاکید کرد: آثار طبیعی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌شوند از طراحی و اجرای برنامه‌های راهبردی و جامع مدیریتی برخوردار می‌شوند که این برنامه‌ها شامل اقدامات حفاظتی و شیوه‌های نظارتی متناسبی است که با توجه به شرایط حاکم بر منطقه طراحی و اجرا می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه تنها ثبت جهانی یک اثر بدون اینکه چرایی ثبت اثر، اهمیت و ارزشمندی آن به مردم شناسانده شود، فایده‌ای ندارد، گفت: بسیاری از مردم، گونه‌های درختی بومی جنگل هیرکانی را نمی‌شناسند و این شناساندن ارزشمندی باید از محیط مهدکودک ها و مدارس آغاز و در سطح جامعه فراگیر شود و آن‌هم نه یک آموزش تشریفاتی و ظاهری بلکه باید در قالب یک آموزش اثربخش و کارا باشد.
چطور حافظ میراث 50 میلیون ساله هیرکانی باشیم؟
پژوهشگر بین المللی آب و خاک و دوستدار محیط زیست از گرگان تاکید کرد: همه ما می توانیم برای حفظ این میراث کهن ۵۰ میلیون ساله کمک بیشتری کنیم. همه ما این توانایی را داریم که بتوانیم از تنوع زیستی گیاهی و جانوری این فسیل زنده محافظت کنیم و همه باید روی آن تمرکز کنیم.
اسدی ابراز داشت: تک تک شهروندان می توانند در عادات روزانه خود تغییرات کوچکی ایجاد کنند، بدون اینکه آنکه تأثیر چشمگیری در سبک زندگی آنها بگذارد. این تغییرات کوچک روی هم انباشته شده و می توانند تاثیر گذار باشند. هر کس فقط برخی از این اقدامات پیشنهادی ساده مشروحه ذیل را انجام دهد باعث تغییر بزرگی در حفظ منابع طبیعی برای نسل های آینده خواهد شد. از همه عزیزانی که قلبشان برای محیط زیست ایران و به ویژه برای جنگلهای هیرکانی می تپد انتظار می رود این دغدغه را به منظور افزایش آگاهی عمومی با دیگران در میان بگذارند و خود همه موارد را رعایت کنند.
اجازه دهید گیاهان و جانوران در زیستگاه های طبیعی خود رشد کنند
وی در پاسخ به این سوال که چه پیشنهاداتی برای رعایت حفاظت از طبیعت هیرکانی دارید، توضیح داد: در طبیعت و در جنگلهای هیرکانی چیزی جز رد پا از خود باقی نگذاشته و چیزی جز عکس نگیرید. پارک های جنگلی ما زیستگاه مشترک ما و جانوران برای لذت بردن همه هستند. برای هیچ گونه حیات وحشی مزاحمت و ناراحتی ایجاد نکنیم. اجازه دهید گیاهان و جانوران زیبای ما در زیستگاه های طبیعی خود رشد کنند.
این پژوهشگر گلستانی ابراز داشت: همه ساله روز ۱۴ تیر به مناسبت روز ثبت جهانی این جنگلها به عنوان میراث جهانی در سازمان یونسکو جشن و مراسمی همگون و مطابق با رعایت پاکیزگی طبیعت در این جنگل در استان گلستان برگزار شود تا تأکیدی بر حفظ و صیانت هر چه بیشتر از این جنگل ها باشد.
ضرورت دوستی عامه مردم با جنگلها
اسدی از مسئولان امر خواست؛ تعدادی تابلو درباب معرفی پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارکهای جنگلی در ورودی پارک و در مناطق مختلف پارک به زبانهای فارسی و انگلیسی نصب شود تا گردشگران از قدمت و اهمیت این پارک و تنوع گونه های آن آگاه شوند و در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند، زمینه‌ای برای دوستی عامه مردم با جنگلها و همت بیشتر مسؤولان و مدیران محلی برای صیانت از جنگلها پدید می‌آید. همچنین تعدادی بروشور معرفی جنگل تحت عنوان فسیل زنده طبیعی چاپ شده و در صورت نیاز در اختیار گردشگران قرار داده شود. مضمون تابلوی ورودی پارک چنین باشد: به فسیل زنده دنیا موزه طبیعی جنگلهای ۵۰ میلیون ساله هیرکانی خوش آمدید.
وی خواستار ممنوعیت ورود وسایط نقلیه موتوری اعم از خودروهای شخصی و دولتی و موتورسیکلت تحت هر عنوانی به پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارکهای جنگلی تحت حفاظت شد و بیان کرد: مقامهای مسئول و دست اندرکاران نگهداری پارک نیز یا با دوچرخه و یا به صورت پیاده از جنگل بازدید کنند.
ثبت جهانی قسمتی از جنگلهای هیرکانی
این پژوهشگر بین المللی آب و خاک تاکید کرد: ثبت جهانی قسمتی از جنگلهای هیرکانی به مساحت ۳۰۷ هزار هکتار به صورت میراث طبیعی در یونسکو می‌تواند فرصت مناسبی برای حفظ و احیای جنگل، معرفی بیشتر این جنگلها به جهانیان، کشف پتانسیل‌ها و عینیت بخشیدن به استعدادهای مناطق جنگلی و درنهایت توسعه گردشگری باشد.
اسدی ابراز داشت: همچنین ثبت جهانی موجب ایجاد اشتغال برای مردم بومی و افزایش درآمد در بخش‌های محلی و ملی، ایجاد منافع مستقیم اقتصادی و نیز درآمدهای مکمل برای جوامع محلی، تقویت مشارکت جوامع محلی در فرآیند تصمیم‌گیری مربوط به تعیین نوع و میزان فعالیت‌ها، معرفی و شناخت توانمندی‌های استان‌های شمالی به گردشگران می‌شود، باید از این فرصت گرانبها استفاده کرده و تلاش بیشتری برای شناساندن این گنجینه کهن در رسانه ها و مطبوعات داشته باشیم.
وی پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارک های جنگلی را یک اکوسیستم طبیعی دانست و یادآور شد: مدیریت نگهداری آن نیز باید متناسب با قوانین طبیعت بوده و با مدیریت پارکهای شهری متفاوت است. این نکته ای است که باید شهرداری‌ها و مدیریت شهری به آن توجه ویژه داشته باشند.
برافروختن هر گونه آتش در جنگل های هیرکانی ممنوع شود
این دوستدار محیط زیست با اشاره به اینکه ایجاد و برافروختن هرگونه آتش در پارک جنگلی النگدره گرگان و همچنین سایر قسمت های جنگلهای هیرکانی به کلی باید ممنوع شود و با متخلفان برخورد قانونی صورت گیرد، افزود: وقتی در زمین جنگلی آتش روشن گردد دمای خاک جنگل به ۴۰۰ درجه سانتیگراد رسیده که در آن دما تمامی اندامکهای زنده و ریز جانداران خاک از بین می روند و در آن زمین تا سالیان سال هیچ گیاه و درختی رشد نخواهد کرد.
نخستین وظیفه ما حفظ خاک است
اسدی اضافه کرد: اگر درختی در جنگل بین برود می‌توانیم دوباره بکاریم، ولی اگر خاک عرصه از بین رود برای همیشه آن منطقه از دسترس خارج می‌شود. نخستین وظیفه ما حفظ خاک است و اجازه نداریم از خاک جنگل برداشت کنیم. برداشت خاک و بیرون بردن آن در هر شرایطی ممنوع است و باید سازمان جنگلها و اداره کل منابع طبیعی استان گلستان برخورد با این مهم را در دستور کار قرار دهد.
