دغدغه‌های زیست‌محیطی طرح گردشگری جزیره آشوراده

یکی از زیباترین شهرهای استان گلستان بندر ترکمن است که در ۲۵ کیلومتری مرکز استان گلستان قرار گرفته است و جزیره آشوراده و تالاب گمیشان یکی از دیدنی ترین نقاط آن محسوب می شود. جزیره آشوراده تنها جزیره ایرانی در دریای خزر و بخشی از خشکی شبه جزیره میانکاله است و از سال های گذشته اجرای طرح گردشگری آشوراده در آن مطرح بوده است و در هفته های اخیر مجوز ارزیابی زیست محیطی آن نیز صادر شد ولی برخی کارشناسان نسبت به اجرای این طرح انتقاداتی مطرح کردهاند.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایسنا ، یکی از طرح های زیست محیطی پر سروصدای دهه های اخیر «طرح گردشگری جزیره آشوراده» بوده است.

این پروژه در سال ۹۳ آغاز شد ولی در دولت دوازدهم در سال ۹۷ برای اولین بار اجرای آن به عنوان یکی از مصوبات سفر رییس جمهوری به استان گلستان با دستور مقام قضایی متوقف شد و بار دیگر در سال ۹۹ معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف این طرح را به دادستان گرگان ابلاغ کرد اما با وجود انتقادات وارد شده به این پروژه مانند فعالیت شرکت های پرورش ماهی در قفس در میانکاله، منشاء ریزگرد شدن آن و از بین رفتن محیط زندگی امن پرندگان، طرح گردشگری آشوراده موفق به کسب مجوز ارزیابی زیستمحیطی سازمان محیط زیست در دولت سیزدهم شد.

به جهت اهمیت این موضوع به ۱۱ نکته از صحبتهای حر منصوری - دیده بان میانکاله - درباره این تصمیم اشاره می کنیم:

*طرحی که برای جزیره آشوراده در نظر گرفته شده به عنوان طرح گردشگری متمرکز اصلا نسخه مناسبی برای هیچ کدام از مناطق حفاظت شده به ویژه منطقه بسیار حساسی مانند تالاب بینالمللی میانکاله و سایر زیستگاهها و تنوع حیات وحش آن نیست.

*جزیره آشوراده در منتهی علیه شرقی پناهگاه حیات وحش و ذخیره گاه زیست کره میانکاله قرار دارد و بخش مهمی از این منطقه حفاظت شده محسوب می شود که دستکاری در آن میتواند عواقب فاجعهباری داشته باشد.

*مهاجرت پرندگان به تالاب میانکاله در فصل پاییز و زمستان از سمت دیواره شرقی صورت می گیرد یعنی از آشوراده وارد میانکاله می شوند. به عبارتی یک کریدور بسیار مهمی برای ورود پرندگان مهاجر به این منطقه از سمت شمال است که با دستکاری منطقه باعث آسیب به آنها می شویم.

*منطقه آشوراده جزئی از ذخیرهگاه زیستکره میانکاله است. سالها قبل در زمان مدیریت دکتر ابتکار جلسات مختلفی درباره اجرای گردشگری در میانکاله بهویژه آشوراده با حضور صاحبنظران برگزار شد. در این جلسات تلاشهای بسیار شد تا اقامتگاهها و قسمت های سازهمحور از منطقه خارج شوند.

در نهایت سند پیشنهادی از طرف مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری در دولت قبل تدوین شد. بر اساس آن تمامی سکونتگاه ها و هر آنچه قرار بود در قالب سازه ساخته شود به سه ضلع بندر ترکمن، بندر گز و گمیشان برده شوند و صرفا مناطق برای گشت و گذار و طبیعت گردی داخل منطقه باشند.

*اواخر سال ۱۴۰۰ عزت الله ضرغامی - وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - درباره ساخت پلاژ و شهربازی و راهاندازی ورزش های آبی در این محدوده صحبت کرده بود این در حالیست که انجام این گونه اقدامات علاوه بر عواقب زیست محیطی، از نظر فنی هم نادرست است.

* از نظر فنی در قسمت غربی میانکاله به دلیل اشراف به خزر احداث پلاژ و انجام ورزش های آبی به لحاظ مسائل زیست محیطی کاملا اشتباه است. از سمت شرق در جزیره آشوراده هر نوع بارگذاری مانند پلاژ به عنوان مکانی برای ورزش های آبی، اشتباهی کاملا استراتژیک و از نظر فنی مردود است.

*تنها راهکار اجرای طرح گردشگری آشوراده و کاهش آسیب ها به این منطقه «اکوتوریسم» است. اکوتوریسم به نوعی اقدامی نرمافزاری است چراکه در این شیوه، گردشگری بدون ساخت و ساز انجام میشود و به نوعی یک سفر مسئولانه به مناطق حفاظت شده است که باعث افزایش و بهبود شاخص های زیست محیطی و اقتصادی مردم بومی می شود. هر نوع دستکاری و رد پای اکولوژیک در مناطق حفاظت شده خود به خود محکوم است و نباید این اتفاق به هر بهانه ای حتی گردشگری رخ دهد.

*اکوتوریسم از ۵۰ سال قبل به عنوان یک ابزار حفاظتی مطرح شده است و به مردم کمک می کند که عوامل و ارزش های طبیعی مان را حفظ کنیم. مردم محلی از این طریق «نان در می آورند» و اقتصادشان را تامین می کنند، بدین جهت با این روش خود به خود آن را بهتر از گذشته حفاظت می کنند تا منبع مالی و اقتصادیشان پایدار بماند.

*در اکوتوریسم با آموزش دادن به همان مردمی که تا آن لحظه داخل منطقه و بهره بردار بودند میتوان منطقه را حفظ کرد.

*بهره برداری پایدار در گردشگری باید با توجه به ظرفیت برد انجام شود. در واقع ظرفیت برد مشخص میکند که در یک منطقه حفاظت شده چند نفر در طول روز و با چه شرایطی می توانند از منطقه بازدید کنند.

شاید در یک فصل روزانه ۱۰۰ نفر بتوانند در منطقه ای حضور یابند و فصل دیگری که فصل حساسی است تنها ۲۰ نفر بتوانند بازدید کنند این در حالیست که در شکل گردشگری متمرکز برای این مسئله اصلا محدودیت وجود ندارد و به تعداد زیاد می توانند بازدید از منطقه را انجام دهند اما این کار میتواند عواقب سختی را داشته باشد.

*به طور قطع به منظور فراهم کردن شرایط برای بازدید تعداد زیادی از یک منطقه حفاظت شده به زیرساختهایی نیاز داریم که خود باعث دستکاری منطقه میشود.

دلیل اصلی حضور مردم در منطقه چشماندازهای طبیعی، حضور پرندگان و حیات وحش است که در صورت دستکاری خود به خود کمتر و کمتر میشود. درواقع منطقه عوامل معرفی کنندهای که باعث جذب گردشگر می شوند را در میان مدت و بلند مدت به قطعیت از دست خواهد داد و به جای بهره برداری، منطقه مصرف و تمام می شود در نهایت نیز به پایان خواهد رسید.