زنبورداری صنعتی پول‌ساز در دل کویر

زنبورداری و تولید محصولات مختلف از آن، جایگاه ویژه‌ای در جهان برای توسعه اقتصادی دارد که در خراسان جنوبی با وجود محصولات خاص مغفول مانده، در حالیکه می‌تواند صنعتی دلار ساز برای استان باشد.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از بازار ؛ پرورش زنبور و تولید عسل در صورت رعایت اصول علمی، کسب و کاری بسیار سودآور است، هرچند چرخه پرورش زنبور در ایران در سطح کلان از فقدان صنایع تبدیلی و بسته بندی نیز به‌شدت رنج می‌برد و به همین دلیل بازارهای خود را در جهان هر روز از دست می‌دهد.

خراسان جنوبی نیز با توجه به تولید عسل با کیفیت در کشور شناخته می‌شود و تنها استان تولید کننده عسل زرشک و عناب و گیاهان دارویی خاص است. اما جایگاه خاصی را در بخش اقتصادی به خود اختصاص نداده است و این موضوع نیاز به توجه ویژه مسئولان و برنامه‌ریزی‌های درست را می‌طلبد.

برابری عرضه و تقاضای عسل

علیرضا فضایلی، از بهره‌برداران حوزه عسل در سربیشه خراسان جنوبی گفت: از سال ۸۳ در حوزه زنبورداری فعالیت می‌کند و سالیانه حدود هشت تن برداشت دارد.

وی بیان کرد: عسل خود را به صورت واسطه‌ای به دلالان می‌فروشد و خرده فروشی را خود به عهده دارد که در سطح استان انجام می‌شود.

به گفتۀ وی شغل اصلی او زنبورداری نیست و بازنشسته شده است ولی درآمد حوزه عسل را بیشتر از حقوق کارمندی می‌داند به شرطی که به آن توجه ویژه شود.

فضایلی با بیان اینکه فروش متکی به کیفیت است، اظهار کرد: قیمت عسل مانند دیگر کالاها به عرضه و تقاضا مربوط است و اکنون میزان تولید با تقاضا برابری دارد.

درآمد حوزه عسل به شرطی که به آن توجه ویژه شود بیشتر از حقوق کارمندی است به خصوص که عسل زرشک و عناب مختص خراسان جنوبی است و به همین دلیل قیمت بیشتری هم در بازار دارد

این زنبوردار خراسان جنوبی عنوان کرد: عسل زرشک و عناب مختص خراسان جنوبی است و به همین دلیل قیمت بیشتری هم در بازار دارد هر چند به دلیل حجم کم آن اکنون بازار در تعادل قرار دارد.

وی تأکید کرد: افرادی می‌توانند وارد این حوزه شوند که با کار در طبیعت و سختی‌های آن آشنا باشند، بدانند چه زمانی نیاز به کوچ دارد و نگهبانی از زنبور چگونه است، چرا که اگر در این مسائل اطلاعاتی نداشته باشند شکست خواهند خورد.

به گفتۀ وی همانگونه که شرایط سختی برای حفظ و نگهداری نیاز دارد درآمد آن هم خوب است و نیاز به علاقه وجود دارد چرا که برخی از سال‌ها تولید کم خواهد بود و مشکلاتی دارد که از عهده هر فردی برنمی‌آید.

عسل خراسان جنوبی با کیفیت‌ترین عسل کشور و جهان

محمدرضا نوفرستی از دیگر زنبورداران خراسان جنوبی با بیان اینکه ۱۸ سال است در این حوزه کار می‌کند، عنوان کرد: زنبورداری ارتباط تنگاتنگی با طبیعت دارد و به گرما، سرما، باران و کوچ و موارد دیگر وابسته است.

وی تصریح کرد: اگر به تمام حوزه‌ها گفته شده توجه کرد از هر کندو ۱۵ کیلو نیز می‌توان برداشت کرد و من سالانه ۱۵ تن برداشت عسل را دارم.

به گفتۀ وی عمده عسل تولیدی خراسان جنوبی عناب، زرشک و چند گیاه خاص است که از نظر کیفیت در کشور و جهان حرف برای گفتن دارد.

نوفرستی بیان کرد: عمده اصل تولیدی با برند خود آنها در داخل کشور به فروش می‌رسد ولی به تازگی به حوزه صادرات نیز توجه کرده‌اند و حدود سه تن به کانادا، کویت، عمان و دبی صادر کرده است که نیاز به همکاری بیشتر برای صادرات عمده دارند.

این فعال حوزه عسل در استان گفت: هر دو سال کنگره جهانی عسل برگزار می‌شود که سال گذشته در این کنگره حاضر شده و نمونه عسل خراسان جنوبی با تست شرکت‌های اروپایی و فعالان جهانی این حوزه با کیفیت‌ترین نوع عسل دانسته شده است.

وی ادامه داد: به دلیل تحریم‌ها ایران جزو این کنگره نیست و ما به عنوان مهمان در آن حاضر شده بودیم که اگر در این بخش همکاری وجود داشته باشد ارزآوری بالایی برای کشور و استان به همراه دارد.

نبود حمایت واقعی از زنبورداران

به گفتۀ وی مشکلات تولید در بخش نبود حمایت واقعی دولت از زنبورداران است، چرا که اکنون نیاز به حمایت در بخش آموزش وجود دارد که زنبورداران با علم روز آشنا شوند همچنین در چنین کنگره‌ها و همایش‌های جهانی حضور داشته باشند.

نوفرستی بیان کرد: اکنون در دیگر کشورها با علم روز حتی از هر کندو ۲۵ کیلو عسل برداشت می‌کنند که ما با آموزش‌هایی که داشته‌ایم به ۱۵ کیلو رسیده‌ایم ولی اکثر زنبورداران به هشت کیلو نهایت می‌رسند.

این زنبوردار خراسان جنوبی تأکید کرد: این موضوعات نیاز به آسیب شناسی و حمایت دارد تا به این سوی حرکت کرد و به آن ارزش واقعی عسل در دنیا دست پیدا کنیم.

وی درخواست کرد: بخش تعرفه‌های قانونی و عوارض تسهیل شود و در موضوع صادرات هم می‌توان با ایجاد بازارچه‌هایی، تبادل کالا ایجاد کرد.

به گفتۀ وی نیاز به فرهنگ سازی نیز وجود دارد چرا که در دنیا کشاورزان و باغداران حتی به زنبورداران پول پرداخت می‌کنند تا کندوهای خود را در آن منطقه مستقر کنند ولی این موضوع در اینجا بالعکس شده و باغداران درک درستی از این حوزه ندارند.

عسل و صنایع تبدیلی آن، پیشران تحول اقتصادی

نوفرستی اعلام کرد: بر اساس مستندات جهانی اگر زنبورها سه سال نباشند زمین می‌میرد و این به دلیل اهمیت گرده افشانی آنها است که حتی محصولات مزارع را افزایش می‌دهند.

این بهره‌بردار راهکار برای تقویت این حوزه را تقویت تعاونی یا اتحادیه زنبورداران در کل کشور دانست و گفت: می‌توان این تشکل را به کمک دولت تقویت کرد و آنها به دیگر زنبورداران خدمات ارائه دهند و در حوزه بین‌المللی فعال باشند و اطلاعات روز دنیا را تبادل کنند.

وی تأکید کرد: عسل شفاست در همه جا مورد تأکید است و می‌تواند ماده اولیه برای بخش دارویی، آرایشی و بهداشتی باشد و حتی خود زنبور عسل نیز مانند زهر آن فواید بسیاری دارد و ارزآوری صنایع تبدیلی آن چندین برابر خود عسل است.

به گفتۀ وی ایران جزو پنج تولیدکننده برتر عسل در دنیا است و عسل خراسان جنوبی نیز با کیفیت‌ترین عسل کشور است که اگر به بخش مختلف این حوزه از خود زنبورداری، بسته بندی عسل، برندسازی، صنایع تبدیلی و موارد دیگر توجه شود می‌تواند از پیشران‌های تحول اقتصادی منطقه باشند.

عسل شفاست در همه جا مورد تأکید است و می‌تواند ماده اولیه برای بخش دارویی، آرایشی و بهداشتی باشد و حتی خود زنبور عسل نیز مانند زهر آن فواید بسیاری دارد و ارزآوری صنایع تبدیلی آن چندین برابر خود عسل است

چهار برند عسل در خراسان جنوبی

علیرضا یوسفی‌فر، مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان خراسان جنوبی نیز در این باره گفت: حدود ۱۹۰۰ نفر زنبوردار در خراسان جنوبی داریم که در مجموع حدود ۵۵ هزار کلونی زنبور نیز داریم.

وی اضافه کرد: میانگین برداشت عسل از هر کلونی در استان بین ۷ تا ۱۲ کیلو است که سالانه بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن برداشت می‌شود.

به گفتۀ وی عمده عسل خراسان جنوبی زرشک و عناب است و به دلیل اینکه خاص استان خراسان جنوبی است گران‌ترین قیمت را دارد و در فروش مشکلی وجود ندارد.

یوسفی‌فر اظهار کرد: اکنون چهار برند عسل در خراسان جنوبی با کیفیت‌های مختلف در بخش فرآوری کار می‌کنند.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان خراسان جنوبی عنوان کرد: ظرفیت تولید برای صادرات ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن است چرا که مابقی عسل را در کشور به فروش می‌رسانند.

یوسفی‌فر افزود: در بخش صادرات به صورت عمده کاری انجام نمی‌شود و در حال رایزنی در این حوزه هستیم که در صورت منعقد شدن تفاهم نامه اطلاع رسانی خواهد شد.

نقدینگی اصلی‌ترین مشکل زنبورداران

وی با اشاره به اینکه نقدینگی اصلی‌ترین مشکل زنبورداران است، اظهار کرد: نیاز به تسهیلات ارزان قیمت وجود دارد چرا که با سود ۱۸ درصد توجیه پذیر نیست.

به گفتۀ وی اگر نگاه مسئولان به این حوزه باز باشد و حمایت واقعی انجام دهند تولید استان می‌تواند بین دو تا سه برابر افزایش پیدا کند.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان خراسان جنوبی با بیان اینکه در جهان معتقد هستند دنیا و محیط زیست بدون زنبور سه سال بیشتر دوام نمی‌آورد، عنوان کرد: علاوه بر حوزه درآمدزایی و ارزآوری که در جهان یکی از صنایع پردرآمد محسوب می‌شود، در بخش کشاورزی نیز اثرات مثبت فراوانی دارد.

یوسفی‌فر در زمینه کیفیت عسل استان خراسان جنوبی گفت: عسل زرشک و عناب خراسان جنوبی چنان کیفیتی دارد که ۱۰۰ کیلو از عسل ما را در یک تن عسل خود مخلوط و هنوز طعم عسل ما غالب است که با این روش تقلب‌هایی انجام می‌دهند.

وی بیان کرد: در سال گذشته در خراسان جنوبی حدود هزار و ۵۰۰ کیلو ژل رویال تولید شد که با توجه به اینکه در راستای حمایت از تولید داخل واردات ژل رویال با محدودیت رو به رو شده بود، این میزان ژل تولیدی در داخل به فروش رسید.

به گفتۀ وی همچنین زنبورداران خراسان جنوبی علاوه بر تولید عسل توانسته‌اند با صادرات زهر زنبورها نیز ارزآوری برای استان و کشور داشته باشند.

تسهیلات بانکی برای توسعه کمی و کیفی زنبورستان‌ها

حامد عارفی‌نیا، مدیر امور طیور و زنبورداری سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم در این حوزه گفت: خراسان جنوبی به نسبت دیگر استان‌ها در بخش تولید و میزان آن کمتر است ولی از نظر کیفیت جایگاه بالایی در کشور دارد.

وی تصریح کرد: خراسان جنوبی به دلیل انواع خاص گیاهان دارویی و شرایط اقلیمی، همچنین دو محصول خاص زرشک و عناب کیفی‌ترین عسل را دارد، اما دیگر استان‌ها به دلیل رشد و توسعه باغداری و حجم بارندگی و پوشش گیاهی عسل بیشتری نسبت به ما دارند.

به گفتۀ وی در راستای حمایت از زنبورداران در شرایط خشکسالی وام‌های کم بهره‌ای دیده شده، همچین اقدامات حمایتی مناسب دیگری در راستای تغذیه زنبورستان‌ها در حال اجرا است.

عارفی نیا اظهار کرد: دولت در بخش حمایتی پایگاه اطلاعات آمار منسجمی را تشکیل داده و آمارگیری هر ساله در فصل پاییز انجام می‌شود تا دولت بتواند حمایت درست و کاملی را داشته باشد.

وی ادامه داد: در همین راستا تسهیلات بانکی برای توسعه کمی و کیفی زنبورستان‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد.

ایجاد آزمایشگاه تخصصی برای محصولات زنبور عسل

به گفتۀ وی دولت چند محصولی را در بخش عسل پیگیری می‌کند و علاوه بر عسل وارد دیگر شاخص‌های تولید مانند ژل رویال، گرده، بره موم و زهر که جزو تولیدات ناخالص ملی است و ارز وارد کشور می‌کند، تأکید شده است.

مدیر امور طیور و زنبورداری سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اعلام کرد: در کنار این موضوعات شوراهای مختلف از جمله شورای تخصصی زنبور عسل را پیگیری و در استان راه‌اندازی کردیم که از همین طریق موضوعاتی مانند بیمه، حمل و نقل و کوچ زنبورها در آن شورا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عارفی نیا بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی نیز در یک مجموعه‌ای تحت عنوان مرکز حمایت از زنبور عسل اسناد بالادستی مدونی را برای حمایت از زنبورداران تدوین کرده است.

وی ادامه داد: در همین راستا دستور کارهایی توسط وزیر جهاد کشاورزی برای تکمیل چرخه تولید عسل به استان‌ها ابلاغ شد که از جمله آن می‌توان به انجام خدمات فنی و مهندسی و ایجاد آزمایشگاه‌ها اشاره کرد.

به گفتۀ وی تسهیلات کم بهره ویژه‌ای به توسعه زنبورستان‌ها، ایجاد زنبورستان‌های جدید و ایجاد مشاغل جدید در این حوزه مانند زهر، بره موم و ژل و موارد دیگر با توجه به دستور کارهای ابلاغی وزارت جهاد دیده شده است.

راه‌اندازی کارگروه توسعه زنبورداری خراسان جنوبی

مدیر امور طیور و زنبورداری سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در زمینه صادرات نیز عنوان کرد: هدف‌گذاری کرده‌ایم که در ابتدا فقط به سراغ عسل نرویم و دیگر محصولات تولیدی از آن را هم مورد توجه قرار دهیم.

عارفی نیا افزود: با این برنامه‌ریزی بتوانیم بازارهای مختلف جهانی را با محصولات زنبور عسل را داشته باشیم؛ که در همین راستا به دنبال راه‌اندازی آزمایشگاه کمی و کیفی عسل و محصولات زنبور عسل هستیم.

وی تصریح کرد: با راه‌اندازی این آزمایشگاه به دنبال این هستیم تا استانداردهای جهانی را کسب کنیم و شناسایی بازارهای هدف را داشته باشیم که عسل خرسان جنوبی با برند خود استان و استاندارد مخصوص خود آن صادر شود.

به گفتۀ وی کارگروه توسعه زنبورداری خراسان جنوبی را راه‌اندازی شده و باید عسل را در گفتمان مسئولان استان بشناسانیم و نگاه مسئولان اقتصادی استان را به زنبور عسل و محصولات آن جذب و حمایت‌های جانبی را بگیریم و مسلماً در توسعه اقتصادی و ارزآوری نقش مهمی خواهد داشت.

و اما…

خراسان جنوبی از نظر کیفیت و محصولات خاص در حوزه عسل جایگاه ویژه‌ای را دارد و همانگونه که جهان از این محصول برای توسعه اقتصادی خود استفاده کرده ایران و به ویژه خراسان جنوبی نیز باید در این راه گام بگذارد تا بتوان از این ظرفیت‌هایی که در استان وجود دارد به بهترین نحو و برای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم منطقه بهره برد.