مزیت‌های حیوانات غیردامی

حیوانات خاص

بخش دوم/ عقرب

در بخش اول این موضوع در مورد پرورش الاغ و تمساح(شماره ۲۶۸) و جنبه‌های پرورشی آن‌ها به نکاتی از جمله ضرورت توجه سازمان‌های ذیربط نسبت به علاقمندان پرورش این دسته از حیوانات پرداخته شد، چرا که به دلیل اشتغالزایی و ایجاد ارزش افزوده در محصولات تولیدی مستقیم و جنبی آن‌ها می‌توان برای عده‌ای زمینه‌های کسب درآمد ایجاد نمود.

بیشتر بخوانید: مزیت‌های پرورش حیوانات خاص

اخبار سبز کشاورزی ؛ در این بخش به علت فضا و موقعیت‌های به وجود آمده در مورد عقرب، معرفی اقتصادی پرورش این‌جانور می‌پردازیم.

عقرب‌ها گونه‌ای از هشت پایان هستند که حدود 200 گونه مختلف دارد و با داشتن دو چنگال یا انبرک در جلوی بدن و یک دم نسبتا دراز که معمولا از قسمت پشت به سمت جلو خمیده و یک نیش در انتهای آن قرار دارد، شناخته می‌شوند.

عقرب‌ها جانورانی شکارچی هستند که از حشرات و جانوران کوچک‌تر تغذیه می‌کنند. آنچه موجب ترس همیشگی انسان از این جانور می‌شود، زهر کشنده آن است. عقرب‌ها از نظر اندازه و رنگ بسیار متنوع بوده و اغلب به رنگ‌های سیاه، زرد، قهوه‌ای، قرمز و سبز و… دیده می‌شوند.

تقریبا در تمام کره زمین به جز مناطق یخبندان قطبی زندگی می‌کنند، اما اکثریت جمعیت آن‌ها در مناطق معتدل و گرم است. این جانور در تمام طول روز پنهان، اما شب‌ها برای یافتن طعمه از پناهگاه خارج می‌شود. در ایران حدود 50 تا 60 گونه عقرب وجود دارد که فقط زهر 5 تا 6 گونه آن ارزش دارویی دارد.

گادیم یکی از خطرناک‌ترین عقرب‌های جهان است که به فراوانی در ایران و به ویژه در مناطق گرم جنوب دیده می‌شود و سالیانه موجب مرگ عده‌ای از ساکنان این مناطق می‌شود. از این تعداد گونه‌های عقرب در ایران، در حدود 20 گونه دارای سم کشنده هستند، اما نیش بسیاری از آن‌ها در حد اثر نیش زنبور است.

زهر عقرب

اگر چه زهر این موجود ترسناک اغلب باعث مرگ می‌شود، اما همین ماده کشنده دارای ترکیبات بسیار مفید دارویی است که برای معالجه بیماری‌هایی از قبیل روماتیسم، التهابات روده‌ای، آرتریت اسکلروز، دیابت و ام اس (M.S) یا مولیتپول اسکلروزیس، به کار برده می‌شود، بنابراین مشتریان زیادی در صنایع دارویی دارد.

پرورش عقرب

خواص دارویی زهر عقرب و مشتریان آن در کارخانه‌‌های داروسازی جهان عده‌ای را به پرورش این جانور خطرناک علاقمند نموده، به گونه‌ای که بسیاری حتی بدون داشتن امکانات و زیرساخت‌های لازم اقدام به پرورش این جانور حتی در محل‌های مسکونی نموده که گاه موجب بروز خطرات بسیاری شده است.

یک کارشناس جانوران بی‌مهره سازمان حفظ محیط زیست می‌گوید: موج پرورش عقرب به عنوان ایجاد یک کسب و کار با درآمد بالا به راه افتاد، به گونه‌ای که بسیاری از علاقمندان ناآگاه را بازیچه دست افراد شیاد و گروه مافیایی در این مقوله کرده است. یکی از دلایل این موضوع خلاء‌های قانونی است که زمینه‌ساز خسارات زیاد به افراد علاقمند می‌شود. قیمت بسیار بالای هر گرم از زهر خشک عقرب که گاه تا 80 میلیون تومان می‌رسد، بسیاری از افراد اکثرا فاقد شغل را به سمت و سوی بر پا کردن یک مکان پرورش عقرب و سم‌گیری از آن متمایل می‌نماید که بر اساس تحقیقات به عمل آمده تقریبا تمامی این افراد، متحمل خسارت گردیده‌اند، چرا که بدون توجه به شرایط پرورش و نهایتا بازار فروش محصول خود، اقدام به این کار کرده‌اند. هر گالن(4/5 لیتری) در بازارهای فروش زهر عقرب تا 40 میلیون دلار(1320 میلیارد تومان) قیمت دارد که بسیار وسوسه انگیز است. پرورش و استخراج زهر از این جانور کار بسیار سختی است که همین امر موجب بالا رفتن قیمت آن می‌شود.

متولی صدور مجوز برای پرورش عقرب، سازمان حفاظت محیط زیست کشور و شعب آن در استان‌های کشور است که به علت خطرناک بودن این جانور، اخذ مجوز پرورش برای آن بسیار سخت است، به گونه‌ای که تاکنون فقط برای 3 مورد مجوز پرورش صادر شده است. در این مورد قانونی با عنوان «حفاظت و بهسازی محیط زیست؛ به شماره 10134/24/8/1371 وجود دارد که به اشخاص حقیقی و حقوقی در صورت داشتن شرایط لازم، مجوز پرورش عقرب می‌دهد.

برای آغاز به کار به یک فضای 300 مترمربعی با تمام امکانات نیاز است که گاه تا دو میلیارد تومان هزینه در بر دارد. شروع پرورش با پنج هزار عقرب بوده که به تدریج تکثیر می‌شوند و در سال دوم به بهره‌برداری می‌رسد. هر عقرب از 2 تا 7 هزار تومان و نوع پرورشی آن تا 20 هزار تومان ارزش دارد. غذای عقرب پرورشی اکثرا از جیرجیرک‌ها و لارو حشرات است.

سیداحسان حسنی، فارغ التحصیل رشته دامپزشکی به دلیل رشته تحصیلی و علاقه خود از سال 96 اقدام به برپایی ساختارهای پرورش عقرب نمود و در سال 1399 تنها مزرعه پرورش عقرب در غرب ایران را در شهرستان فامنین همدان با ظرفیت 180 هزار عقرب و با اعتبار 3/5 میلیارد تومان، تاسیس کرد که در حال حاضر محصول خود را به شرکت‌های دارویی می‌فروشد.

اظهار نظر سازمان حفاظت محیط زیست

به طور کلی مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارند که به دلیل هجوم شکارگران عقرب که اکثرا افراد بدون اطلاعات و آگاهی‌های لازم هستند، موجب مرگ عقرب‌ها و بر هم زدن تعادل طبیعی بین حشرات اکثرا آفت و این جانور شکارگر می‌شوند. بنابراین تا حد ممکن از صید بی‌رویه این جانور جلوگیری می‌شود.

در حال حاضر در برخی از شهرها و استان‌ها نظیر مشهد، کرمان، کرج، خوزستان، کرمانشاه و… افرادی اقدام به پرورش عقرب نموده‌اند که چندان توفیقی نداشته‌اند، چرا که اولا این اشخاص بدون مطالعه و پیش‌بینی‌های لازم اقدام به این کار کرده‌اند و ثانیا موسساتی نظیر سرم‌سازی رازی از هیچ فرد ناشناسی زهر عقرب خریداری نمی‌کند، ضمن آن که خود این موسسه زهر مورد نیازش را تولید می‌نماید. موضوع بعد شرکت‌های داروسازی است که راسا اقدام به تهیه زهر عقرب می‌نمایند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۹ - آذر ۱۴۰۱