پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها

به‌احتمال زیاد، بر روی برخی محصولات لبنی به‌ویژه ماست و پنیر کلمه «پروبیوتیک» را دیده باشید، به گونه‌ای که این خاصیت (یعنی پروبیوتیک بودن)، یک مزیت برای آن محصول به‌حساب می‌آید.

اخبار سبز کشاورزی ؛ شاید تصور برخی بر این باشد که پروبیوتیک‌ها نیز موادی مغذی مشابه ویتامین‌ها و موادمعدنی هستند، اما در حقیقت آنها موجودات زنده‌ای هستند که در بدن ما زندگی و فعالیت می‌کنند.

فلور روده انسان حاوی انواع مختلفی از باکتری‌ها است. بسیاری از این باکتری‌ها برای گوارش بهینه غذا مفیدند. دسته‌ای از این باکتری‌ها که به باکتری‌های پروبیوتیک معروف هستند، علاوه بر کمک به گوارش غذا، مولکول‌های پیچیده و ترکیباتی مانند ویتامین‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های مختلف را تولید می‌کنند که برای بدن مفید است.

«پروبیوتیک‌ها، میکروارگانیسم‌های زنده‌ای به حساب می‌آیند که وقتی به مقدرا کافی تجویز شوند، برای بدن میزبان مفید خواهند بود.»

پروبیوتیک‌ها، ترکیبی از باکتری‌های مفید و مخمرهایی هستند که به طور طبیعی در بدن انسان زندگی می‌کنند. معمولا باکتری‌ها به‎عنوان عوامل بیماری‌زا، با دیدی منفی نگریسته می‌شوند، درحالی‎که درون بدن انسان، هم باکتری‌های خوب و مفید و هم باکتری‌های بیماری‌زا وجود دارند که پروبیوتیک‌ها از جمله باکتری‌های خوب و مفید هستند که وجود آنها به بهبود عملکرد بدن و حفظ سلامت آن کمک می‌کند. پروبیوتیک‌ها، بخشی از جمعیت بزرگ‎تری به نام «میکروبیوم» هستند. میکروبیوم، مجموعه‌ای از تمام میکروارگانیسم‌هایی است که به‎طور طبیعی در بدن انسان یافت می‌شوند. این میکروارگانیسم‌ها شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و پروتوزآ می‌شوند. هر فرد، میکروبیوم مخصوص به خود را دارد. برای این‌که یک میکروارگانیسم، پروبیوتیک محسوب شود، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که برخی از آنها از قرار زیر است: خارج از بدن انسان، ماهیت مستقل داشته باشد؛ مصرف خوراکی آن ایمن باشد؛ بعد از مصرف (خورده شدن) بتواند در دستگاه گوراش به زندگی خود ادامه دهد و در برابر اسید معده و مایع صفراوی مقاومت داشته؛ و مفید بودن آن برای بدن ثابت شده باشد.

فواید پروبیوتیک‌ها

همه پروبیوتیک‌ها مانند همدیگر عمل نمی‌کنند و سویه‌های مختلف آنها دارای فواید متفاوت است. از جمله فواید پروبیوتیک‌ها عبارتند از: حفظ تعادل باکتری‌های مفید در سیستم گوارشی؛ پیشگیری و درمان اسهال؛ بهبود برخی مشکلات روانی؛ حفظ سلامت قلب؛ کاهش شدت آلرژی‌های خاص و اِگزما؛ کاهش برخی از مشکلات گوارشی؛ تقویت سیستم ایمنی بدن؛ کاهش وزن و چربی شکمی و…

منابع غذایی حاوی پروبیوتیک

استفاده از پروبیوتیک‌ها به‎صورت مکمل، روش متداولی برای مصرف آنها است، البته پروبیوتیک‌ها در محصولات غذایی تخمیر شده نیز یافت می‌شوند. برخی از موادغذایی طبیعی که منبع پروبیوتیک‌ها هستند عبارتند از: ماست، کفیر، برخی از انواع پنیرها، غذاهای تخمیر شده مانند کیچی و برخی دیگر از غذاهای آسیای شرقی.

پر‌ی ‎ بیوتیک‌

در این میان به اصطلاح دیگری به‌نام «پری‌بیوتیک» نیز باید اشاره کرد؛ پری بیوتیک‌ها، فیبرهای گیاهی خاصی هستند که به رشد باکتری‌های مفید روده کمک می‌کنند. در واقع پری‌بیوتیک‌ها به‎عنوان منبع غذایی میکروارگانیسم‌های روده (یا همان پروبیوتیک‌ها) عمل می‌کنند. بسیاری از میوه‌ها و سبزی‌ها منبع پری‌بیوتیک‌ها هستند، به‎ویژه آنهایی که کربوهیدرات‌های پیچیده مانند فیبر و نشاسته مقاوم دارند.

بدن انسان قادر به هضم این کربوهیدرات‌ها نیست؛ در نتیجه از دستگاه گوارش عبور می‌کنند تا غذایی برای باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها باشند. تخمیر پری‌بیوتیک‌ها توسط میکروارگانیسم‌های روده، برای سلامت روده بسیار مفید است؛ ضمن اینکه محصولات جانبی متفاوتی نیز تولید می‌شود.

گیاهان متعددی حاوی پری‌بیوتیک‌‌ هستند که از آن جمله می‌توان سیر، پیاز، تره فرنگی، مارچوبه، جو، جو دوسر، سیب، تخم کتان، دانه کاکائو و… را نام برد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۴- اردیبهشت ۱۴۰۲