آینده کشاورزی، تلفیقی از تخصص و هوش مصنوعی

امروزه روش‌ها، تکنولوژی و فناوری‌های تولید در کشاورزی، دامپروری و سایر زیرشاخه‌های بخش کشاورزی به‌شدت دچار تغییر شده است و لازم است کشاورزی ما نیز که مبتنی بر روش‌های سنتی و قدیمی و عمدتا بر پایه تجربه‌های پیشینیان‌مان بوده، این تغییرات را تجربه نماید.

مزرعه سبز : واضح است که با استفاده از روش‌های قدیمی نمی‌توان نتایج مطلوب و مناسبی را به‌دست آورد و برای کسب نتایج بهتر باید از روش‌های به‌روز و کارآمدتر استفاده کرد. همان‌طور که تکنولوژی‌ها و روش‌های مورد استفاده در سایر صنایع، به سرعت دچار تغییر و نوآوری می‌شوند، این نوآوری‌ها باید در بخش کشاورزی نیز به‌کار گرفته شود.

کشاورزی در ایران با مشکلات متفاوتی دست و پنجه نرم می‌کند که در یک دسته‌بندی شاید بتوان چهار مشکل عمده سوء‌مدیریت، تحریم، تغییرات اقلیمی و خشکسالی و کم‌آبی را برای آن برشمرد که کشاورزی و امنیت غذایی جامعه ما را تهدید می‌کند.

روی هر کدام از این موارد می‌توان به‌طور مفصل و جداگانه بحث کرد اما استفاده از روش‌های ناکارآمد می‌تواند یکی از مصادیق مهم سوء مدیریت باشد.

این مشکلات، کشاورزی ایران را به سمت و سوهای خطرناک و نگران‌کننده‌ای سوق می‌دهد و بحران‌هایی ایجاد می‌کند که فعالیت بنگاه‌های بزرگ و کوچک بخش کشاورزی را تهدید و علاوه بر این‌که اشتغال در این بخش کشاورزی را متاثر می‌کند، تاثیرات آن متوجه کل جامعه خواهد شد.

لزوم ورود فناوری دیجیتال به کشاورزی

همان‌گونه که در دیگر صنایع نیز به‌کارگیری روش‌های نوین و به‌خصوص فناوری‌های دیجیتال در حال گسترش و تحولات شگرفی در آنها ایجاد کرده است، در بخش کشاورزی نیز باید این اتفاق رخ دهد.

تحول دیجیتال در واقع راجع به تلفیق دو علم صحبت می‌کند که در ایران به فعالیت‌های «میان ‌رشته‌ای» ترجمه می‌شود اما به نظر نگارنده، «فناوری‌های همگرا» برای آن ترجمه مناسب‌تری است.

به این معنا که در هر شاخه کشاورزی از علوم دیجیتالی کمک گرفت تا باعث ایجاد تحول و جهش در بهره‌وری شود. با همگرایی این علوم در جهت یک موضوع خاص، قابلیت‌ها و امکاناتی به‌دست می‌آورید که باعث نتایج مثبت در کشاورزی، دامداری، شیلات، طیور و سایر زیربخش‌های کشاورزی خواهد شد و می‌توان به روش‌هایی دسترسی یافت که ضمن افزایش سود کشاورزان، هزینه‌های آنها را نیز به طور چشمگیری کاهش داد.

یعنی استفاده از فناوری‌های دیجیتال در عرصه کشاورزی این امکان را به شما خواهد داد تا با هزینه‌های کمتر، محصول بیشتری در واحد سطح برداشت کنید. ضمن این‌که امکان ارتقای کیفی محصول نیز فراهم می‌شود که خود این موضوع نیز در بازارپسندی و سود بیشتر کشاورزان تاثیرگذار است و با کاهش مصرف نهاده‌هایی مانند سم، کود، آب، انرژی، سوخت، کارگر و… در هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی می‌شود.

موضوع مهم دیگر این‌که با این روش‌ها می‌توان کشاورزی را به‎گونه‌ای مدیریت کرد که از فشارهای نامتعارف به طبیعت نیز کاسته شود. معظلی که در کشاورزی ما بسیار مشهود است و با روش‌های غیراصولی فشار بیش از اندازه‌ای به طبیعت وارد آورده‌ایم و منابع آب و خاک، هوا و… دچار چالش جدی شده‌اند.

لذا با استفاده از فناوری‌های دیجیتال در عرصه کشاورزی سه ضلع مثلث کاهش هزینه‌ها، افزایش سود کشاورزان و نیز حفظ طبیعت شکل خواهد گرفت.

متخصصان هوش مصنوعی کشاورزی

افزایش بهره‌وری با حفظ منابع و صرفه‌جویی در مصرف نهاده‌ها، به‌راحتی اتفاق نخواهد افتاد مگر این‌که شدت کنترل بر عوامل تاثیرگذار را افزایش دهیم و یکی از روش‌های کنترل دقیق عوامل تاثیرگذار، استفاده از فناوری اطلاعات در کشاورزی است که وقتی فناوری اطلاعات در عرصه کشاورزی وارد می‌شود، به‌طور خودبخود افراد خبره دیگری را به این حوزه فرا خواهد خواند و این باعث می‌شود که افراد متخصص حوزه فناوری‌های دیجیتال و هوشمندسازی به سمت کسب اطلاعات بیشتر در زیربخش مرتبط کشاورزی که قرار است فناوری را به آن وارد کنند، ترغیب شوند و با داشتن دانش کافی وارد این کار شوند تا بهترین دقت را اعمال کرده و بیشترین نتایج را کسب کند.

لذا عملا روش‌های قدیمی که فردی مثلا به دنبال تخصص IT و فرد دیگری به دنبال زراعت یا دامپروری و می‌رفت، اندک اندک منسوخ خواهد شد و در آینده این دو با هم تلفیق شده و رشته‌های همگرا به‌وجود خواهد آمد که مثلا متخصصان «هوش مصنوعی در زراعت» یا «هوش مصنوعی در دامپروری»، و دیگر زیرشاخه‌های کشاورزی را شاهد خواهیم بود و البته این رشته‌ها به سمت تخصصی‌تر شدن نیز پیش خواهند رفت.

به‌طور مثال شما «متخصص هوش مصنوعی در پرورش گاو نژاد هلشتاین» یا «متخصص هوش مصنوعی در زمینه تولید گندم» یا هر محصول دیگری را شاهد خواهید بود.

یعنی بعد از روش‌های سنتی که از طریق تجربه و نسل به نسل منتقل شده بود و نیز بعد از ورود مهندسان کشاورزی به عرصه تولید که علومی مانند مکانیک، الکترونیک، مکانیزاسیون و… در کشاورزی تلفیق و باعث جهش در آن شدند، اینک در گام بعدی، فناوری اطلاعات (IT)، فناوری‌های عملیاتی (OT) و فناوری‌های مهندسی (ET) با هم تلفیق می‌شوند و جهش ناگهانی دیگری در کشاورزی ایجاد می‎کنند و تجهیزاتی که پیش از این به صورت مستقل و مکانیزه در مزرعه کار می‌کردند، IT کمک خواهد کرد که شبکه‌ای از این تجهیزات شکل بگیرد.

در این شرایط است که هزینه‌های سربار سرشکن شده و وجود بانک‌های اطلاعاتی و ضبط و ربط سوابق مزرعه، یک نگاه جامع‌تر مدیریتی ایجاد می‌کند تا با تحلیل داده‌ها و اطلاعات و نیز از طرفی با پیش‌بینی وقایع آینده و برنامه‌ریزی عملیاتی مناسب، افزایش بهره‌وری اتفاق افتد.

همان‌طور که اشاره شد این موضوع نیاز دارد که تخصص‌های جدیدی به وجود بیاید. لذا مانند تمام سنوات گذشته وقتی که یک مرز انقلاب صنعتی را طی می‌کردیم و از یک نسل فناوری به نسل دیگر می‌رفتیم، عده زیادی بیکار شده، کسب و کارهای زیادی از بین رفته و در نقطه مقابل برای افراد جدید موقعیت‌های شغلی پیش خواهد آمد و کسب و کارهای نوظهور شکل خواهند گرفت و ثروت در بین افراد با توانمندی‌های جدید توزیع می‌شود.

پیش‌بینی می‌شود که نتیجه نسل آینده فناوری، این فعالیت‌ها و تخصص های همگرا باشد که توضیح آن داده شد و لذا در آینده با متخصصان و تحصیل‌کرده‌هایی مواجه هستیم که به فعالیت‌های همگرا می‌پردازند.

لزوم آمادگی مراکز علمی

این موضوع طلب می‌کند که مراکز علمی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، زیرساخت‌های مناسب را برای ایجاد این رشته‌های همگرا ایجاد کنند و شروع به فعالیت در این زمینه نمایند تا در نسل‌های آینده بتوانند متخصصان به‎روز و کارآمدی را آموزش دهند و البته این موضوع نیازمند ترسیم نقشه راه است و باید یک نقشه راه علمی و تحقیقاتی تدوین شود و در این مسیر رشته‌های مورد نیاز را احصاء و شناسایی کرد و افراد را در این مسیرها هدایت کرد تا زمینه‌پیشرفت کشاورزی ایران که کشاورزی هوشمند خواهد بود، فراهم آید.

توانمندی در عرصه بین‌المللی

از طرف مقابل در رقابت با رقبای بین‌المللی نیز موضوع خدمات فنی و مهندسی به همین سمت خواهند رفت؛ یعنی اگر چشم‌انداز و برنامه درستی در این زمینه‌ها نداشته باشیم، در آینده بالاجبار و باید این خدمات فنی و مهندسی را خریداری کنیم و چون این خدمات از جنس «ارزش افزوده»‌ای هستند، هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل خواهند کرد.

از سوی دیگر نیز اگر بتوانیم متخصصان به‌روز و کارآمدی در این زمینه داشته باشیم، زمینه صادرات این خدمات فنی و مهندسی که بسیاری از محدودیت‌های سایر کالاهای صادراتی را ندارند، برای ما فراهم خواهد شد و مزایای فراوانی عاید کشور خواهد کرد.

دکتر حمید بهنگار، رئیس کارگروه تحول دیجیتال کشاورزی سازمان نظام صنفی رایانه