از حشره عسل‌ساز چه می‌دانید

معمولا زنبورهای عسل به عنوان کارگران سخت کوشی که ماده‌ای شیرین برای ما تولید می‌کنند، شناخته می‌شوند. در واقع زنبورعسل تنها حشره‌ای است که می‌تواند برای انسان غذایی تولید کند که کلیه تولیدات آن توسط انسان مصرف می‌شوند.

اخبار سبز کشاورزی | با تمرکز بر روی چگونگی زندگی این حشرات کوچک، حقایق تعجب‌آور بسیاری درباره آن‌ها خواهیم آموخت.
نام این حشره «آپیس ملی فرا» اساسا ریشه مصری، یونانی دارد که معنی آن«حشره عسل ساز» است.

اما نقش زنبورهای عسل در تلقیح و رشد گیاهان و تولید انواع محصولات گیاهی و حفظ اکوسیستم‌های طبیعی، انکارناشدنی است.

میلیاردها زنبورعسل در تمام مناطق قابل سکونت کره زمین زندگی می‌کنند و حتی تا نزدیک حدود جغرافیایی قطب جنوب نیز دیده می‌شوند.

مقدار عسلی که یک زنبور در طول عمر خود تولید می‌کند بسیار اندک و در حدود یک دوازدهم یک قاشق چایخوری است، اما هنگامی که هزاران زنبورعسل‌تولید خود را روی هم بریزند، بین 35 تا 45 کیلوعسل می‌توانند تولید کنند و به همین دلیل است که تا این حد مورد توجه انسان‌ها قرار دارند.

طول عمر زنبورها چقدر است؟

طول عمر زنبورهای عسل بسته به نوع آن بین هشت هفته(2 ماه) تا 5 سال است. زنبورهای کارگر نزدیک به 8 هفته زندگی می‌کنند. این زنبورها در تابستان گاه تا 6 هفته و در زمستان و پاییز تا پنج ماه و حتی بیشتر طول عمر دارند. زنبور ملکه که تنها زنبور مولد در هر کندو است عمری طولانی دارد که به چند سال می‌رسد.

در یک دوره 3 تا 5 ساله، این زنبور روزانه بین 600 و گاه 1500 عدد تخم می‌گذارد. گفته می‌شود که برخی از زنبورهای ملکه گاه تا 8 سال نیز زندگی می‌کنند که البته با کاهش توان تخم‌گذاری، معمولا تا چنین زمانی نگهداری نمی‌شوند و لزوما به خاطر حفظ توان تولید عسل در یک کندو، پس از حدود 3 یا 4 سال و نیز در صورت مرگ ملکه، یک ملکه جدید به کندو معرفی می‌شود.

در هنگام پیر شدن زنبور ملکه به دلیل کاهش مقدار اسپرم موجود در بدن آن شروع به گذاشتن تخم‌های بارور نشده می‌کند و به همین دلیل زنبورداران گاه ناچار از تعویض ملکه پس از گذشت یک یا دو سال می‌کنند.

تخم‌گذاری

هر زنبور عسل از بدو تولد تا بلوغ چهار مرحله تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ را طی می‌کند که برای تمام انواع زنبور یک‌سان است. ملکه در هر حجره که قبلا توسط زنبورهای کارگر تمیز و آماده شده است یک تخم می‌گذارد و در صورتی که به اندازه کافی تمیز نشده باشد به سراغ یک حجره دیگر می‌رود و پس از اطمینان از پاک بودن حجره یک تخم در آن می‌گذارد. آن تخم در قالب یک زنبور کارگر(ماده) پس از طی مراحل فوق ظاهر می‌شود، اما در صورتیکه حجره از اندازه یک زنبور ماده بزرگتر باشد، ملکه یک تخم تلقیح نشده که تبدیل به یک زنبور نر می‌شود، در آن می‌گذارد.

لارو: تخم زنبورعسل پس از 3 روز از تخمگذاری ملکه مبدل به یک لارو(کرم) می‌شود که در صورت سلامت کامل، سفید رنگ است. این لاروهای ظریف توسط زنبورهای کارگر با ژل رویال تغذیه شده و به سرعت رشد می‌کنند. لاروها بعدا با مخلوطی از عسل و گرده گل تغذیه می‌شوند.

همانطور که لارو در حال تکمیل رشد است، کارگرها درب آن را با موم می‌پوشانند. در این مرحله، لارو یک پوسته در اطراف خود به وجود آورد و مبدل به یک شفیره می‌شود.

شفیره

آنچه در این مرحله اتفاق می‌افتد از نگاه ناظران پنهان است و شفیره مراحل تبدیل شدن به یک زنبور را در حجره سرپوشیده طی می‌کند. چشم‌ها، پاها و بال‌ها شکل می‌گیرند. چشم‌ها در آغاز صورتی، سپس ارغوانی و در پایان سیاه می‌شوند و سرانجام کرک‌هایی، بدن زنبورعسل جدید را می‌پوشاند.

زنبور بالغ

پس از 12 روز، زنبور بالغ درب مومی حجره را خورده و آن را سوراخ می‌کند و به سایر زنبورها می‌پیوندد. قبل از خروج، این زنبور، حجره را به طور کامل تمیز کرده و آن را برای تخمگذاری بعدی آماده می‌کند و این روند همچنان ادامه دارد.

عوامل موثر بر عمر زنبورها

زندگی زنبورها می‌تواند بر اثر عوامل محیطی بسیاری تحت تاثیر قرار گیرد. اگر چه زنبورها به دلایل طبیعی می‌میرند اما بعضی اوقات توسط سایر جانداران خورده شده یا توسط سایر زنبورهای مهاجم کشته می‌شوند. در این‌جا به چند عامل مرگ زنبورها اشاره می‌شود:

آفت‌کش‌ها: که یکی از جدی‌ترین خطرات برای جان زنبورها هستند. بر اساس یک تحقیق در حدود دو سوم از کندوهای موجود در کشورهای کانادا و آمریکا، حداقل تحت تاثیر یک آفت‌کش قرار گرفته‌اند.

بیماری‌ها: بیشترین آسیب جدی برای زنبورها، آلودگی‌ها و بیماری‌ها هستند. یک مگس انگل (Apocephalus Borealis)، می‌تواند زنبورها را وادار به ترک کرده و موجب مرگ آن‌ها ‌شود. این مگس همچنین حامل ویروس تغییر شکل بال زنبورها است.

حیوانات شکارچی: راسوها، خرس‌ها و پرندگانی مانند زنبورخوارها نیز از عوامل مرگ و نابودی زنبورها هستند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۷- مهر ۱۴۰۱